Zaman, bir aný baþka bir anla kýyasladýðýmýzda ortaya çýkan algýdýr. Penceremizden caddeye baktýðýmýzda, görüþ alanýmýza giren ilk araç ile ikinci aracý gördüðümüz an arasýnda bir süre olduðunu düþünür ve arada geçen süreye zaman deriz. Ýkinci aracý gördüðümüz anda, ilk aracýn bilgisi zihnimizdeki bir bilgidir; o bilgiyi yaþadýðýmýz anla kýyaslar ve zaman algýsýný elde ederiz. Bu kýyaslamayý yapmasak zaman da olmayacaktýr.

Ayný þekilde, gece yataðýmýzda yatarken susamamýz, kalkýp elektrik düðmesine basmamýz, mutfaða ilerlememiz, bardaðý raftan alýp içine su doldurmamýz ve içmemiz; kýsacasý yataðýmýza tekrar yatana kadar geçen süreç, yalnýzca beynimizde yer alan bilgilerdir.

Bizler beynimizde muhafaza edilen birtakým bilgiler arasýnda kýyas yaparak zaman algýsýna ulaþýrýz. Hafýzamýz olmasa, beynimiz de bu yorumlarý yapmayacaktýr ve dolayýsýyla zaman diye bir algý da oluþamayacaktýr. Hatta hafýzamýz olmasa, þu ana kadar yaþadýðýmýz yýllara dair bir bilgi de beynimizde bulunmayacak ve bizim için yalnýzca þu ‘an’ olacaktýr.

Zaman algýdan ibarettir ve tamamen algýlayana baðlý, yani izafi/göreceli bir kavramdýr. Zamanýn göreceliðini rüyalarýmýzla açýklayabiliriz. Saatlerce sürdüðünü zannettiðimiz rüyalarýmýz, aslýnda birkaç dakika ya da birkaç saniye sürer.

Arkadaþlarýmýzla oturup, sohbet ettiðimizi düþünelim. Ne kadar süre birlikte olduðumuz konusunda, herkes farklý bir zaman süresinden söz edecektir. O halde zamanýn akýþ hýzýyla ilgili bilgi, algýlayana göre deðiþmektedir.

A. Einstein ve Ýzafiyet Teorisi

Ýzafiyet Teorisi 20. yüzyýlýn en büyük fizikçisi olan Albert Einstein’a aittir. Görelilik kuramý olarak da isimlendirilen teoriye göre uzay ve zaman bir algýdýr. Mutlak zaman yoktur; uzay ve zamaný algýlamamýz, bulunduðumuz yere ve hareketlerimize baðlýdýr. Bir cismin hýzýna ve konumuna (çekim merkezine olan uzaklýðýna) göre, zaman hýzlý veya yavaþ geçer. Cisim hýzlandýkça (çekim merkezlerinin yakýnýnda) o cismin üzerinde zaman yavaþlar. Yani hýz arttýkça zaman kýsalýr, sýkýþýr; daha yavaþ iþleyerek sanki ‘durma’ noktasýna yaklaþýr.

Einstein’ýn çok bilinen ‘ikizler’ örneði ile açýklarsak: Ýkiz kardeþlerden biri Dünya’da kalýr, diðeri ýþýk hýzýna yakýn bir hýzla uzay yolcuðuna çýkar. Uzaya çýkan kardeþ, geri döndüðünde ikiz kardeþini kendisinden çok daha yaþlý bulacaktýr. Bunun nedeni uzayda hýzla seyahat eden kardeþ için zamanýn daha yavaþ akmasýdýr.

Bir cismin hýzý gibi, konumu da zamaný etkiler. Genel Görelilik Kuramý, çekim merkezlerinin yakýnýnda zamanýn daha yavaþ geçtiðini kanýtlar.

Ünlü fizikçi Stephen Hawking, bu gerçeði yine bir ikiz örneðiyle þöyle anlatýr:

"Görelilik kuramý mutlak zamaný çöpe attý. Bir çift ikizi düþünelim. Diyelim ki ikizlerden biri daðýn tepesinde yaþasýn, ötekisi deniz yüzeyinde. Ýlk ikiz (yani daðýn tepesinde yaþayan) ikincisinden daha çabuk yaþlanacaktýr. Yani yeniden karþýlaþtýklarýnda öbüründen daha yaþlý olacaktýr." (Stephen Hawking, Zamanýn Kýsa Tarihi, s.54)

NASA: “Uydu Yörüngelerindeki Sapma Ýzafiyeti Doðruluyor, Einstein Haklý Çýktý"

Görelilik kuramýnýn doðruluðu, iki bilim adamý; Ignazio Ciufolini ve Erricos Pavlis tarafýndan çeþitli ölçümler yapýlarak kanýtlandý. NASA, projeye 600 milyon dolarlýk bir bütçe ayýrmýþtý. NASA’nýn yetkililerinden olan Erricos Pavlis, Einstein’ýn, Dünya gibi büyük cisimlerin kendi eksenleri etrafýnda dönerken uzay ve zamaný büktüðünü söylediðini, kendilerinin de bundan yola çýkarak araþtýrma yaptýklarýný belirtti. Araþtýrmanýn sonucunda ölçüm yapýlan uydularýn yörüngesinde Dünya’nýn dönüþ yönünde yýlda iki metrelik sapma belirlendi. Yani uydular yörüngelerinden yýlda iki metre kadar dýþa doðru itiliyorlardý. Bu, Einstein’ýn uzay-zaman sürüklenmesiyle ilgili hesaplarýyla %99 uyumlu bir bulguydu.

Einstein, uzay-zamanýn maddeden ayýrt edilemeyeceðini, maddi cisimlerin varlýðýyla koþullandýðýný ve güçlü çekim gücü yaratan cisimlerin yakýnýnda uzayýn ’eðrildiðini’ iddia etmiþti. Einstein’ýn teorisi þimdiye dek birçok açýdan doðrulandý…

Tüm bu bilgilerden çýkan sonuç, zamanýn algý olduðu gerçeðinin bir kez daha kanýtlanmýþ olmasýdýr. Ve bu gerçek, yüzyýllar önce Kur’an’da haber verilmiþ bir bilgidir.

Yarýn bu konuya deðineceðim inþaALLAH.