KUTADGU BÝLÝG/ Yusuf Has Hacip-11.yy

I.Bölüm

Kutadgu Bilig Ýslam Uygarlýðý etkisinde geliþen Türk edebiyatýnýn ilk yazýlý ürünüdür.11. yy.da, devrin önemli yazar ve þairlerinden Balasagunlu Yusuf Has Hacip tarafýndan yazýlan bu eser, didaktik bir siyasetnâme niteliðindedir.

Kutadgu Bilig, mutluluk veren bilgi anlamýna gelir. Eflatun’un ‘Devlet’, ‘ Kanunlar ya da Yasama Bilimi’; Aristonun ise ‘Politika’ ve ‘Ana Yasalar’ adlý eserlerinin etkisi altýnda olan Farabî ve Ýbn-i Sina’yý model alan Yusuf Has Hacip, eserini 1069 yýlýnda tamamlayarak Hakan Tavgaç Buðra Kara Han’a sundu.

Balasagunlu Yusuf, yasa ve yönetim alanýnda eserini yazarken eski Türk geleneklerine sýký sýkýya baðlanmýþtýr.Eserde bol bol Türk atasözlerine, bilge sözlerine rastlanýr:

Aklýn süsü dildir, dilin süsü söz
Ýnsanýn süsü yüzdür, yüzün süsü de göz

Soylu biri ölse dahi soyu kalýr
Akýlsýz ve bilgisiz kimse kendini yükseltemez

Ey kuta kavuþmuþ olan kimse , geçici kuta güvenme
Ey ün kazanmýþ olan kimse kuta inanma

Tanrý fazlý ile büyür insan
Dileðine kavuþur, günden güne düzelir iþi

Ýnsan kýzarsa bilgisiz duruma düþer
Eðer öfke gelirse o onu akýlsýza çevirir.

Kut gelir , onu tutmasýný bilmezsen gider
Mal verir, yemesini bilmezsen,alýr
Bilgenin sözü bilgisiz için göz olur

Þarap içme, zinaya yaklaþma, dikkatli ol
Bu ikisi insana fakirlik elbisesi giydirir

Halk için begin çok seçkin olmasý gerek
Gönlü, dili dürüst, huyunun da seçkin olmasý gerek..

85 babdan oluþan eser 6520 beyitten oluþmuþ,faûlün/faûlün/faûlün/ faûl kalýbýyla yazýlmýþtýr. Kutadgu Bilig’de aruzla yazýlmýþ bölümlerin dýþýnda heceyle yazýlmýþ, dörtlük nazým birimiyle milli þiir anlayýþýmýza uygun bölümlere de rastlanýr. Eserin Viyana, Kahire ve Fergana nüshalarý bulunmaktadýr.

Eserin I.Bölümü

Eskiden Kün-Togdý (gün doðdu)adýnda bir bey vardý. Kendisi doðru yasa adamý olduðu için ve bilgili adamlarý koruduðu için ülkesi, gerek adalet, gerek ahlak, gerekse geçim standartlarý bakýmýndan çok iyi idi.Beyin bir veziri olmadýðý için, bir yardýmcýya ihtiyacý vardý.Ay-Toldý (dolunay) genç, zeki ve bilgili bir insandý. Uzun yollar aþarak Kün-Togdu’nun yanýna gelip onun veziri olmayý baþardý. Daha sonra Ay-Toldý yaþlandý, hastalandý, durumu aðýrlaþýnca oðlu Ögdilmiþ’i (övülmüþ) çaðýrdý ve ona þu nasihatlarý verdi:

Gönlünü, dilini iyi tut, Tanrý’ya tapýn
Savsama, yarýnki iþini düzenle

Bütün iyilik ve kötülükleri Tanrý hükmü bil
Tanrý’ya inan onun kulu ol

Ne gibi gerekliðin varsa ondan dile
Ondan baþka seninle olacak güç yoktur

Ne olursa olsun buyruklarýný dinle
Tanrý senin ödülünü verir bugün de yarýn da

Davranýþlarýn doðru olsun, kendini yanýltma
Gönlünü, dilini alçak tut, sözünü abartma

Kendini ateþe atma bu dünya için
Kimseden bir þey alma gücünü zorlayarak

Hangi iþte olsa onu uz dille karþýla
Uz dille karþýlarsan, saadet sana baðlanýr
Devamý var