Sosyal ve toplumsal kaygýlarýn yerini ekonomik kaygýlar alýnca, televizyon kanallarý da reklâm pastasýndan düþen paylarýný almak ve gelirlerini daha da arttýrmak endiþesiyle hareket etmeye baþladýlar. Etik, eðitim, sosyal duyarlýlýk, din ve nice deðerlerin içi ekonomik nedenlerden dolayý boþaltýldý. Nitelik yerini niceliðe býraktý. Þiddet, cinsellik, absürt ve bireyleri düþünmekten, sorgulamaktan, siyasi düþünceden uzak tutan ne kadar program varsa televizyon kanallarýn ekranlarýný süslemeye baþladý. Son dönemde de dizi furyasýnýn üzerinden prim yapan cinselliðin öne çýkarýlmasýyla seyirci ekrana hapis edilmek istenmektedir.

Gündüz kadýnlara yönelik hazýrlanan toplumsal güveni, deðerleri zedelemeye yönelik programlarýn önü alýnamýyor. Hiçbir amacý ve hedefi olmayan sýrf reyting kaygýsýyla yapýlan programlar ne kadar iyi ve güzel olan varsa yýpratmaya çalýþmaktadýr. Adeta kötülüðü ve çirkinliði akýllara ve kalplere kazýyarak insanlarý insanlara ve topluma karþý ürkek ve korkak hale getirmektedir. Kurgulanan programlar; ne kadar küfür, hakaret, alay, küçümse ve cinsellik konusu içerirse o kadar seyredilir düþüncesiyle çekiliyorlar. Hemen hemen bütün kanallarýn ayný tarz programlarý yapmasý izleyicilere alternatif programlarý gerekli kýlmaktadýr. Bu boþluðu az da olsa dini ve ideolojik kanallar yerine getirmeye çalýþmaktadýr. Ancak bunlarýnda izleyici kitlesi sýnýrlýdýr.

Tabii böyle bir izleyici kitlesi hemen oluþmadý. Özel kanallarýn kurulduðu ilk günden beri ayný tarz programlarýn þekil ve renkleri deðiþtirilerek defalarca piþirilerek seyircinin önüne konulmasýyla ortaya çýktý. Ýlk zamanlar garipsenen ve tepki gösterilen programla zamanla seyirciyi duyarsýzlaþtýrmaya baþladý. Ekran karþýsýnda zamanýný keyifli keyifsiz geçiren her þeye kapýsýný açtý. Sonuçta kanalizasyonu andýran programlar ortaya çýktý. Beðenende beðenmeyende izlemeye devam ediyor. Yorgun ve stresli seyirci uysal koyun gibi kendini yormayacak programlarýn karþýsýna kilitlenmektedir…

RTÜK diye bir þey çýktý da cinsellik ve çocuk istismarý içeren programlar azaldý. Yoksa bir avuç iþ adamýnýn kendi þirketlerine ve siyasi oluþumlarýna rant saðlamak adýna kurduklarý kanallarý toplumu hiçliðe doðru daha hýzlý sürükleyecekti. RTÜK gerekli mi gereksiz mi tartýþmalarýný bir kenara býrakarak sadece toplumsal deðere yönelik bir frenleme görevini az çok gördüðünü vurgulamak istedim.

Toplumu yansýtmamasýna raðmen kitleleri etkisine almayý baþaran ulusal kanallara yönelik eleþtiriler sinemamýzda yok gibidir. Sinemada daha oturtulamayan eleþtirel dil, eleþtiri adý altýnda daha çok alaya alma, küfür ve cinsel temalý argolarla yapýlmaktadýr. Ve buna eleþtiriden çok komedi gözüyle bakýlmaktadýr. Medyanýn özellikle televizyon kanallarýn kendilerine yönelik eleþtirilere tahammüllerinin olmadýðýný biliyoruz. Olan durumlarda da tepkisel haberlerle kendilerini savunmaktadýrlar. Televizyon kanallarý kendilerini sorgulanamaz ve kendilerine hesap sorulamaz sanmaktadýrlar. Bir nevi kendilerini tabulaþtýrmaya çalýþmaktadýrlar. Türkiye’de medyanýn kendini eleþtiriye açmasý uzun yýllar alacaða benzer.

Ancak þuan beyaz perdeyi; Musallat filmi, Dikkat Þahan Çýkabilir ve Co-medya TV þovlarýnýn da yönetmenliðini yapmýþ Alper Mestçi; senaryosunu Murat Aykul’un yazdýðý ve baþrollerini Okan Bayülgen’in oynadýðý Kanalizasyon filmi süslemektedir. Filmin çýkýþ noktasý televizyon eleþtirisidir… Önce kýsa bir özet verelim:
KANAL-Ý'nin bulunduðu binada cam silme görevi yapan saf bir cam silici olan Ýmdat Bayram'ýn (Okan Bayülgen) televizyon izleme meraký, sonunda onu kanalýn baþýna kadar getirecek. Ýmdat Bayram televizyonla yatýp televizyonla kalkan birisidir. Sürekli televizyon seyreden Ýmdat Bayram, tesadüflerin birbirini kovalamasý ile Kanal-Ý'nin eski Genel Müdürü Berk Yalçýn'ýn yerine (Hakan Yýlmaz) kanalýn baþýna geçer. Ýmdat'ýn kanalýn baþýna geçmesinden itibaren Kanal-Ý yaptýðý televizyon þovlarý ile ülkenin gündemine oturur ve reyting rekorlarý kýrmaya baþlar. Herkes Kanal-Ý ve programlarýný konuþuyordur. Ýmdat Bayram ve ekibinin yaptýðý bazý televizyon þovlarýnýn adlarý ise þöyledir; "Hayvaným Olur musun?", "Yüzüne Tükürülecek Adam", "Tele Mahalle", "Kim 500 Tokat Ýster?", "Uzun Eþek", "Tuvaletteyiz", "Boþ musun Dolu musun?", "Asabiyet Meydaný..."

Kanal i televizyonun reytingleri düþüþtedir. Reklam gelirleri azalmaktadýr. Bu durum yatýrýmcý patronlarýn hiç hoþuna gitmez. Kanalýn zarar etmesi demek diðer sektörlerden kanala para aktarýlmasý ya da baþka yatýrýmlarýn yavaþlamasý anlamýna geliyor. Patronlar duruma el koyar. Kurban genel yayýn yönetmeni seçilir. Gidiþatýn düzetilmesi için kendisine üç ay mühlet verilir. Amerika’da eðitim alan yayýn yönetmeninin yayýn politikasýný film boyunca anlamasak da, halkýn ilgisini çekmeyen yayýnlar yaptýðý ortada.

Tesadüf bu ya televizyonla yatýp kalkan, yarým akýllý Ýmdat kanalýn yardýmýna yetiþir. Ýmdat’ýn izlediði programlar ilk onun içine girince genel yayýn yönetmeni Ýmdat’ý kullanarak kanalýn reytinglerini artýrýr. Yatýrýmcýlarý þaþýrtan bu durum, patronlarýn anlamsýz bir þekilde de duruma müdahil olmalarýna sebep olur. Böylece Ýmdat genel yayýn yönetmeni koltuðuna oturur…

Televizyon delisi ya da maymunu Ýmdat hafýzasýna kazýðý programlardan yola çýkarak, onlarý taklit ederek insanlarý daha çok televizyon baþýna çekecek programlar yapar. Ýmdat’ýn Ýnek Þaban’ý taklit edercesine yürüyüþ ve tavýrlarýyla bir aptalýn toplumu nasýl alaya aldýðýnýn, insanlarý ne hale getirdiðinin trajikomik halini görüyoruz.

Kanal Ý’nin izleyici kitlesini dar gelirli vatandaþlarýn oluþturmasý dikkat çekicidir. Dar gelirli insanlarýn televizyon baþýndaki hal ve hareketleri ve programlarýn sadece onlara yönelik hazýrlanmasý; burjuva ve elit sýnýfýn yansýtýlmamasý tuhaftýr. Kanalizasyon dar gelirlilerin kültürel ve nitelikli programlardan ziyade saçma, anlamsýz, yüzeysel ve seviyesiz ne kadar program varsa onlarý alkýþlandýðýný göz önüne sermiþtir. Televizyonun insanlarý ne hale getirdiði ve insanlarýn televizyondan ne beklediðini burjuva ve elit sýnýfý kategori dýþýnda tutarak yapmýþtýr.

Kanal Ý eleþtiri oklarýný sadece yarýþma, haber ve tartýþma programlarýna yöneliktir. Okan Bayülgen gibi þovmenlerin hazýrlayýp, sunduðu programlar nedense filmin eleþtirisi dýþýnda tutulmuþtur. Bayülgen, kendi þov programlarýn kültürel bir kitleye yönelik olduðunu ve ciddi bir iþ yaptýðýný; yüzeysel ve anlamsýz eðlencelik programlar olmadýðýný düþünmüþ olmalýdýr. Bayülgen’in baþrolde oynamasý nedeniyle, yönetmen ya da senaryo yazarlarý torpil geçmiþte olabilirler.

Televizyon eleþtirisi yapýyorum diyerek, halký dolaylý yollarla küçümseyen kaç tane film vardýr acaba. Kemal Sunal’ýn filmleri bile toplumu bu kadar aþaðýlamamýþtýr. Kanalizasyon’un bir televizyon eleþtirisinin olmadýðý bu programlarý sunanlarýn filmde rol almalarýdýr.

Halký sözde temsil eden Ýmdat’ýn yarým akýllý olmasý ve beyninin uyuþtuðunu daha pamuk Prenses gibi çocuklara yönelik filmleri izlemesinden anlýyoruz. Ýmdat’ýn kendiden geçerek Pamuk Prensesi izlemesi adeta halka senin seviyen, kapasiten bu kadar demektedir.

Ýmdat’ýn ne kadar saçma program varsa onlarý yayýna koymasý, kültürel ya da ciddi bir programa imza atmamasý kafasýnýn sadece saçma sapan þeylere çalýþtýðýný göstermektedir. Elle tutulur, düzgün bir programa Ýmdat’ýn imza atmamasý vahim bir durumun iþaretidir.

Filmin bir tuzaðý da küfür ve argonun az kullanýlmasýyla ailelerin filme çekilmesi saðlanmasýdýr. Küfür kullanmadan da insanlarýn güldürülebileceðini mi göstermeye çalýþtýlar bilemiyorum.

Kanal Ý bir televizyon eleþtirisi deðil, halký aþaðýlamaya yönelik bir yapýmdýr. Komiklik tarafý aþaðýlamanýn üstünü örtmektir. Televizyonlar da hem þov hem de tartýþma programý sunan birinin kalkýp kendi arý kovanýna çomak sokmasýný beklemek safça bir düþünce olurdU

OSMAN TATLI
osmantatli@gmail.com