1955 yýlýnýn on birinci ayýnda askerliðimi yapmak üzere Ankara’ya uðurlanýyordum.
Dedem elime bir kaðýt sýkýþtýrdý. Ankara’ya varýnca bu adresi ara. Teyzemin oðlu Muhtar Hanyalý buranýn baþ mütercimi. O sana askerliðin boyunca her türlü yardýmý yapacaktýr. Dedene teþekkür ederek kaðýdý cüzdanýmýn arasýna koydum. Ankara’ya vardýðýmda ilk eþim dedemin verdiði adrese gitmek oldu. Muhtar Hanyalý’yý sordum. O emekli oldu dediler. Tam geri dönüyordum biri arkamdan baðýrdý.
Dur gitme. Onun yerine bakan Mahmut bey size Muhtar beyin adresini verir dedi. Geri döndüm. Mahmut beyin yanýna götürüldüm. Ýri yarý güleç yüzlü babacan tavýrlý bir adam.
Niye arýyorsun bizim Muhtar’ý? Diye sordu.
Dedemin teyzesinin oðlu. Görmem gerekiyor dedim.
Krittikos ise diye sordu? (Girit’li misin)
Ne Krittikos ime ( Evet Girit’liyim)
Elen ika kserzis? (Rumca biliyor musun?)
Kserzo ma em boro na miliso (Biliyorum ama konuþmasýný beceremiyorum)
Sen hem Muhtarýn yeðeni hem Rumca bilmiyorsun ha. Muhtar amcan on dil biliyor be. Amcaný örnek al dil öðren dil. Her dil bir adam demektir unutma dedi ve Muhtar Hanyalý’nýn adresini yazdýðý kaðýda Ulus’tan gidecek þekilde krokisini de çizdi.
Evi çok kolay buldum. Kapýyý eþi açtý. Eþiyle karþýlaþmak çok heyecanlandýrdý beni. Ýçeri buyur etti. Belki de beni müzik öðrenimi için baþ vuran biri zannetmiþti. Ne amaçla geldiðimi sorduðunda eþinin teyzesinin oðlunun torunu olduðumu söyledim. Þaþýrma sýrasý ona gelmiþti. Zira eþinin annesi baþta olmak üzere bir Rum ile evlendiði için tüm akrabalarý tarafýndan dýþlanmýþlardý. Ýstanbul’da annesi, teyzesi ve kardeþi Reþat Hanyalý ile konuþurken konu Muhtar Hanyalý olduðunda annesi büyük tepki göstermiþti. O kadýnla evli kaldýðý sürece benim Muhtar adýnda bir oðlum yok demiþti. Hanyalý zadeler diye anýlan bu aile Girit’ten kovulmanýn sonucu çok acý günler yaþamýþlardý. Bu nedenle oðlunun bir Rum kýzýyla evlenmesini içine sindiremiyordu. Sülalenin tümü onlarý dýþlasa da karþýmdaki benim yengemdi. Yengem çay hazýrlarken kapý zili çaldý. Yengem kapýyý açtý. Ýçeri 1.70 boylarýnda oldukça zayýf bir adam girdi. Ýlk anda onun Muhtar Hanyalý olabileceði aklýmýn kenarýndan bile geçmemiþti. Zira kardeþi oldukça tombul biriydi. Teyzesi ve annesi de ondan aþaðý kalmazlardý. Bu nedenle onu Reþat amcam gibi tombul biri olarak düþünüyordum. Yengem,
Bak içeride kim var dedi.
Kim var? Yine öðrenci mi var?
Hayýr, Menemen’deki teyzenin oðlu Mehmet’in torunu var.
Habere çok sevinmiþti Hemen yanýma geldi. Ayaða kalktým. Boynuma sarýldý. Yavrum benim, evladým benim diyerek defalarca yanaklarýmdan öptü. Yengem çay tepsisini sehpaya koyduktan sonra gelip yanýma oturdu. Bir hayli bozuk Türkçe’siyle,
Bak Muhtar, görüyorsun ne kadar yakisikli senin yeðen. Týpký senin gibi. Senin gençliðine çok benziyor?
Kandýr çeker dedi. Menemen’deki akrabalarýyla ilgili çok þeyler sordu. Bu ara odanýn içinde ilgimi çeken þeyler gördüm. Odanýn iki köþesinde iki asa vardý. Onlarý sordum.
Saðdaki Türkiye Riyaseti Cumhur Bandosu Þefliðinin asasý. Diðeri de Afganistan Kraliyet Bandosu Þefliði asasý diye yanýtladý. 1936 yýlýnda Riyaseti Cumhur Bandosu þefiyken Atatürk’ün emriyle Afganistan Milli Marþýný bestelemek, Kraliyet Bandosunu kurmak ve bando öðretmeni yetiþtirmek üzere görevlendirildim. Dokuz yýl kaldým Afganistan’da Ýþte bu asalar o görevlerimin hatýrasý. Sehpa üzerinde duran Taç Mahal maketini sordum.
Bu maket orijinalinin minyatürü. Tamamý fildiþinden imal edilmiþtir dedi. Kalkýp vitrinli dolabý açtý. Ýçinden bir kolye ile bir de satranç tahtasý aldý ve yanýma oturdu. Kolyeyi uzattý.
Ne görüyorsun?
Yedi tane fil.
Baþka?
O kadar. Elime bir büyüteç sýkýþtýrdý.
Bir de bununla bak dedi. Yedi filin en gerisinde olaný pirinç tanesinden küçüktü. Büyüteçle baktýðýmda her filin üzerine yedi fil resmi çizilmiþti. O en küçük filin üzerine bile. Satranç tahtasýný önüme koydu.
Bak dedi: Bunlar sedef kakma. Bak bakalým ek yerlerini görebilecek misin? Büyüteçle tahtayý didik didik inceledim. Tek bir ek yeri bulamadým. Afganistan’dan getirdiði bir çok þey gösterdi. Hepsi de oldukça mükemmel el sanatlarý eseriydi.
O günkü Afganistan’ý zengin bir ülke olarak tanýmlamýþtý. Ankara’da kaldýðým sekiz ay içerisinde evci çýkýyordum. Evlerinde geçirdiðim hafta sonlarýnda çok þeyler anlatmýþtý bana. Bir ara, on dili anadili gibi konuþup yazmayý nasýl öðrendiðini sordum.
Çok kolay, Latince’yi öðren gerisi kendiliðinden gelir dedi. O sadece dünya dillerinde uzman deðildi. Telli, vurmalý, tuþlu ve üflemeli hemen hemen tüm müzik aletlerini çalmakta da ustaydý. Bu yüzden müzik dünyasýnda Bestekar Piyanist olarak tanýnýyordu
Bir de bu günkü Afganistan’a bakýn. Krallarýný ülkeden kovarak güya özgürlüðü seçmiþlerdi. Hangi özgürlüðü? Fanatizmi, gericiliði ve çað dýþýlýðý. Kraliyet döneminde kralýn çaðdaþlaþmak için sarf ettiði yoðun çabalarýn tümü boþa gitti. Kraliyet döneminde ordu Türk subaylar tarafýndan eðitiliyordu. Bulunduðum birlikte muhabere eðitimi almaya gelmiþ olan bir Afgan yüzbaþýyla kýsa bir süre arkadaþlýðýmýz oldu. Tüm Afgan’larýn Atatürk hayraný olduklarýný ve her birinin koyu bir Atatürkçü olduklarýný anlatmýþtý.
O çaðdaþlaþma yolundaki güzel ülkenin bu günkü acýnacak haline bakýn. Ýçler acýsý deðil mi. Ne o güzelim el sanatlarýndan eser kalmýþ, ne de Atatürk sevgisi. Talibanlar elinde giderek çaðdaþlýktan uzaklaþmýþ ve olabildiðince fakirleþmiþ bir ülke. Afganistan olayý Atatürk düþmanlarýna ders olsun.
                                        Özcan NEVRES



17/09/2001