Aramýzdan bazý ‘’deha’’ tabir edilen kiþilerin, daha önceden fark edilme olanaðý –ki bu olanak meselesi çok kritik bir sorundur ve ayrýca incelenmelidir- bulunamamýþ (bulunmuþsa da zamana-mekâna yenik düþerek unutulmuþ) ve belli ölçülerde geneli içine alan yaþantýsal olgu ve olaylarý ortaya koyuþlarý, kimi zaman da keþifleri karþýsýnda; kendilerine ve/veya öðretilerine, içinde bulunduðumuz çevre-duruma göre hayranlýk, þaþkýnlýk, hatta bazen tapýnma derecesinde inançla baðlýlýk duygularý geliþtiririz. Bu bilimsel alanlarda olduðu kadar tinsel (din, sosyoloji, psikoloji, felsefe vs.) alanlarda da, tarihin çeþitli dönemlerinde karþýlaþtýðýmýz ve karþýlaþmakta olduðumuz bir durumdur. Sanki o güne kadar içinden yaþayýp geldiðimiz olay ve besbelli olgularý görüp kavramamýzý engelleyen perde aralanmýþ, içeriye ýþýk sýzmýþ, maðaradan çýkýþ yolu bulunmuþ, gölgelerin gerçek olmadýðý anlaþýlmýþ, çevremizi saran duvarlar yýkýlmýþ, bizi yöneten-yönlendiren kurgular iþlevini kaybetmiþ ya da tam da bunlarý gerçekleþtirebilmemiz için gidilecek yer, izlenecek yol keþfedilmiþtir.

Gerçekten de öyle midir?

Kim, neyi, nerede, nasýl, hangi koþullar altýnda, ne için, hangi araçlarla, neye hizmet ederek, hangi saikle keþfetmiþtir ki, keþfedilen aslýnda nedir, biz ona nasýl bir anlam yüklemiþizdir?

Görünürde keþfedilen biz ve bize dair olandýr. ‘’Ben’’den yola çýkýp (ki kimsenin baþkaca olanaðý yoktur) bize dair olan-ý ve geneli kapsayan keþiflerdir bunlar. En bilimsel, en analitik yaklaþýmlardan en öznel –tam da burada yapýldýðý gibi- yaklaþýmlara kadar, ortaya atýlan bütün tez, hipotez, kuram ve inkâr edilemez kabul ettiðimiz kanunlara kadar, hepsi ‘’ben’’den yola çýkarlar. Ýki kere ikinin dört etmesi, yarýn yaðmur yaðacak olmasý, suyun kaynama derecesi, maddelerin özgül aðýrlýklarý, yer çekimi kanunu, kapitalizmin bir sömürü düzeni olmasý, enginarýn kanseri önleyen sebzelerden biri olmasý, oedipus kompleksi, insan beyninin doðduðunda boþ bir levha olmasý, Tanrý’nýn varolmasý; hep ‘’ben’’den yola çýkmýþtýr. Sonuç olarak, bütün bu tez, hipotez, kuram ve kanunlarý ‘’bilgi’’ baþlýðýnda toplayabilir ve hayatýmýzý bu bilgilere göre yönlendirip yönettiðimizi (yönettirdiðimizi) söyleyebiliriz.

Bilinen ilk düþünür olarak Thales’i varsayarak sorgularsak; Thales’in öncülleri olmadan o noktaya gelemeyeceðinin açýk tahminiyle, bilinmemelerine raðmen kendilerinin varlýðýný inkâr edemeyeceðimiz sayýsýz kayýp düþünce ve düþünce sahibinin attýðý temeller üzerinde yaþadýðýmýz bir gerçektir. Yazýlý geleneðin içinde yer almamýþ bu kiþilerin (düþüncelerin) yazýlý geleneðe malolmuþ kiþilerden hiçbir farký yoktur aslýnda. Biz, þekli ne olursa olsun, ister yazýlý, ister sözlü, isterse bilemediðimiz-ulaþamadýðýmýz kadar uzak geçmiþe gömülmüþ iletiþim teknolojileri kanalýyla olsun, aslý ‘’gelenek’’ olan (güncel kullanýmýndan çok daha kapsayýcý, genel anlamýyla) bir aðýn parçasý ve oluþumuyuz. Bu aðýn iþletim sistemi ise iletiþimdir.

Ýþte, giriþte sözünü ettiðim ve yazýlý geleneðe malolduklarý için tanýnan ve bazen deðim yerindeyse tapýnýlan dehalarýn, dehalarýný yansýttýklarý alan da bu, iletiþimin ta kendisidir.

Tarih boyunca iletiþim teknolojilerinin iktidara sahip olan kesimlerce yönetildiði göz önüne alýnarak, dehalarýn; neyi, nerede, nasýl, hangi koþullar altýnda, ne için, hangi araçlarla, neye hizmet ederek, hangi saikle keþifler yaptýðý alsa göz önünden uzak tutulmamalýdýr. Bu hususta düþüncem odur ki, çaðlarý belirleyen ve eskiyi yadsýyarak geliþen her yeni iletiþim teknolojisi dikkatle gözlenmeli, iktidarlarýn -iktidarlarýný sürdürme baðlamýnda, yetersiz kaldýklarýna, yýprandýklarýna inandýklarý için- ortadan kaldýrmaya çalýþtýklarý eski teknoloji-ler rafa kaldýrýlmadan, güncelliði korunarak yaþatýlmalýdýr. Ýnsan için önce söz mü vardý, yazý mý vardý? Tartýþmalarý bir yana, insan için önce ‘’gelenek’’ vardý, gerçeði görülmelidir. Yazýdan ve sözden önce oluþmaya baþlamýþ bir aðýn, insanlýðýn toplu bilincinin varlýðý sahiplenilmelidir. Düþünce evrenimiz, farklý kültürlerin farklýlýðýndan beslenmiþ bu aðýn izdüþümüdür. Bu baðlamda evrensel geleneði korumak, farklý gelenekleri korumakla mümkündür.

Nilüfer Aydur