Bugünlerde Ýstiklâl Marþý’ nýn kabulünün 90. yýldönümü kutlanýyor. Ancak marþýn sözleri ile bestesi birbirine halâ yabancý, onun da ötesinde kavgalý.
Marþýmýzýn 90 yýllýk macerasýna bir göz atalým. Neler yaþanmýþ ?
Yurdumuzda bir “Ýstiklâl Marþý” bestelenmesi düþüncesi Osmanlý Ýmparatorluðu’nda V.Mehmed Reþad döneminde konuþulmaya baþlanmýþtýr. Hatta bu düþüncenin gerçekleþmesi için, Fransýz besteci Camille Saint Saens’e baþvurulur. Bütün ýsrarlara raðmen Fransýz Besteci bu iþe soyunmaz. Bu isteðin yerine getirilmesi için Cumhuriyet’ in kurulmasýnýn arefesindeki yani Kurtuluþ Savaþýmýzýn en sýcak günleri beklenecektir.
Topraklarý dönemin emperyal devletleri tarafýndan istila edilmiþ olan ülkemizin istiklâl savaþý verdiði sýcak günlerde, onun isyaný,özgürlüðü ve kararlýlýðýný cümle âleme veciz bir þekilde haykýracak bir milî marþ þart olmuþtu.
Bunu saðlamak için Erkân-ý Harbiye Reisliði ( Genelkurmay Baþkanlýðý ) nin isteði üzerine, Maarif Vekâleti ( Millî Eðitim Bakanlýðý ) nin 7 Kasým 1920’ de günlük gazetelerde yayýmlanan “Ýstiklâl Marþý Müsabakasý “ baþlýklý ilâný ile yazým süreci baþlatýlýr.
Komisyona bu konuda 724 þiir gelmiþtir; ancak hiç birisi deðerlendirmeye alýnacak nitelikte deðildir.
Yarýþmaya katýlan þairler içinde, verilen savaþta bir nefer gibi görev yapan ve o günkü Meclis’ te Burdur milletvekili olan Mehmet Âkif gibi bir büyük þairin olmamasý dönemin Millî Eðitim Bakaný Hamdullah Suphi Tanrýöver’ in dikkatinden kaçmaz.
Yaptýrdýðý araþtýrmada Âkif’ in yarýþmaya katýlmama sebebinin, kabul edilecek þiire konulan 500 liralýk ödül olduðu anlaþýlýr.
Bu ödülün tarafýndan bizzat alýnmasý gerekmiyeceði, bunun bir hayýr kurumuna verebileceði hususunda ikna edilince de, Tacettin Dergâhý’ ndaki ikâmetgâhýna kapanarak Ýstiklâl Marþý’ ný kaleme alýr.
Neticede Meclis’ in 12 Mart 2011 günlü oturumunda þiir bizzat Hamdullah Suphi Tanrýöver tarafýndan üç kez üst üste okunarak, coþkulu bir alkýþ tufaný içinde kabul edilir.
Meclis içinde bu þiire muhalefet eden üç-beþ milletvekili bulunduðu da söylenmektedir.
Þiire konulan 500 liralýk ödülü Mehmet Âkif’ in ordu’ ya baðýþladýðý biliniyorsa da, Yazar D. Mehmet Doðan bu baðýþýn, o sýralarda Müslüman kadýn ve çocuklarýna iþ öðreterek sefâletlerinin önüne geçmek maksadýyla kurulan “ Dâr’ülmesâi “ isimli derneðe baðýþlandýðý söylenmektedir.
Aradan bir seneden fazla zaman geçer, Millî Eðitim Bakanlýðý bu þiirin bestelenmesi için Mayýs/1922’ de bir marþ yarýþmasý açýlýr.
Yarýþmaya aralarýnda Rauf ( Yekta ), Suphi ( Ezgi ), Ali Rýfat (Çaðatay ) , Giriftzen Asým Bey, Hüseyin Sadettin ( Arel ), Lemi (Atlý ), Sadettin ( Kaynak ), Bimen ( Þen ), Musa Süreyya Beyler ile Leylâ ( Saz ) Haným , ve Kâzým ( Karabekir ) Paþa gibi isimlerin de bulunduðu 34 kiþi katýlýr.
Gelen bestelerin deðerlendirilmesi için Bakanlýkca Paris Müzik Akademisi’ ne gönderilmesi gündeme gelir. Bu giriþime Karabekir Paþa büyük bir tepki gösterir. Bunun üzerine Bakanlýk bir süre için konuyu beklemeye alýr.
Bu sýralada yarýþmaya katýlan bazý bestekârlar kendi marþlarýný çevrelerinde çaldýrmaya baþlamýþlardýr. Ortada tam anlamýyla bir keþmekeþ vardýr.
Neticede Bakanlýk Þubat 1923’ te bu besteleri , deðerlendirilmesinin yapýlmasý için, Ýstanbul “Musiki Encümeni “ ne gönderir. Encümen 12 Þubat’ ta toplanarak içlerinden Ali Rýfat
( Çaðatay ) Bey’ in “acemaþîran ” bestesinin Millî Marþ olarak kabulünün uygun olacaðýný Bakanlýða bildirir.
“…Ali Rýfat Bey, o yýllarda dillere imzasýný atmýþ bir müzisyendir.’ Kurtuluþ Savaþý’ ndan kurumuþ dillere notalarýn imbiðinden geçirdiði birer damla hürriyet suyunu damlatmýþtýr.
Mehmet Âkif’ in ’ Bülbül ’ ünü aðýt yapmýþtýr. Yine Mehmet Âkif’ in bir þiirini ‘Ordunun Marþý ’ olarak, Mehmetçiklere armaðan etmiþtir…
…Cumhuriyet döneminin eþiðinde, 8 ay süre ile ‘ resmen ’Ali Rýfat Bey’ in bestelediði ‘Ýstiklâl Marþýmýz’ çalýnmýþtýr. Biraz deðil, epey alaturkaya kaçan bu beste çeþitli tartýþmalara yolaçmýþ, Ýstiklâl Marþý’ ný seçen kurulun Baþkaný Samih Rýfat Bey’ in, kardeþine ’ iltimas geçtiði ’ öne sürülmüþtür…” 1
Her ne kadar, ortada resmen kabul edilmiþ bir Ýstiklâl Marþý varsa da, Ýstanbul bu konuda ikiye bölünmüþ, bir kesim Ali Rýfat Bey’ in bestesine raðbet ederken, diðer kesim Zâti Arca’ nýn bestesine itibar etmektedir.
Trakya’ da Ahmet Yektâ Madra’ nýn, Ýzmir ve Eskiþehir’ de Ýsmail Zühtü Bey’ in, diðer yerlerde baþka bestekârlarýn besteleri ile söylenirken, Baþkent Ankara’ da Riyâset-i Cumhur Orkestrasý Þefi Zeki Üngör’ ün bestesi revaçtadýr.
Bu keþmekeþin sona erdirilmesi için kulisler baþlar. Meselâ Batýcý müzisyenlerden Zâti (Arca ) Bey’ in baþýný çektiði bir grup, Atatürk’ün eþi Lâtife Haným’a Ýzmir’deki evinde âdeta bir “muhtýra” verir.
Marþ’ýn Türk Makamsal Musýki formatýnda olduðunu, armoniden yoksun olduðunu söylerler ve bu gerekçe ile kararý protesto ederler.
Ankara’ nýn resmî ve sivil eliti ise Zeki Üngör’ ün bestesinin resmen çalýnmasý için yoðun bir çalýþma içindedir. Öyle ki konu Çankaya düzeyine kadar getirilir.

“…Sonunda bu’ curcuna’-bu deyimi baðýþlayýn-Ankara’ da Millî Sinema’da, Atatürk’ ün eþi Lâtife Uþaklýgil tarafýndan noktalanmýþtýr.
11 Mart 1924 akþamý,viyolonselist Zeki Üngör ‘ Rumeli Göçmenleri’ yararýna verilen baloda, Ýstiklâl Marþý’ ný kendi bestesi ile sunmuþtur. O günden bu yana, Zeki Üngör’ ün notalarý, Mehmet Âkif’ in mýsralarýnda gezinmektedir…” 2
O Zeki Üngör Ýstiklâl Marþý’ný bestelemesini þu sözleriyle anlatýr:
“…Þiþli’de Uðurlu Han’in 4 numarasýnda oturuyordum. Kurtuluþ Ordusu süvarilerinin Ýzmir’ e girdiklerinden iki veya üç gün sonra evimde Tâlim Terbiye Hey’ eti Âzâsý ve Terbiye Mütehassýsý dostum Haydar merhumla oturuyorduk. Kapý Çalýndý. Ýlkokul Öðretmeni Ýhsan merhum geldi. Büyük bir heyecan içinde, süvarilerin Ýzmir’e giriþlerini anlatmaya baþladý. Hepimiz coþmuþtuk. Hemen kalkýp piyano baþýna geçtim. Ve derhal içimde doðan parçayý çalmaya koyuldum.
Ýlk etapta marþýn giriþ kýsmýndaki akoru oluþturdum. Bu þekilde iki, üç mezür yaptým…” dedikten sonra, arkadaþlarýnýn çok beðendiðini söylemelerinden sonra, Ýhsan Bey’ e büyük zaferi bütün ayrýntýlarý ile anlatmasýný ister.O anlatýrken kendisini de piyanoda bunu dile getiren naðmeleri çaldýðýný, ertesi gün de çalýþtýðýný söyler. Çalýþmasý bittikten sonra da çýkan parçayý “ Millî Marþ ” olarak sunmaya karar verdiðini anlatýr. Müzikalitesi için görüþ almak üzere Viyana Konservatuarý Müdürü’ ne gönderdiðini, ondan da çok olumlu referans aldýðýný belirtir.
Ancak Zeki Üngör’ ün bestesinin resmen kabulünden bu yana geçen zaman içinde, bu marþ ile ilgili suçlama ve polemiklerin de ardý arkasý kesilmez.
Ýstiklâl Marþýmýz için en somut melodik alýntý iddiasý, “ Carmen Silua ” adlý bir Ýspanyol bestesinden yapýldýðý idi.
Bunun dýþýnda marþýn kabul edilemeyecek boyutta bir prozodi çarpýklýðý var ki, evlere þenliktir. Prozodi, yani güfte heceleri ile ezgi hecelerinin örtüþmesi ki bu marþta ara ki bulasýn.
Prozodi bozukluðunun tartýþmasýz sebebi de, daha önce kotarýlmýþ müziðin, sonra da yazýlmýþ þiirin üzerine giydirilmesidir
Marþýmýzýn da geleneksel musýkimiz sistemi içinde bestelenmesi ve altý sene gibi bir zaman içinde çalýnýp söylenmesine pek itiraz eden olmaz.
Ne zaman ki Cumhuriyet kurulur ve “ müzik inkýlâbý ” projesi gündeme gelir, Ýstiklâl Marþý’ nýn bestesine de çok sesli müzikçilerimiz tarafýndan itiraz ve protesto sesleri yükselir.
O günden bu yana da bu ititrazlar bir polemiðpe dönüþür.
Kabul ediliþinin 90. Yýlýnda Ýstiklâl Marþýmýzýn bestesinin yeniden gündeme alýnmasýnýn, mevcut bestenin millî gýrtlak yapýmýza uygun bir þekilde restorasyonu, bu mümkün olmaz ise yeni bir beste ile bu zafiyetin giderilmesinin uygun olacaðý düþüncesindeyim..
D Ý P N O T L A R :

1 Orhan TAHSÝN,” Euruvision 2 ”, Tercüman Gazetesi Pazar eki, 17 Mart 1985

2 Orhan TAHSÝN, a.g.e.

http://ferahnak.wordpress.com/2011/03/12/guftesi-ile-bestesi-bir-turlu-barismayan-metin-yazilisinin-90-yilinda-istiklal-marsimiz/