“Yaþamýn Ne Kadarý Rastlantý? Peki ya Aþkýn?”
(Özlem Salman, Destek Yayýnevi, 1.ci Baský, Eylül 2010)

Özlem Salman’ýn yaþam ile aþkýn rastlantýsal metafiziði üzerine olan bu ilk romaný Fransýz yazar Armand Lanoux’nun “Bruges’deki Buluþma”sýný anýmsattý bana. Lanoux o uçsuz bucaksýz rastlantýyý, yalnýzlýðý ve hüznü þu kýsa þiirinde dile getirir:

“Biz yalnýzýz/Biz yalnýzýz/ Bu lanet karnavalda/Þeytanýn baþlattýðý baloda/Biz yaþayan ölüler/biz yalnýzýz…”

Salman’ýn kendisiyle özdeþleþtirdiði roman kahramaný Lale de o uçsuz bucaksýz yalnýzlýk karnavalýnda delice bir koþu içinde: Aþkýn peþinden koþturuyor. O “büyüyü yaþamak”, yakalamak, ona ulaþmak istiyor. Kendi hayalleri ve tutkularýyla farkýna varmadan ördüðü labirentin, duvarlarýn arasýnda çýkýþ yolunu arýyor. Bu bir kadýnýn ve aþkýnýn varolma mücadelesi.

Lale’nin sevgilisi Ömer ise Alphonse Daudet’nin ünlü “Altýn Beyinli Adamýn Efsanesi” öyküsüne benzer bir þekilde -elinde kalan son beyin parçalarýyla deðil de- eþinden boþandýktan sonra geriye kalan aþk kýrýntýlarý ile Lale’nin yoðun ilgisine yanýt vermeye çalýþýyor. Bunu yapmaya çalýþýrken Kazanova, Don Juan, Valentino, Otis Abi gibi kimlikten kimliðe giriyor, öfke nöbetleri geçiriyor. Ömer, Marcel Proust’un “Kaybolan Zamanýn Peþinde” olduðu gibi durmaksýzýn bir arayýþ içinde: evliliðin yýkýntýlarý arasýnda kendini, geçmiþini arýyor, geleceðini planlamaya çalýþýyor.

Romandaki üçüncü kiþi Erdem ise Ömer’in iþ yaþamýnda tanýþtýðý en iyi ve güvenilir arkadaþý olmasýnýn yaný sýra, yaþça büyük olmasý nedeniyle, ayný zamanda onun akýl hocasý, arkadaþý, yoldaþý, abisi, dayýsý, idolü konumunda sarsýlmaz bir kaya gibi görünüyor…

Romanda aþkýn büyüsü sorunsalýna þöyle bir yanýt aranýyor: “Büyü ne kadar gerçekse, gerçek de o kadar büyüdür. Her þey insanýn kendi elinde, hayallerinde, tasarladýðý yaþam biçiminde ve bunun evrenle olan uyumundadýr.” diyor yazar.

Ýyi, güzel de, o halde yaþamda ve aþkta hiç rastlantý yok mudur diyeceðiz? Yoktur desek bir türlü, demesek bir türlü. Çeliþkiler ve insan iliþkilerinin karmaþýklýðý ve karmakarýþýklýðý inanýlmaz boyutlarda. Ýþte hal böyle iken, böyle bir durumda Lale çýkýþ yolunu bulabilecek mi? Bu koþu ne zaman bitecek? Ömer ne yapacak? Roman bitmemiþ, sanki yarým kalmýþ, hatta sanki hiç bitmeyecekmiþ gibi görünüyor.

DÝL
Romandaki dil, anlatým ve yazýnsallýk iniþler, çýkýþlar, düþmeler, kalkmalar gösteriyor. Bir yerde bakýyorsunuz çok yetkin akýcý bir dil, derken bir yerde dil ve anlatým güçten düþüyor, týk nefes ve sýradan kalýyor. Bu baðlamda yapýt ünlü romancýmýz Ferit Orhan Pamuk’un romanlarýný andýrýyor.

Gündelik konuþma dili kullanýlarak roman yazýlýr mý? Eðer yazýlýrsa buna roman denilebilir mi? Roman yazmaya kalkýþan biri öncelikle “yazar” mý, yoksa Pamuk gibi “romancý” mý olmayý hedeflediðinin muhasebesini yapmalý, güncel, gündelik, gazete haberi ve internet kokan dilden kurtulmalý, Türkçeye özen göstermeli, yeni ve çaðdaþ sözcükler kullanmaya önem vermelidir. Nietzsche de bu yolu izlemedi mi? Ama Salman romancý olacaksa o zaman Pamuk’un yolunu izlemesi gerekli, mutlaka Nobel ödülünü alýr !

Nietzsche derken romanda söz edilen “Aþkýn Metafiziði” adlý yapýtýn Nietzsche deðil, ancak Schopenhauer’e ait olduðunu belirtmeliyim. Bu herhalde gözden kaçan bir basým hatasý olmuþ…

Ýmdi, internet yazýþmalarýný, chatleri, mesajlarý, smsleri tek bir noktasýna, virgülüne dahi dokunmadan – sanki kutsal yazýlarmýþ gibi- “kopyala-yapýþtýr” yöntemiyle olduðu gibi yapýta aktarmak belki yazar veya aþklarý için bir anlam ifade edebilir. Ama bu okuyucuyu sýkabilir ve onun için hiçbir anlam taþýmayabilir. Bu yazýþmalar çok ünlü medyatik tiplere ait olsa bile. Kaldý ki burada böyle bir þey söz konusu deðil.

Üstelik teknik donaným yetersizliði nedeniyle Türkçe dilbilgisi kurallarý hiçe sayýlarak “kahve icerken seni dusundum, (…) bu bizim buyumuz iste ve hep sursun” türünden sayfalarca süren, “geyik muhabbetleri” hiçbir yazýnsal, dilsel ve estetik deðer içermemektedir. Böyle bir dil var mý? Üstelik bu dehþet verici bir “dilkýrým”a yol açmaktadýr. Nedir bu pop art mý? Bu romanýn Ýngilizceye çevrildiðini farz edelim. Ne olacak o zaman bu fantezi yazýlým?

Çaðdaþ, modern Türk yazarlarý böyle ucuz, kolay yollardan gerçekçilik adýna bile olsa kaçýnmalýdýr. Gerçek kalkan yapýlamaz böyle bir durumda. Þu unutulmamalýdýr ki hiçbir yapýt, þiir, ya da, beste – büyük dâhiler hariç- hiçbiri olduðu gibi yayýnlanmaz, çalýnmaz. Mutlaka düzelti ve onarým yapýlarak hatalar, eksiklikler giderilir. Böylece ham eser bir sanat eserine dönüþebilir ve ondan sonra okuyucuya sunulur.

Gustave Flaubert “Madame Bovary”i tiplemesini ve konuyu gerçek bir gazete haberinden derleyerek oluþturmuþtur. Ancak, öyle ki Flaubert olayýn gerçekleþtiði yere gidip bilgi toplamýþ, kasaba sakinleri, polis, yetkili mercilerle görüþmüþ, notlar almýþ ve romaný bu þekilde oluþturmuþtur.

Modern romanýn yazgýsý kolaya kaçma ve sýradanlýk olmamalý. Neyse ki Salman’ýn romanýnda Ahmet Ümit ve Elif Þafak’ta görülen baþtan savmalýk, argo ve müstehcenlik yok.
Bu nedenle özellikle ilk kez roman yazmaya kalkýþan biri elindeki birikimi, hammaddeyi, malzemeyi ayýklamalý, derleyip toparlamalý buna estetik ve yazýnsal bir sanat deðeri katmaya çalýþmalýdýr.
Çünkü sanat yapýtý böyle meydana gelir. Heykel ile yontu arasýndaki fark da budur ! Herkes eline keski ile çekiç alýp taþ yontabilir deðil mi? Herkes “yontucu” olabilir ama “heykeltýraþ” olamaz ! (Laf aramýzda ben yontmayý bile beceremem!)

KÝÞÝLER VE ÇEVRE
Romansal anlatým pek baþarýlý olmasa da kiþiler gerçeðe çok yakýn duruyor. Ancak, kiþilerin fiziksel özellikleri (boy, pos, göz rengi vs) hakkýnda en küçük bir bilgi yok. Bu kiþilerin ve olaylarýn gerçeðe çok yakýn olduðu olasýlýðýný kuvvetlendiriyor. Mekanlar zaten tamamen gerçek ve bu baðlamda Scott Fitzgerald etkisi seziliyor. Yazar üst gelir seviyesine yakýn, seçkin, snop ve sofistike insanlardan oluþan bir ortamý anlatýyor. Kiþilerin psikolojik çözümlemeleri tam anlamýyla baþarýlý. Salman, Tolstoy’un yönetimini izleyerek bir psikolog gözlemiyle karakterlerin artalanýnýn didikliyor, çözümlüyor.

Ýstanbul-Kýbrýs-Sapanca-Saros ekseninde gidip gelen, havana purolarý, Camus, Hennessy, Jack Daniels benzeri içkilerin, konyaklarýn, kalite þaraplarýn, çeþit çeþit kahvelerin içildiði, Elvis, Paul Anka þarkýlarý, klasik jaz, senfonilerin, konçertolarýn dinlendiði nostaljik bir ortamda süre duran bu büyülü öykü genç aþýklarýn, aþýk olmak isteyenlerin, evlenmeyi düþleyenlerin, boþananlarýn, ayrýlanlarýn kaçýrmamasý gereken bir eser.