“ ÖLÜMDEN ŞİMDİ DAHA ÇOK KORKUYORUM”
M.NİHAT MALKOÇ

Türk şiirinin üstatları birer birer aramızdan ayrılıyor.Bu durum Türk şiiri adına bir hayli endişelendiriyor bizi.Çünkü pınar baştan kuruyor.Yeni sesler ve yeni renkler geliyorsa da bunlar bir balon misali kısa zamanda sönüyor.Şiirimiz,o eski ihtişamlı günlerini mumla arıyor.Her işte olduğu gibi sanatta da arz ve talep dengesi söz konusudur.Talep olmayınca araz da olmuyor.Günümüz insanı,güzel sanatlara zaman ayırmayı gereksiz buluyor.Bu iş,bir avuç gönüllünün üstün gayretleriyle yürüyor.
Geçtiğimiz yıllarda Türk şiiri bir büyük üstadını daha kaybetmişti. “Ölümden şimdi daha çok korkuyorum” diyen Mehmet Çınarlı,Hakk’ın rahmetine kavuşmuştu.17 Ağustos depreminin ülkeyi sarstığı o yoğun günlerde öldüğü için pek gündeme gelmedi.Deprem şehitleriyle beraber aynı gün Kocatepe Camiî’nde kılınan cenaze namazı sonrasında defnedilmişti.Ama O, Ankara’da yaşıyordu.Yani depremde ölmemişti.
Çınarlı,1925 senesinde Ermenek’te dünyaya gelmişti.Antalya Lisesi’nden mezun olduktan sonra Siyasal Bilgiler Fakültesi’ne girdi.Okulunu bitirdikten sonra değişik müesseselerde başarılı görevlerde bulundu.Sekiz aylık bir Amerika macerası yaşadı.Ülkemizin en kritik kurumları olan Sayıştay’da ve Anayasa Mahkemesi’nde üyelik vazifesini ifa etti.Daha bunun gibi pek çok kurum ve kuruluşlarda çalıştıktan sonra 1990 yılında her şeyden elini eteğini çekerek emekli oldu.
Çınarlı hem iyi bir hukukçu,hem iyi bir yazar,hem de iyi bir şâirdi.Bunun gibi daha pek çok meziyete sahipti.Yani bir elinde iki karpuz tutabilenlerdendi.İlk şiirlerini “Çınaraltı” ve “Doğu” isimli dergilerde yayınlamıştır.Onun ilk gözağrısı ve en büyük eseri,bir kısım arkadaşlarıyla birlikte çıkarmış olduğu “Hisar Dergisi” dir.1950’de Ankara’da yayın hayatına başlayan Hisar Dergisi,zamanla bir edebî mektep olmuştur.Bu derginin etrafında toplananlar,ortak görüşler etrafında birbirinden güzel ve orijinal eserler vücuda getirmişlerdir.Bu insanlar hiçbir siyasî görüşe itibar etmemişlerdir.Daha değişik bir ifadeyle,sanatı siyasallaştırmamışlardır.Sanatçının bağımsız olması gerektiğini savunmuşlardır.Sanatın millî olmasından yanaydılar.Yazdıkları eserlerde yaşayan dili kullanmışlardır.Hisar pek çok kez yayınını kesmek zorunda kalmışsa da uzun soluklu bir dergi olmuştur.Bugün bu dergi yayın hayatından çekilmiştir.
Bir edebî ekolün zeminini teşkil eden Hisar Dergisi’nin kurucularının başında gelen Mehmet Çınarlı,şiirlerini daha çok aruz vezniyle yazmıştır.O eski Türk şiirini çok iyi biliyordu.Türkçe’ye uymadığı söylenen aruzu ustaca kullanmıştır.Aruz kusurlarına pek rastlanmaz şiirlerinde.Hem aruzla yazdığı şiirlerinde yaşayan Türkçe’yi kullanmıştır.Bu Hisarcılar’ın ilkelerinden biridir aynı zamanda.O da bir Hisarcı olarak bu kurala harfiyen uymuştur.Çok rahat bir söyleyişi vardır.Aruz vezninin rafa kaldırıldığı bir dönemde,bu ölçüye hayat veren şiirler yazması onun şiirde radikal bir anlayışa sahip olduğunu göstermektedir.Çınarlı’nın aruz ölçüsüyle alâkalı enteresan fikirleri vardır:
“Şiirde ahengi,musikiyi zaruri görürüm.Bunu sağlamakta aruz vezni çok değerli bir vasıtadır.Bu vezne yöneltilen (Türkçe’nin bünyesine uymadığı,Arapça,Farsça kelimeler,terkiplerle yazmak zarureti doğurduğu ve rahatsız edici bir takırtı yarattığı gibi) suçlamaları,Mehmet Akif,Yahya Kemal ve onlardan sonra gelip aruzu iyi kullanan şâirler eserleriyle çürütmüş bulunmaktadır.
Ancak,şunu belirtmeliyim ki bu vezin yeteri kadar ustalığı olmayan,şiir yazma kabiliyetine gerçekten sahip bulunmayan kimselerin eline düştüğü zaman çekilmez bir hâl alıyor,dayanılmaz bir sıkıntı veriyor.Ben aruz veznini huysuz bir ata benzetirim.Usta bir binici bu atla hedefine rahatlıkla ulaşabildiği hâlde,acemi bir binici atın daha ilk şahlanışında tepetaklak yuvarlanır yahut da dizginlere hakim olamayarak kendi istediği yere değil,at nereye götürürse,oraya gitmeye mecbur olur.”(Türk Edebiyatı Dergisi,Ekim 1983)
Mehmet Çınarlı,Türk şiirinde belirgin bir iz bırakarak ebediyete göçtü.O,sanatta şahsiyeti ön planda tutuyordu.Günübirlik değişimler onu pek ilgilendirmezdi.Topluma ayna tutan bir insandı şüphesiz…Zaten şâirleri cemiyetten kopuk bir vaziyette tasavvur etmek muhâldir.Çünkü onlar da sonuçta insandır.Toplumun yaşadıkları,onları yakından ilgilendirir.Hatta eserlerinin altyapısını cemiyetin ahvali teşkil eder.Gerçi kendi dünyasına hapsolmuş,cemiyete sırt çevirmiş şâirler de mevcuttur.Fakat Çınarlı bunlardan değildi.O,millî değerleri yaşam tarzı olarak benimsemiş vefalı bir insandı.Onun şiirlerinde güzelliği ve çirkinliğiyle,toplumun gerçeklerini bulabilirsiniz.Her şâir gibi,insanların gidişatını o da beğenmez.Doğru bildiklerini söylemekten hiç sakınmaz.Hiciv onun şiirlerinde bambaşka bir hâl alır.Toplumun aksayan yönlerini eleştirirken ,bazı şâirler gibi ağzını bozmaz.Ahlâkî ölçüler içerisinde kalmaya özen gösterir.Bununla beraber yanlışlara da asla rıza göstermez.Gün gelir beyitlere siner kızgınlığı:

“Sustuk sabırla, her şeyi öğrettiler bize.
Sevdikçe, nefret etmeyi öğrettiler bize.

Bir silkinişte ülkeye peygamber oldular,
Çektik, bütün günahları yüklettiler bize.

Bin bir düzenle saygıyı, imanı öldürüp,
İnkarı, kini, şüpheyi devrettiler bize.

Kaynarken ortalıkta cehennem kazanları,
Cennet, barış masalları dinlettiler bize.

Bizsiz ayakta durmaya yetmezdi güçleri,
Her gün bizimle güçlenerek, yettiler bize.”(Gerçek Hayali Aştı)

Çınarlı’nın şiirlerine bakınca,şiirde şekle,mânâya ve ahenge ehemmiyet verdiğini görürüz.Sanıldığı kadar çok miktarda şiir yazmamıştır.Kemiyetten ziyade,keyfiyete değer vermiştir.Daima şiirsel kaliteyi ön planda tutmuştur.Şiirlerini bir sarraf titizliğiyle işlemiştir.Bir çırpıda şiir yazmaktan kaçınmıştır.Her hususta ifrat ve tefritten sakınmıştır.Şiir kitapları Güneş Rengi Kadehlerle(1958),Gerçek Hayali Aştı(1969),Bir Yeni Dünya Kurmuşum(1974)’dur.1943 yılından 1983 yılına kadar kırk yıl boyunca yazmış olduğu şiirleri “Zaman Perdesi” isimli kitapta bir araya getirmiştir.Bunların yanında deneme ,edebî hatıra ve gezi notlarını içine alan Halkımız ve Sanatımız(1970),Söylemek Yaraşır(1978),Sanatçı Dostlarım(1979),Hatıraların Işığında(1986),Aynı Yolda(1987),Mısralarda Gezinti(1991) adlı kitapları da vardır.
Şâir Çınarlı,Mısralarda Gezinti adlı eserinin “Ölüm” bahsinde,19 yaşında geçirdiği bir hastalıktan bahsediyor.O zaman ölümden kıl payı kurtulmuştur.Yaşamla ölüm arasında gidip gelmiştir.Bu trajik hikâyeyi anlattıktan sonra şöyle devam ediyor:
“O zaman(19 yaşında) ölseydim,ne kitaplarım olacaktı,ne şâir dostlarım,ne de birlikte çıkardığımız Hisar Dergisi!..Ne çeşitli alanlarda kazandığım başarılar,ne aşkı tadabilecek,ne de çocuk ve torun sahibi olacaktım!Bunları gösteren ve bu günlere ulaştıran Tanrıma şükürler olsun.Yurdumuz insanlarının ortalama ömrü kadar yaşamış,bir şeyler yapmış oldum.Ama,itiraf edeyim ki,ölümden şimdi daha çok korkuyorum.Belki,içimde 19 yaşın güveni ve cesareti kalmadığından;belki de,nasıl olsa ulaşılacak olan bir sonun yaklaştığını hissetmiş bulunmaktan.”(Mısralarda Gezinti,s.63)
Merhum Çınarlı,bir şiirinin bir mısrasında “Bilmem benden ne kalacak geriye?” diye soruyordu.Ondan geriye şiirleri,denemeleri,hatıraları kaldı.Bıraktığı bu kıymetli eserler,onun bedenen olmasa da ruhen ve fikren aramızda yaşamasını sağlayacaktır.Gençlerimiz onun sanat eserlerinden istifade ederek,bu sanat ve edebiyat halkasına yeni eserler ilâve edeceklerdir.Ölümsüzlük,arkamızda hatırı sayılır eserler bırakmakla mümkündür.Mekânın cennet olsun Çınarlı…Seni hiç unutmayacağız.Eserlerini okuyarak hatıranı tazim edeceğiz.