Tapýnaklar þimdiki anladýðýmýz gibi ibadet yerleri deðildi. Ve hiç bir zaman da tapýnaklar ibadet yeri olmakla ortaya çýkmamýþlardý. Þimdiye kadar tapýnaðý ibadet yeri oluþla anlama koþullanmasý içinde olanlarýn anlatýlan tapýnak kavramýný pek pek içlerine sindirecekleri kanýsýnda deðilim. Zaten bu süre itibarýyla tapýnak içine konacak ne bir tapacaklarý vardý. Ne de böyle bir þeyi, böyle bir yerin ikamesi içinde gözetir olacaklardý. Totem tapýnýlan bir þey deðildi. Totem ilkti bir düzenlenin kural ilkesiydi.

Kesim bölgeleri uzaktan gözetilmekle ilk temasýn ve anlamlý bir ilk iletime iþlerinin kurulduðu yerlerdi. Artýk kesim yeri içinde pek pek kimse bulunmayacaðý için tehdit yeri olmaktan ve tehdit alanýna en bitiþik uzam yer olmakla tehdidi en fazla duyurtan ikili algýyý ayný anda yaþatan, hem hareketsiz yer hem sükûnetli ve sükûnetiz yer olmaktan çýkmýþtý. Mezarlýklar gibiydi. Hem en çok korkulan yerdi. Hem kimse olmayacaðý için güvenli yerdi. Bu algý ve giriþmeyle kesim yerleri yine esen yurdu olma ve yamyamlýða karþý mesafeli bir barýþ içinde olmanýn tapýnak söylemli imgesini oluþmaya baþlamýþtý.

Yani seçme ayýklama ölçütü sýnýrlamasýyla tapýnak yeri olucu algý belirmesi ile bu tür yerler barýþ ve esenlik yerleri oldu. Gruplar arasý temas edilebilir bir yer oldu. Her iki anlam ve fiili oluþ inþasýnýn merkezi oluyordu. Dikkat edilirse tapýnak algýsýný oluþan süreç 1- Barýþ ve esen içinde oluþla, ilk kes uzaktan armaðan, sunusunda bulunmanýn, kurban vermenin temas giriþmesidir. Giriþen yapýlar az çok avcý toplayýcý grup olmaktan çýkmýþtý. Yamyamlýk karþýsýnda üreten iþlev yapýlý gruptular. Þimdi sunu türü beliren olanakla karþý tarafý uzlaþmaya çeken kullaným ile canýný kurtarmayý amaçlamýþlardý.

2- Yamyamlýk karþýsýnda canlarýný kurtartma giriþmesi bir grubun deðil taraflar için de söz konusuydu. Kesim yerlerine býrakýlýp terk edilerek uzaklaþýlan sunularý almaya gelen karþý grup ta zamanla kendi ürettiði totem grup meslekli ürününü; aldýðý kurbanýn (sununun-hediyenin) yerine býraktý. Þimdi süreç alýnan bir þey karþýsýnda, verilen beklenen bir giriþmeye dönüþmüþtü.

3- Ýleri süreçlerin bu tür düzenli tekrarlarýnda görüldü ki ilk sebep ne olursa olsundu. Hediye (kurban) aldýðý yere, kurban (hediye) býrakan gruplar; birbiri için düzenli üretim yapan gruplara dönüþmüþlerdi. Ve birbiri için düzenli üretim yapma bir çeþit totem meslekli ürünlerin (GRUP EMEÐÝNÝN) takaslarýydý (deðiþ tokuþuydu). Üçüncü aþamada tapýnaklara sunu býrakma yanýnda takas etme iþlevi de verilmiþti.

4- Takas iþlevi, emek deðiþimli baðýmlýlýk olmakla kendine özgü artý ve eksileri ortaya koydu. Sorunlarý yüz yüze buluþup konuþmayý dönüþtü. Tapýnaklar böylece temas eden eylemin ve takasýn beyni oluþla yüz yüze görüþülüp konuþulan fizik temas ile giriþmeyi "yöneten merkez" durumuna yükselmiþti.

5-Gruplarýn farklý enerji düzeni içinde olmalarýný yöneten ortak düzenlenin süreçleri baþladý. Gruplarýn birbiri için getirdiði takas ürünleri artýk tapýnak alanda karþýlaþýyor ve birbirini buluyordu. Bu kesimli yerlerin depolama alaný da olmasýydý. Tapýnaklar, ilk biçim takasla yer olmasýný depo merkezi olma buluþmasýna çevirdi. Böylece tapýnak yeni bir iþlev daha kazanmýþtý. Depo alaný ve gruplara taksimatlarýn yapýldýðý yerlerdi.

Yukarýdan beri tapýnak olacak yer algýsýný kesim yerleri içinde giriþtirdiklerini belirttim. Çünkü kesim yerleri böylesi bir giriþmeye zemin olabilmeye, olanak tanýyan bir boþluk devinmeli alandý. Gruplarýn ürettikleri totem meslekli ürünlerin, farklý kullaným deðerleri; takas edilir bir giriþtirmeydi. Böyle olma nedeniyledir ki grup ürünlerinin deðiþ tokuþ yapýlmalarý tapýnaða yeni bir iþlev durum kazandýrdýðýný anlatmaya çalýþtým. Deðiþ tokuþlar; sürecin akýþ yapan, deðiþilmeye akýþ yaptýran bað enerjisiydi.

Bunlar iþin somut ve nesnel boyutuydu. Ýþin birde öznel boyutu vardý. Temas etmenin diðer bir þartý da, totemi sosyal mantýðýn bu nesnel oluþa göre anlam edilmesiydi. Totemi mantýða göre aitlik totemi özdü. Aitlik bir dokunum (temas) þartýydý. Birbirinin aiti olanlar, birbirinin korunan totem kardeþi ve dokunumlarýydý. Totem kardeþ olan gruplarýn temas özelliði; cinsel dokunumdu.

Totem gruplarýn dýþ dünyaya bakan seçiciliði içinde “insan” olma ya da “hemcinsleri” olma türünden bir mana anlayýþlarý yoktu. Tek ölçü totem aitliði ve totem kardeþliði içinde olma meþruiyetiydi. Bunun dýþýnda bir algýyla dünyaya bakýp, seçici eþemiyorlardý. Çevreye yeni yaklaþým içinde yeni bir ölçütün yeni bir yaþantý aþma üreten bakýþlarýný ancak totem meslekleri nedeniyle baþaracaktý.

Karþý gruplar birbirinin totem kardeþ deðildiler. Bu nedenle de karþýttýlar. Karþýtlarýn cinsellik dâhil birbirlerine her tür dokunum yapmalarý eski tabudan ötürü yasaktý. Ýþte tapýnak alan, bunun için var olacakla; bu esenlik ve güvenliðin hüküm sürdüðü barýþ alaný olmasýyla; yeni iþlev süreçlere gebeydi.

Tapýnak buluþmasý dediðimiz seremoni içinde tapýnaklar doðurtaný belli olmayan kutsal doðumlara da sahne olacaktý. Gruba ait kimi kadýnlar (natidumlar) bu tapýnak alanlara gelecekti. Gece Ay doðmadan karþý taraftan gelen doðurtanlarla cinsel temasta bulunacaktýlar. Karanlýkta olan bu temas nedeniyle doðurtanýn totem aitten olup olmadýðý bilinmemekle, doðum kendi totem aitte sinden olmuþ gibi deðerlendirilecekti. Bu seremoni, sosyal mantýk içinde ilanen kardeþ olmanýn geçiþ ritüeliydi.

Totem aiti olma tabusuna aykýrý olan bu temaslar, ancak bu þekilde bir geçiþ ritüeli imge algýsýný içinde olmakla grup kiþileri bu temas sürecini içlerine sindirir oldular. Bu geçiþ ritüelinden epey sonra totem gruplar kendi içlerindeki totem kardeþlerle olan temasý yasakladýlar. Karþý grupla temasý, meþru edildi.

Kutsal tapýnak buluþmalý sürelerdeki karþý grupla cinsel temasýn saðlanmasý nedeniyle eski tabu yasaðý da aþýlacaktý. Temas eden iki grup ilanen kardeþ gruplar olacaktýlar. Artýk karþý gruplarla aralarýnda cinsel dokunum baðý kurulacaktý. Bu süreç giderek iç cinsel temasýn (totem kardeþler arasýnda olan cinsel temasýn) yasaklanmasý olacaktý. Ýlanen kardeþiniz olan ittifaký gruplarla nesli devam ettiren cinsel temaslara olur verilmesi meþruiyetti. Tapýnaklar artýk aitlik (vatandaþlýk) vizesi vermenin sosyo toplumsa bir iþlevle kurum alaný da olmuþtu.