Daha önce benim çaðýmda robotun yaygýn kabul gören tanýmlarýndan biri olarak þunu vermiþtim: “Uygulanacak güç, saðlanacak mekanik etki, ya da katlanýlmasý gereken ortam þartlarý bakýmýndan insan sýnýrlarýnýn yeterli gelmediði alanlarda, insan zekasýna sürekli ya da süreksiz baðlý olarak kullanýlan ve nanodan galaktik boyutlara kadar ulaþabilen araçlar.”

Bu tanýmdaki en önemli unsurlardan birisi, robotlarýn insan zekasýna ‘sürekli’ ya da ‘süreksiz’ olarak baðlý çalýþmasý. Önceleri robotlarýn insan zekasýndan tamamen baðýmsýz olarak kendi kendilerine yetebileceklerine iliþkin çalýþmalarda epey ýsrarlý olundu. Ancak zamanla bir yandan yaþanan yeni geliþmeler bir yandan da bu yöndeki çabalarýn sürekli aksamalarla karþýlaþmasý sayesinde bu ýsrardan vazgeçildi.

Baðýmsýz yapay zekanýn sonunu getiren, insan beyninin kapasitesinin doðrudan kullanýlmasýnda saðlanan büyük atýlýmlar oldu. Klavye ve fare þimdi ancak müzelerde ve antika meraklýlarýnda bulunuyor. O kadar unutulmuþ durumdalar ki, geçmiþte böyle her zaman el altýnda bir alet kullanýldýðýný ve bunun adýna fare dendiðini duyan herkes kahkahalara boðuluyor. Bu eski moda sistemler yerine –biraz uzun süren ve sancýlý bir geçiþ sürecinin ardýndan da olsa- dijital ortamlarla insan beyni arasýnda sinir sistemi üzerinden kurulan geniþ kapasiteli baðlantýlar yerleþti. Böylece zenginleþtirilmiþ doðal zeka elde edilmiþ oldu. Ýnsan beyninin doðrudan kullaným alanlarýnýn ve kapasiteden yararlanma miktarýnýn artmasýyla yapay zeka çalýþmalarý anlamýný yitirdi.

Yapay zeka kavramýnýn temel yaklaþýmýný alt üst eden bu geliþme, zaten hayli yaygýnlaþmýþ olan robotlarýn kullanýmýný iyiden iyiye artýrdý. Çoktan beridir zaten uygulanagelen bir çalýþma biçimi yeni bir seviyeye yükselmiþ oldu: Ýnsan kontrolünde çalýþan robotlar.

Yapýlan iþin niteliðine ve ne kadar karar verme gereksinimi içermesine baðlý olarak günümüz robotlarý sürekli insan kontrolünde ya da süreksiz (kesintili) insan kontrolünde çalýþabiliyorlar. Bu kontrol zaman zaman (içinde yolculuk edilen bir otobotta olduðu gibi) yerel olsa da çoðu zaman uzaktan gerçekleþtiriliyor. Üstelik kontrol eden insanlarýn bilinç seviyesi ile deðil, çoðu zaman bilinçaltý seviyesiyle baðlantý kuruluyor.

Uçaklarý düþünün. 2050’lerde de hala kullanýlýyorlar. Gerçi artýk atmosferin çok daha üst katmanlarýnda yolculuk yapabiliyorlar ama insanlarý karaya indirmek ve karadan almak zorundalar hala. Kontrol kuleleri de hala var. Ancak kontrol kuleleri artýk çok daha sade. Radar görüntüleri doðrudan kontrolörlerin beyninde oluþturuluyor. Uçaklarýn her biri belirlenen mesafe ve yüksekliðe gelince, kontrolörlerden birinin beynine baðlanýyor. Seyir esnasýnda gerekli oldukça kaptan pilotun beyniyle baðlantýya geçerek uçuþ kontrolünü saðlayan uçakbotu bu noktadan itibaren kuledeki ilgili kiþinin beynine baðlanýyor. Üstelik baðlanýlan bu katman dikkat sorunlarýnýn yaþanabildiði bilinç katmaný deðil, bilinçaltý katmaný.

Sertifikalý kontrolörler, uçakbotlarýný kontrol etmek üzere beyinleri eðitilmiþ olarak bu göreve baþlýyorlar. Her kontrolör kendi beynine baðlanan uçakbotlarýný yönetiyor. Kontrolörler de birbirleri arasýnda baðlantý saðlayarak tüm sistemin güvenli bir að olarak çalýþmasýný garanti altýna alýyorlar.

Yapay zeka ilkesel olarak mümkün görülse bile zenginleþtirilmiþ doðal zeka ile finansal olarak yarýþamayacaðýndan devre dýþý kaldý. Robotlarýmýz sizin döneminizdeki robotlardan çok daha karmaþýk ve çok daha önemli iþler yapýyorlar. Ama bu baþarýlarý yapay zeka sayesinde deðil. Baþarýlarýnýn ardýnda, insan beyinlerine sürekli ya da kesikli baðlantýlar kurarak zenginleþtirilmiþ doðal zeka ile yönetilmeleri yatýyor.

(2054'te yaþayan Kamil Asma'nýn dilinden, Yazar: Mustafa Acungil)