Garip bir varlýk insanoðlu. Yeryüzünde bulunan en kibirli canlý, kibiri haklý mý haksýz mý sorgulamak ne mümkün! Bize bahþedilen zekadan bahsederken bile gururluyuz sanki bize akil, zeka bahsedilmesini hak etmiþiz, çabalayarak kazanmýþýz gibi bunu. Halbuki zekamýz doðanýn dengesini korumak için kazandýðýmýz bir özellik. Biz de atlar gibi doðduktan bir kaç saat sonra koþabilseydik, maymunlar gibi bizi soðuktan koruyan uzun tüylerimiz birkaç gün içinde çýksaydý böyle bir zekaya gerek kalmayacaktý. Evrenin düzenine bakýnca çok basit görünen bir adaptasyon bizim gurur kaynaðýmýz. Zekamýz zayýflýðýmýzdan kaynaklanýyor aslýnda, fiziksel kusurlarýmýzý örtbas etmek için ama biz kendimizde olan özelliði “en iyi” sayma güdüsüyle yine zeki olmayý tercih ediyoruz. Aidiyet duygusu ise bundan sonrasýnda devreye giriyor. Kendimizi canlýlar arasýnda “insan” kategorisine yerleþtiriyoruz bir kere ama bu bizim egomuzu (ego Latince kendim demektir) tatmin etmiyor. Bu sefer ýrklara ayrýlýyoruz, o da yetmiyor dinlere ayrýlýyoruz; sarýþýnlar, zenciler diye ayrýlýyoruz. Tüm bu gruplaþtýrmalar o kadar genel kaçýyor ki aidiyetin içgüdüsel yapýsýna, bizler takýmlara ayrýlýyoruz, “sað”a “sol”a kaçýyoruz. Kendi bireyselliðimiz, “ben”imiz o kadar küçük ki onu büyütmek için “biz” oluyoruz. Hem de her konuda biz oluyoruz; fiziksel özelliklerimizle, inançlarýmýzla, siyasi görüþlerimizle, tuttuðumuz futbol takýmýyla, basketbol takýmýyla, aldýðýmýz dersle, dersi sevmeyen öðrencilerle, sevenlerle… Genelden özele indikçe iniyoruz ve tüm bu “özelleþme”nin ortasýnda aslýnda en basit ve en temel aidiyeti unutuyoruz. Ýnsan olduðumuz gerçeðini…
Ýnsancýlýk en büyük gerçeðidir insanoðlunun çünkü Dostoyevski’nin dediði gibi “her insan herkes karþýsýnda her þeyden sorumludur".
Peki insancýlýk yani hümanizm nedir? insaný insan olduðu için deðerli gören düþünüþ biçimidir özünde hümanizm. Ýlk ortaya çýkýsý Rönesans döneminde olmuþtur. Skolastik felsefenin egemenliðinden kurtulmuþ kültür adamlarýnýn insaný kendine konu edinmesiyle doðmuþ bir düþünce akýmýdýr aslýnda. Dante ve Petrarca’nin öncülük ettiði bu akýma daha sonralarý Gionozo Manetti, Leonardo Bruni, Marsilio Ficino, Lorenzo Valla, Montaigne ve unlu Fransýz yazar Jean- Paul Sartre gibi nice aydýnlar katýlmýþtýr.
Rönesansdan bugüne deðiþen ne? Hümanizmi ayaklar altýna alan küreselleþmedir aslýnda. Farklý insanlarý bir araya getiren küreselleþme; ortak özelliðimizin “insan olmak” olduðunu unutturup, farklýlýklarýmýza yöneltti dikkatleri. Neden? Çünkü deðiþime kolay ayak uyduramýyoruz, deðiþim farklýlýk demek ve bizler farklýlýklara düþmanca yaklaþýyoruz. Bir masada otururken fikrimize katýlmayan biri varsa, þahsýmýza yönelik olmasa bile bunu düþmanca algýlýyoruz. Fikrimizin aksine bir þey söylediði için kaþlarýmýzý çatýyoruz. Ayný yörede, ayný dil ve dine sahip insanlarýn fikir ayrýlýklarý daha azken, küreselleþmenin yan etkilerinden sadece biri olan, “farklý fikirlerin bir araya gelmesi” olayý “farklý fikirlerin çatýþmasýna” dönüþerek bizi hümanizmden uzaklaþtýrdýkça uzaklaþtýrýyor.
Seçmecilik (eklektisizm) küreselleþmenin artý kutbu olarak devreye giriyor belki de bu noktada. Farklý düþüncelerin “taraftarlarý” olmak yerine, fanatik olmak yerine, mantýklý fikirlerin “orta yolunu” bulmak varken neden insanlýðýmýzý birilerinin ortaya attýðý gruplarda, fikirlerde, takýmlarda yitirelim ki?
Ýnsanýn hayvan olma biçimi hiç bir zaman göz ardý edilemez, üzücü bir biçimde medeniyetten sýyrýlýp kabul etmemiz gereken bir gerçek var ki bizi hayatta tutan insanýn “hayvani” yanýdýr. Ýnsanda doðuþtan varolan tek sistem Ýd olmakla beraber insanlýðýn “ideal” olaný öðrenebilecek potansiyeli vardýr hatta bu potansiyel o kadar yüksektir ki bir bebeðin doðumundan sonraki altýncý ayýnda ego’su oluþmaya baslar (Ego Ýd ve Superego yu kontrol ettiðine göre, Superego; insanýn ahlaki ve yargýlayýcý yaný da bu donemde oluþmaya baþlar). Bilinçaltýmýzýn bilinmeyenine raðmen egomuz (biz) o kadar güçlü ki kontrolü alan taraf. Tüm bu psikanaliz örnekleri gösteriyor ki aslýnda, temelinde yani en baþýnda varolan tek bir þey var; biz duygusu. Biz ise insan olmaktan daha karmaþýk bir þey deðil.
Çatýþmalarýn, savaþlarýn ortasýnda sözde “kardeþlik” terimini bir kenara býrakýp gerçekten içten “bütünlük” istemeliyiz bence. Farklý görüþlerimiz, fikirlerimiz, inançlarýmýz ne olursa olsun, karanlýkta tüm insanlýðý aydýnlatan ýþýk ayný ayýn ýþýðý. Belki de o kadar farklý deðilizdir…