..E-posta: Þifre:
ÝzEdebiyat'a Üye Ol
Sýkça Sorulanlar
Þifrenizi mi unuttunuz?..
"Ýnsan - iþte tüm sýr burada. Bu sýr üzerinde çalýþýyorum, çünkü kendim de insan olmak istiyorum." -Dostoyevski
þiir
öykü
roman
deneme
eleþtiri
inceleme
bilimsel
yazarlar
Anasayfa
Son Eklenenler
Forumlar
Üyelik
Yazar Katýlýmý
Yazar Kütüphaneleri



Þu Anda Ne Yazýyorsunuz?
Ýnternet ve Yazarlýk
Yazarlýk Kaynaklarý
Yazma Süreci
Ýlk Roman
Kitap Yayýnlatmak
Yeni Bir Dünya Düþlemek
Niçin Yazýyorum?
Yazarlar Hakkýnda Her Þey
Ben Bir Yazarým!
Þu An Ne Okuyorsunuz?
Tüm baþlýklar  


 


 

 




Arama Motoru

ÝzEdebiyat > Bilimsel > Felsefe > Bayram Kaya




23 Haziran 2018
Osmanlýda Kýsmi Bir Etkin Hafýza 6  
Bayram Kaya
Köleci yapý ile insan vahþete düþmüþtü. Erdemliler erdemsizler bir tarafa çekilmiþ; ahlaksýzlýk gemi azýya almýþtý. Düþene bakan yoktu. Kulaklar çýðlýklara kapanmýþtý. Olup biten karþýsýndaki baský ve yýlgýlar içindeki insanda aðýzlarý býçak açmýyordu. Tedirginlikte hiç hýz kesmiyordu. Bu ahval üzerine insanlar iman üzerinde ahlaka çaðrýlýyordu.


:DFH:
Hem baba hem avukat olmanýn üst üste süre durumlarý içinde belirebilen bir sosyo toplumsa statülü sahibi bir kiþi düþünün. Bu kiþi duruþma salonu ile adliye alaný içindeki statüsü baba deðil avukattýr. Duruþma salonu içindeki avukat olan kiþide baba statüsü yine vardýr ama babalýk statüsü burada aktif olamamakla yansýyamaz.

Duruþma salonu içindeki ortamda babalýðý belirleyecek olan baðýntý giriþmeler yoktur. Bu nedenle, beliremeyen bu yansýma biçiminde babalýk baðýntýsý aktif olamamakla, ortam yansýmalý durumdan ötürü babalýk statüsü keenlem yekûn olmakla avkat kiþi üzerindeki babalýk statüsüne yok denir. Yok denen ve beliremeyen bu özellik "çekici, çekimleyici" denen bir karadelik hareketindeki durumsalýn boþluk devinmesine dönüþür.

Kiþi eve geldiði zaman, kiþiyi kendi çocuðu karþýsýndaki tümleniþe çeken baðýntý giriþmesi nedeniyle kiþinin babalýk özelliði belirir ve yansýma verir. Kuvveti ortaya çýkaran dirençtir. Sizde kuvvet vardýr. Ama elinizle boþluðu ittiðinizde, sizin itmenize karþýlýk oluþacak bir karþýt direnç yoktur. Bu nedenle boþluðu itmenizde kuvvet yansýmasý görünmez olur. Karþýtý olmayan kuvvetiniz keenlem yekûn olmakla var olan kuvvetiniz yoktur. Biraz sonra size çarpan kiþi karþýsýnda kuvvetiniz belirim verir.

Ama karþýnýza itebileceðiniz bir kiþi geldiðinde kiþiyi itmekle kiþi itmenize direnç verir. Siz terler yorulursunuz ama sonunda kiþinin itilmesiyle kuvvetiniz belirimini vermiþ olur. Yok olan varlaþýr. Evine gelen kiþi; ya da çocuðu ile temas baðý kuran kiþi de babadýr. Bu kes de evde olan kiþimizin evinde duruþma salonu ve celse ekipman baðýntýsý yokluðu nedenle, avukat kiþimiz avukat olarak beliremez.

Avukat iken kiþideki babalýk statüsü kiþide ömür yaþamý boyunca belirmez olan bir durum deðildir. Ortam baðýntýsýna göre kesikli sürekli belirme dönüþmeleri içinde olur. Baba iken de kiþideki avukatlýk ta sonsuzca beliremez olan bir þey deðildir. Týpký ölüm ve yaþamýn bir arada birlikte olup; birbirlerine dönüþen baðýntý belirimleri içinde olmalarý gibi ya da belirimsiz olmalarý gibidirler.

Unutmayýnýz ki kiþide beliremeyen de türü içinde veya kiþinin toplumu içinde tümleyen bir belirme olarak hep var olacaktýr. Kiþiler nasýl ve nice olursa olsunlar; kiþide her zaman "olam durum olmanýn bir enerji düzeyi" vardýr. Bu olam alan her tür zýtlýðýn birlikte olup, birlikte giden belirimlerine karþý daima olumsal durumlarla vardýrlar.

Kiþi, sosyo toplum içindeyken kiþinin sosyo toplumu kiþi üzerinde bulunan bu olam alan içinde somut olan soyut olan her þeyi, sahneler. Sahneye konan her söz, her davranýþ, her eylem ve her mana bu olam içinde ikili olan zýddýyla belirir. Toplum kiþideki olamlýlýk içinde ister yapay gündemle ister somut gerçek gündemin oluþturacaðý olaylar belireni ile kuvvet alanýný oluþturabilirler.

Kiþiler, enerji saðlamalý çevrimsel deðiþme ve dönüþmeleri nedenle enerjisinin birazýný da her zaman olam olan konum içinde durumlu ederler. Kiþinin olam durumla ortaya koyacaðý yansýma giriþmelerin sayýsý, yine kiþideki en az dýþ dünya ilkesine göre kýsýtlýdýrlar. Ne var ki; kiþinin bu kýsýtlýlýk içinde ortaya koyabileceði baðýntýlar yine de akýl almaz denli çoktur. Ve bu kýsýtlýlýk kiþinin tümleyeni olan toplum ve tür üzerinde sýnýrsýz yetenek ve kullaným özgürlüðü olmakla sürer. Her bir parça yetenekti belirimle sentez içini tümseltir. Tümselen sentez veya bileþim de ittifaký parçasýný (aitini), tümler.

Sosyo toplumlar El mantýðý gibi bir yapay anlayýþýn içinde paylaþýmýný üreten emeðe göre deðil de sömürmeye göre mantýklý ettikleri yapay bir hayali baðýntýlarla; kiþideki bu olam yeri iliþkilendirirler. Üretim hareketi içindeki yapay iliþkilenmelerini, her bir üretim tüketim süreci boyunca Ýliþkiler. Bu iliþkin kýlma iþi üretime göre belirim veren ile üretime göre belirim veremeyen aktif-pasifler olmakla süreci baðýntýlý kýlarlar.

Tümleyen toplum kiþinin olam alanlý yeri üzerinde hem zorunlu hal ile hem de keyfi hal ile inþacý olur. Olam durum toplum içindeki zorunluluklarýn ikamesinden sonra (üretimden sonra) keyfi davranýr olmanýza engel deðildir. Kiþinin hiçbir þeyle belirlenmemiþ olan olam durumu içinde bu tür ikili durum ile belirir. Üreten iliþki nedenle üretme iþi bu zorunluluk karþýsýnda keyfilikler olamamakla süreç kiþiden ve kiþi iradesinden baðýmsýz nesnel iþler. Ki burada kiþisi keyfilik pek pek beliremez.

Ama üretimden sonraki paylaþým yapýlan bu aþamada ise üreten kiþilerin payý, en az durumla zorunlu olurken; mal sahiplerinin payý mevcut durum içinde en fazla pay sömürüye göre zorunlu edilir. Dikkat edilirse üreten toplum içindeki süreç paylaþma aþamasýnda keyfi ve yapay bir belirme ve belirememe olmakla var edilir. Ýþte bu sömürüdür. Hâlbuki ki ihtiyaçlarý dýþýnda kiþisi mal sahipliði ne zorunludur ne de mal sahipleri ile mal sahiplerinin en fazla durumla pay almalarý zorunludur.

Çünkü üreten iliþki mal sahipleriyle baþlayan bir belirlenim deðildir. Ýlk üretim hareketi baþlarken kiþisi sahiplik zorunlu olaraktan beliremeyen bir durumdu. Kýsaca biz geçmiþin hafýzasýna sahip olmazsak; zorunluluðun bilincinde olmazsak, toplumsal iþleyiþin üretim aþamasýndan sonra; paylaþan süreç ile birlikte her türlü keyfi aþýrýlýklar içinde olmanýn sýðýnmacý anlayýþ bilinci içinde de oluruz.

Konu Osmanlýda kýsmi bir etkin hafýza. Yazý bu referansa atýfla iç içe konularla var olup; inþanýn baþlangýcýna kadar gitmekle konu baþlýða, diyalektikti referanslar oluþturulmaktadýr. Konu eksenine atýfla (vurguyla), geçmiþe doðru oluþtan geliyoruz. Geçmiþteki var oluklu hafýzanýn zorunlu inþa þeklinden hareketle; okurda anlama oluþmasýnýn yaný sýra konu içeriðine bir de ben geri baðlaným yapayým. Osmanlý hafýzasýna vurgu kadar günümüz hafýza bilinç, çaðrýþmasýna da katký vereyim.

Ýki bölüm kadar üstteki " zýtlýðýný taþýmanýn bilinci içinde olmayý" eksen edip güncel oluþ içinde bir enstantane belirteyim. Halkýn bilgece söyleyen daðarcýðý içinde, köleci baþlangýca referans edilen bir anlatým vardýr. Bu hikayedeki ana konu geçmiþte yapýlan kolektif sahipli kayýp hafýzamýzdý. Kayýp olan bu hafýzamýz; kiþi sahipli kayýplarýn mantýðý içinde anlatýlmaktadýr. "El, kiþiye önce eþeðini (malýný-mülkünü) kaybettirir. Sonrada (maaþ-ücret vs. olarak) eþeðini buldurup sevindirirmiþ" der.

El kolektifin malýný seçilmiþ! þanslý! kiþilere rýzk diye vermektedir. Yani El size eþek sahipliðini (kolektif sahipliði) kaybettirmiþtir. Sonra da kaybedilen eþekle (mülkle) sizin çalýþamaz, üretemez durumda aç kalmanýz karþýsýnda El, lütfeden insafýyla size; “efendinin mülkünde” çalýþabileceðinizi söylemiþtir! Ýnsanlara kaybettirdiði kolektif sahipliðini; El'in deyimiyle "kalkýn yeryüzünde gezip nasibinizi arayýn" demenin akýl vermesine dönüþtürüyordu. Kalkýp gezilecek yer El mülküydü. Kulluk pahasýna iþ arayýþtý.

El bununla da kalmadý. Mülkünü (eþeðini) kaybettirdiði kiþileri zengine kul köle yapýp þöyle diyerek köleyi efendinin insafýna terk ediyordu. "Fakirlerin zenginler üzerinde hakký vardýr. Elinizin altýndaki cariye eþleriniz köleleriniz size mirasçýdýr" diyordu. Böylece El maðdurlarýna diyor ki; "rýzkýnýzý aramak için gidin efendinin rýzký olan efendi mülkü üzerinde çalýþmanýz karþýlýðýnda lütuf rýzkla karnýnýz doyar" diyordu. Maðdurlarýna kaybettirdiði eþeðini zengin mülkünde köle olarak çalýþtýrmakla buluyordu. Bizi efendinin alýp sattýðý malý mülkü yapýþa denk boðaz tokluðuyla, kayýp eþeði bize buldurmuþ oluyordu.

Ýki üç bölüm üsteki paragrafta El mantýklý sömürü sisteminin çevrimini þöyle tespit etmiþtim. "Ama üretimden sonraki paylaþým yapýlan aþamada üreten kiþilerin payý en az durumla zorunlu olurken; mal sahiplerinin payý mevcut durum içinde en fazla payla olma iradesi keyfilikle zorunlu edilir. Dikkat edilirse üreten toplum içindeki süreç paylaþma aþamasýnda keyfi ve yapay bir belirme ve belirememe olmaktadýr. Ýþte bu sömürüdür".

Dikkat ederseniz El mantýðý temel düzlem içindeki kiþi benci enerji saðlama hareketinin dýþ dünya içinde, üreten kolektif saðlama yapmasýndan sonradýr. Kolektifin birlikte davranmasý ve herkesin ihtiyacýna göre ne daha, az ne daha fazla enerji saðlayýcý paylaþýmlar yapmasýndan sonraydý.

Gün boyu aç biilaç; yorgun argýn, yarý aç, yarý tok þeklin bitap düþmüþ haliyle, akþam olunca güvenli alana çekilen hemcinsler; üreten kolektif yapýyla akýl almaz bir olanaða kavuþmuþtu. Ýlk üretim iliþkisi ve ilk üretim hareketi baþka türlüsü pek olasý olmadýðýndan kolektif sahipliðin, kolektif emek gücüyle baþlamýþtý.

Geçmiþinde gün boyu olan aktivitesi içinde bitap düþmekle yaþam sürdüren hemcinsler, kolektif sahipliðin ve kolektif emeðin yaptýðý üretimle; yiyecek ihtiyacýný karþýlamada þimdi her an elinin altýnda hazýr bulacaðý bir olanakla gidermenin þansýný bulmuþtu. Bulmuþtu da ne olmuþtu? Önce köleci bilinci ve köleci hafýzalý geçmiþi, zorunluluklarý unutturulmuþtu. Sonrada tümden sürece yabancýlaþtýrýlmýþtý. Aklýna ve gözüne illüzyon yapýlmýþtý, Hala bu göz baðý içindeydi

Köleci yapý ile insan vahþete düþmüþtü. Erdemliler erdemsizler bir tarafa çekilmiþ; ahlaksýzlýk gemi azýya almýþtý. Düþene bakan yoktu. Kulaklar çýðlýklara kapanmýþtý. Olup biten karþýsýndaki baský ve yýlgýlar içindeki insanda aðýzlarý býçak açmýyordu. Tedirginlikte hiç hýz kesmiyordu. Bu ahval üzerine insanlar iman üzerinde ahlaka çaðrýlýyordu.

Süreç bir kez kolektif sahipliðin kolektif emeði üzerinde eþeðini kaybetmenin kayýplý sürecine girmiþti. Kolektif sentezli üretim hareketi üzerindeki kaybý, üretim alaný dýþýnda rýzk denen mana anlamalý inanç içinde buldurulmaya çalýþýlýyordu. Üretim alanýnda kaybetmiþtiniz ama inanç alanýnda bulmanýz istenmekle yapýlan illüzyon büyüktü.

Kiþilere vaat edilen nasibi; kiþinin kayýp ettiði ile kendi arasýnda, kiþiyi mal sahipliði olan mülk sahibine kul olma þeklinde bir belirimle boy verdirilmiþti. Bu illüzyon kiþiye rýzk, rýzkýný arama, nasibini bulma, “rýzký olanýn kaþýðýnda çýkar” diyen özdeyiþlerle söyleniyordu. Nasibini bulma da köleye en az doyma ile rýzký verilen mülk sahiplerine çalýþmaydý. Karýn tokluðuna çalýþma, mirasçýsý olduðunuz zenginlikten payýnýzý almaydý! Çalýþma, emek, emek gücü, kolektif güç, kolektif miras vs. hak getireydi.



Söyleyeceklerim var!

Bu yazýda yazanlara katýlýyor musunuz? Eklemek istediðiniz bir þey var mý? Katýlmadýðýnýz, beðenmediðiniz ya da düzeltilmesi gerekiyor diye düþündüðünüz bilgiler mi içeriyor?

Yazýlarý yorumlayabilmek için üye olmalýsýnýz. Neden mi? Ýnanýyoruz ki, yüreklerini ve düþüncelerini çekinmeden okurlarýna açan yazarlarýmýz, yazýlarý hakkýnda fikir yürütenlerle istediklerinde diyaloða geçebilmeliler.

Daha önceden kayýt olduysanýz, burayý týklayýn.


 


ÝzEdebiyat yazarý olarak seçeceðiniz yazýlarý kendi kiþisel kütüphanenizde sergileyebilirsiniz. Kendi kütüphanenizi oluþturmak için burayý týklayýn.

Yazarýn felsefe kümesinde bulunan diðer yazýlarý...
El Bel Baal 2
Tarihsel 2
Ýrade 1
Tarihsel 1
Anlamak Gerek 71
Kurtuluþun Felsefesi (Açký 2)
Sosyal Ýliþki Toplumu Hedeflemez 2
Anlamak Gerek 43
Anlamak Gerek 70
Anlamak Gerek 55

Yazarýn bilimsel ana kümesinde bulunan diðer yazýlarý...
Müruru Zaman 14
Sahiplik Ýmaný 1
Hatýrlama 1
Mal mý, Ýnsan mý?
Mamon'du Belirme 1
Müruru Zaman 7
Denge ve Dengesizlik Süreçleri 24
Anlamak Gerek 26
Bað Enerjisi 1
Sistem 15

Yazarýn diðer ana kümelerde yazmýþ olduðu yazýlar...
Aslýna Yüz [Þiir]
Vah ki Vah [Þiir]
Ýsis Dersem Çýk Ereþkigal Dersem... [Þiir]
Görmez Þey [Þiir]
Tekil Tikel Tükel [Þiir]
ve Leddâllîn, Amin [Þiir]
Mavi Yare [Þiir]
Mevsimsel [Þiir]
Yýkýlýþa Direniþ Direniþe Yýkýlýþ [Þiir]
Meþrep 3 [Þiir]


Bayram Kaya kimdir?

Dünyayý yaþantýlaþan çabalar içinde duygunun önemi hiç yitmezse de, payý giderek azalmaktadýr. Sosyo toplum bazlý, genel bir açýlýmla baþlayan çalýþmalarým da; bilim felsefesi içinde olunma gayreti güdüldü. Bu nedenle yazýlarýn tarisel, sosyo toplumsal evrimli ve türlü doða bilim verileri güdülü çalýþma olmasýna gayret edildi. Genel felsefem içinde bir bilgi; ne kadar çok baðýntýsýyla söylüyorsanýz, o bilgi o kadar bilinir bilgidir.


yazardan son gelenler

 




| Þiir | Öykü | Roman | Deneme | Eleþtiri | Ýnceleme | Bilimsel | Yazarlar | Babýali Kütüphanesi | Yazar Kütüphaneleri | Yaratýcý Yazarlýk

| Katýlým | Ýletiþim | Yasallýk | Saklýlýk & Gizlilik | Yayýn Ýlkeleri | ÝzEdebiyat? | SSS | Künye | Üye Giriþi |

Custom & Premade Book Covers
Book Cover Zone
Premade Book Covers

ÝzEdebiyat bir Ýzlenim Yapým sitesidir. © Ýzlenim Yapým, 2024 | © Bayram Kaya, 2024
ÝzEdebiyat'da yayýnlanan bütün yazýlar, telif haklarý yasalarýnca korunmaktadýr. Tümü yazarlarýnýn ya da telif hakký sahiplerinin izniyle sitemizde yer almaktadýr. Yazarlarýn ya da telif hakký sahiplerinin izni olmaksýzýn sitede yer alan metinlerin -kýsa alýntý ve tanýtýmlar dýþýnda- herhangi bir biçimde basýlmasý/yayýnlanmasý kesinlikle yasaktýr.
Ayrýntýlý bilgi icin Yasallýk bölümüne bkz.