23-27 Mayýs tarihleri arasýnda Erasmus ders verme hareketliliði kapsamýnda Ýspanya’nýn Malaga kentinde yer alan Malaga Üniversitesi’nde bulundum. Bu hareketliliðin amacý, Avrupa ülkelerindeki akademik personelin bilgi ve deneyiminden faydalanmak, öðretim yöntemleri konusunda uzmanlýk ve deneyim deðiþimini teþvik etmek, yükseköðretim kurumlarýndaki derslerin çeþit ve içeriðini zenginleþtirme konusunda destek olmak þeklinde sýralanýr. Bu yazýnýn amacý da Ýspanya’da eðitim ekseninde gözlemlediklerimi ve öðrendiklerimi paylaþmaktýr. Ancak eðitimle ilgili konulara deðinmeden önce kýsaca Ýspanya’dan, Malaga’ dan bahsetmek isterim.
Ýspanya’yý futbolu ve boða güreþleri ile bilirdim. Nazým Hikmet’in “Ýspanya bir kanlý güldür göðsümüzde açýlmýþ” mýsrasýný ve Nedim Gürsel’in boða güreþlerindeki eziyete deðinen “Güneþte Ölüm” kitabýný, Ýspanyol Þair Federico Garcia Lorca’nýn bu güreþlerde can veren biri için yazdýðý “akþamüstü saat beþte/ Ve ötesi ölümdü yalnýzca ölüm/akþamüstü saat beþte” þiiri bildiklerimdi. Güreþlerin bir geleneksellikten ziyade ekonomik canlýlýk ve reklam için yapýlýyor olmasý içimde bir uzaklýk ta oluþturmuþtu. Ancak bu duygularýmý bir kenara býrakarak yalnýzca güzellikleri görmem gerektiði konusunda kendimi þartlandýrmýþtým.
Gittiðim her yerde verilen tanýtým broþürlerinde Malaganýn bir “ýþýk” kenti olduðu yazýlýyordu. Gerçekten bir tarafýnýn deniz olmasý, diðer kýsýmlarýnýn açýklýðý, Türkiye saati ile saat 10’a kadar havanýn aydýnlýk olmasý, güneþi her zaman tepenizde hissetmeniz bu tezi doðrular nitelikte. Ayrýca insanlarýn selamlaþýrken birbirlerine hola (Ýspanyolca da merhaba demek) derlerken yüzlerinin gülümsemesi ve gözlerinden ýþýk süzülmesi kentin aydýnlýðýnýn insanlara yansýmasý olarak gösterilebilir. Kente hâkim muhteþem kalesi, arenasý, limaný, botanik bahçesini andýrýr parký, tarihi dokuya sadýk kalma bu ýþýk ile bütünleþmiþ ayrý birer güzellik. Ünlü ressam Pablo Picasso’nun görülmeye deðer tablolarý ve ressamýn kentle bütünleþmesi de kentin ýþýðýný evrenselleþtiren öðelerdir. Ayrýca Cebeli Tarýk boðazýndaki gizemli hava, Atlas Okyanusu ile Akdeniz’in birleþtiði çizgi, Avrupa ile Afrika’nýn yakýnlaþtýðý nokta beni oldukça etkileyen muhteþem yerlerdi.
Malaga Üniversitesi Eðitim Fakültesinde spor salonunda anasýnýfý öðretmen adaylarýnýn yapmýþ olduklarý beden eðitimi dersi dikkatimi çekti. Bizim bildiðimiz anlamda beden eðitimi dersleri koþu, top, ip atlama vs. gibi etkinlikler ile yapýlýr. Ancak orada 4/5 kiþilik öðrenci grubunun bildiðimiz etkinlikler dýþýnda normal günlük yaþantýmýzda yaptýðýmýz yürüme, beden dili, sohbet, atlama, sekme vs. gibi psiko-motor davranýþlarý oyunlaþtýrarak sergilediklerini gördüm. Yani “hayatýn ritmini” eðitim yoluyla sergilemek çok hoþtu.
Ýspanya da eðitim sisteminin genel amaçlarý ulusal baðlýlýk, sosyal deðiþme, fýrsat eþitliði ve siyasi bütünleþme için demokratik deðerlere baðýlýk þeklinde sýralanmýþtýr. Eðitim sistemi okul öncesi, zorunlu eðitim(ilköðretim ve ortaöðretim 1. devre), ortaöðretim ve yükseköðretim þeklinde kademelendirilmiþtir.
Okul öncesi eðitimin amacý çocuklarýn fiziksel, zihinsel, duygusal, sosyal ve ahlaki geliþimlerinin saðlanmasýdýr. Bu eðitim kademesi 0-3 yaþ ve 3-6 yaþ arasý olmak üzere iki döneme ayrýlýyor. Kamuya ve özel kesime ait okullar vardýr. Kamu okullarýndaki öðrenci giderlerinin bir kýsmý velilerce karþýlanýyor. 4 ve 5 yaþýndaki çocuklardaki okullaþma oranlarý % 100 dür. Avrupa’nýn tüm ülkelerinde olduðu gibi Ýspanya’da da okul öncesi eðitim zorunlu deðil, isteðe baðlýdýr.
Zorunlu eðitimin 1. Kademesi olan ilköðretim aþamasýnýn amacý, tüm çocuklara eþit ve ortak bir eðitim sunmayý, temel kültürel özellikleri kazandýrmayý, anlatým ve aritmetik beceriler oluþturmayý, öðrencide karar alma ve uygulama becerisi geliþtirmeyi amaçlar. Ýlköðretim, 6-8, 8-10, 10-12 yaþlarýný kapsayacak þekilde her biri iki yýl olan üç devre þeklinde düzenlenmiþtir. Ortaöðretimin 1. devresinin amacý ise temel kültürel deðerlerle donatýlma, sorumluluk duygusu kazandýrma ve hayata hazýrlamak olarak belirlenmiþtir. Bu devre ise 12-14 ve 14-16 yaþ grubundaki çocuklar için iki eþ döneme ayrýlmýþtýr. Zorunlu eðitim kademesi altý yýl ilköðretim, dört yýl ortaöðretim 1. devre olmak üzere toplam 10 yýl sürer. Zorunlu eðitimin son iki yýlýnda yöneltme ve mesleki rehberlik etkinlikleri ile seçimlik derslere aðýrlýk veriliyor. Sýnýf geçmede veya sýnýf tekrarýnda öðretmen kararý belirleyicidir.
Ortaöðretim 2. devresinin amacý öðrenciyi üniversiteye, mesleðe ve iþ yaþamýna hazýrlamak þeklinde sýralanýyor. Bu öðretim kademesi genel lise ve meslek liseleri þeklinde iki kýsma ayrýlýyor. Mesleki eðitimde deðerlendirme sürekli olarak yapýlýyor.
Ortaöðretimi baþarýyla bitiren her öðrenci birer üniversite adayý olarak görülüyor. Yükseköðretime kayýt için her üniversite kendi bünyesinde uygulanacak seçme sýnavlarýnýn zamanýný, öðrenci baþvuru tarihlerini ve yapýlacak sýnavýn niteliðini belirliyor. Üniversitelerin özerk yapýsý sayesinde bu kurumlar okul aktivitelerini, servislerini, ders müfredatlarýný kendileri düzenliyorlar. Devlet Üniversitelerinin yanýnda özel üniversiteler de mevcuttur. Araþtýrma ve lisansüstü çalýþmalar enstitülerde yapýlýyor. Üniversite düzeyinde olmayan ancak yükseköðretim çað nüfusunun devam ettiði üst düzeyde mesleki eðitim/güzel sanatlar eðitimi þeklinde bir yapýlanma dikkati çekiyor. Müzik, dans, tiyatro, sanatsal objelerin korunmasý ve restorasyonu, plastik sanatlar bu yapýlanmada yer alan programlar. Bu öðretim kurumlarýnda üniversite derecesine denk diplomalar veriliyor.
Ülkenin eðitim politikalarýnýn genel olarak belirleyicisi ve denetleyicisi Eðitim ve Kültür Bakanlýðýdýr. Bakanlýk üst çatýyý oluþturmasýna raðmen ülkedeki idari özerklik yapýlanmasý eðitim kurumlarýnýn da yönetsel olarak özerkleþmesini saðlamýþtýr. Tüm öðretim kurumlarýnda yöneticiden ziyade yönetimde komisyon ve kurullar önemli rol oynamaktadýr.
Görüldüðü üzere Ýspanya eðitim sistemi amaç ve yapý olarak Türkiye eðitim sisteminden farklýlýk gösterdiði söylenemez. Ancak diðer ülkelerde olduðu gibi Ýspanya’da da ezberci eðitime neden olan dershane ve test kitaplarýný hiç görmedim.

Dr. Sadýk Kartal
Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi
Sadikkartal02@mynet.com