Defterdar Sarý Mehmet Paþa “Devlet Adamlarýna Öðütler”* adlý kitabýn yazarý. 1714 ile 1717 tarihleri arasýnda yazýlmýþ bir kitap bu. Okuduðunuz da içindekilerin günümüzde de geçerli olduðunu görmek düþünebilen insanlarý umutsuzluða sürüklüyor adeta.
Sarý Mehmet paþa kitabý yazarken acaba bugünü ne kadar ve ne ölçüde hayal edebilmiþti bilinmez, ama vicdan sahibi devlet adamlýðýnýn nasýl olmasý gerektiðini hatýrlatacak öðütleri var kitabýnda. Fakat vicdaný olmayanlara nasýl öðüt verilebilir ki. O öðütlerden önce belki de öðretilmesi gereken; “vicdan sahibi nasýl olunur ve niçin vicdan sahibi olunmalýdýr” deðil mi?
***
“Dünya makamý aldýðýnda o yer için bahta güvenerek sakýn ola böbürlenme ve makamda olmadýðýn içinde elem ve keder çekme” diyor yazar. Hadi bakalým bunun günümüzde geçerli olmadýðýný söyleyin.
Sonra þöyle diyor paþa; “Olduðun iþte gerçek deðerine göre davranýp, giyside, hizmet adamlarýnda ve gösteriþte ifrata (aþýrýya) gitmeyeler”. Yazarýn bu öðüdüne naçizane bir katkýmýz da bizim olsun; sabah ne giyeceðini, saçlarýný nasýl tarayacaðýný, takým elbisesinin rengine uygun olan sigarayý nasýl temin edeceði gibi hususlarý düþünmeye ayýracaðý zamanýn esas iþine ayýracaðý zamandan fazla olmasý gerekir bir idarecinin. Hem idareciliðin hem de adamlýðýn giyim kuþamla olabileceðini düþünenlereydi bu cümle.
Devam ediyor paþa; “dýþýný süsleme ki dýþ süsü içi harap olmaktan olur. Zenginliðe ve dünya makamýna maðrur olma. Kalbin her zaman hazin ve vücudun uryan, gözlerin aðlayýcý ve iþin halis, duan yalvarýcý ve elbisen eski ve hafif gerek”.
“Makamlarý belli mevki sahibi kimselere vereler, dünyada olup bitenlerden haberdar olmayýp baþaramayacak olanlara vermeyeler. Kayýrma, rica ve yahut rüþvetle iþ vermeyeler.”
Bu nasihatinde günümüzle ne alakasý var diyebilir misiniz?
1714 yýlýnda yazýlan bu kitapta bir ilginç cümle daha; “gerçi bu zamanda sadýk dost gayet azdýr, hemen hemen yok gibidir. Ancak rahatlýk zamanýnda lezzet almak için yaklaþýrlar”. Buyurun! Nereden nereye. Çevrenize bir bakýn bakalým deðiþen neler?
Osmanlý o çöküþ dönemlerinde bu devlet adamýný ve öðütlerini belli ki hiç dikkate almamýþ… Üstelik bu devlet adamýný Selanik valisi bulunduðu sýrada “Vilayet halkýný tazyik etmekle” suçlandýrýlarak tutuklayýp daha sonrada baþka suçlamalarý da ilave edip idam etmiþler. Baþý Ýstanbul’a getirilmiþ, vücudu ise Kavala da gömülmüþ.
O meþhur atasözümüz “Doðru söyleyeni dokuz köyden kovarlar” Defterdar Sarý Mehmet paþa’nýn döneminde pek bilinmiyordu herhalde. Doðruyu söyleyeni köyden kovmamýþ bulunduðu köye gömmüþler.
Ýdam edilen bu Paþanýn kitabýnýn son cümlesi ise ”Yüce Tanrý, devletimin mutlular bahçesini, güzel tedbirler süpürgesiyle, hainlerin taarruz çörçöpünden arý kýlsýn ve temizlesin” þeklindedir. Yapabileceðimiz sadece bu cümleye “Amin” demekle mi kalacak.

* Devlet adamlarýna öðütler, Defterdar Sarý Mehmet Paþa, (Sadeleþtiren H.Ragýp Uðural, Kültür Bakanlýðý yayýnlarý.
(Gürsel ÇOLAKOÐLU -Karadeniz Gazetesi, Þubat-2007)