Medyanýn toplum üzerindeki etkisi elbette tartýþýlmaz bir gerçektir. Yazýlý ve görsel medyanýn toplum üzerindeki etkisi olumlu ve olumsuz açýlardan geniþ bir perspektifle irdelenecek olgudadýr.

Medya, yazýlý ve görsel alanda faaliyet gösteren kitle iletiþim araçlarýna verilen ismin bütünüdür. Televizyon, radyo, gazete, dergi, internet vb. kitle iletiþim araçlarý haberleþme ve bilgi aktarmada en önemli unsurlardýr.

Kitle iletiþim araçlarýndan þüphesiz ki en etkin olaný toplumun yaþamýna oldukça sirayet eden televizyondur. Neden televizyon?

Çünkü "televizyon" iktisadi terimlerce kategorize edilen lüks tüketim malý olmaktan çýkmýþ, artýk her kesimin ulaþabileceði normal mal haline gelmiþtir. Ýnternet henüz ustalýk gerektiren bir araç olmasý sebebiyle henüz televizyonun birebir ikamesi olarak görülmemektedir. Fakat bu, þu andaki yeni neslin bir sonraki kuþak haline gelmesiyle farklýlaþacak bir tablodur. Bu yüzdendir ki, þimdilik televizyon üzerinde uygulanan çeþitli argümanlarý deðerlendirmekte fayda görüyorum.

Sözgelimi, demokratik olsun olmasýn bir rejimin etkili olabilmesi için, siyasi hegemonya kurabilmek açýsýndan medya her daim büyük önem arz eder. Hal böyle olunca toplumu etkileyici çeþitli haberler, bilgiler, dalgalandýrýcý kurgular, sansasyonel sunumlar elbette sahne arkasýndaki bu dev çarký iþletenlerce, çýkar saðlamak amaçlý kullanýlacaktýr.

Mesele þu açýdan tahlil edilirse daha açýklayýcý olacaktýr sanýrým. Çoðulcu demokraside, toplumu oluþturan bireylerin genel menfaatlerinin, sermaye sahiplerinin tekeline geçmemesi hedeflenmektedir. Bir baþka ifadeyle izah edersek, sermayenin direkt olarak emeðe baský uygulamamasý, kitle iletiþim araçlarýnýn bulunduðu konuma baðlýdýr. Bu kertede oluþabilecek handikaplar medyanýn toplum üzerindeki olumsuz etkisi olarak, günümüzde barizleþen bir hal içerisindedir.

Medya, doðru ve kaliteli haber ulaþtýrma þeffaflýðýný siyasi bir çýkar haline getirmiþ bulunmamalýdýr. Halka ulaþtýrýlan haberler tarafsýzlýk politikasýndan ayrýlmamalýdýr. Fakat görülen o ki, hükümetlerin bir gecede düþürüldüðü, devlet ricalinin dudaðýndan çýkan iki kelimenin farklý ideolojileri benimsemiþ yayýn organlarýnca nasýl zýt anlam çýkaracak biçimde lanse edildiðini tecrübe etmiþ bireyler olarak, önümüze sunulan her lokmayý yemek zorunda býrakýlmýþýz. Bu konu, bir iki cümle ile izah edilemeyecek noktadadýr.

Televizyonun toplumun her gelir düzeyine ulaþan bir araç olduðunu izah etmiþtik. Meselenin, direkt olarak aile yaþantýsýna ne gibi olumsuzluklar yansýttýðýný gözler önüne seren birçok veri günümüzde mevcuttur. Bilhassa, çocuklarýmýzýn zihinlerinin ne ölçüde erozyona maruz býrakýldýðýna gelince, ortaya hakikaten çokta parlak bir tablo çýkmamaktadýr.

Zira akþam izlediðimiz dizilerinin, sabah sokakta yansýmalarýný ebeveynler ve gençler üzerinde görmemiz pekâlâ mümkündür. Elbette sinema ve dizi piyasasý büyük bir sektör haline gelmiþtir. Bunun yaný sýra spor müsabakalarý, eðlence dünyasý, moda ve güzellik konulu yayýnlar zaaf haline getirilerek arz ediliyor ve talep zemini oluþturularak, her daim tüketime hazýr kitlelerin dikkatini çekmeye yönelik kýsýr döngü mekanizmasý devreye sinsice sokuluyor.

Zihinleri sürekli meþgul etmek ve toplumu sürekli tüketim çýlgýnlýðýna sevk etmek esasýnda bu kuralýn temel prensibi.

Hal böyle olunca, reklâm gelirlerinden oluþan rantýn oluþturduðu pastanýn büyük dilimini kapmaya yönelik yarýþýn kuralý, özel kanal yetkililerince hazýrlanan yayýn politikalarýnýn önceliði, nitelikten çok reyting saðlayýcý yayýnlar olarak topluma arz edilmektedir.

Buna baðlý olarak kurgulanan, izlenme payý kaygýsýyla oluþturulan ve halkýn talepkâr olacaðý sahnelerin iþlendiði bol dejenerasyon içerikli yayýnlarýn yapýldýðý menfaat döngüsüyle büyük bir yozlaþmanýn ayyuka çýktýðý noktada Medyanýn topluma olumsuz etkisiyle karþý karþýya olduðumuzu ýsrarla yinelemekte fayda görüyorum.

Bilhassa son dönem dizilerde kullanýlan sanal reklamlar, ev dekorasyonu, dizide kullanýlan kýyafetler, arabalar, evler, aklýnýza gelebilecek envai çeþit ürün dayatmasý, izleyen bireylerin zihinlerini o markaya doðru meylettirme çabasý içerisindedir. Örneklerle izah edilecek olursa, akþam izlediði dizinin ismi ile maðazaya gidip oyuncunun hangi sahnede ne giydiðini referans verip sipariþ eden bireyleri görmek artýk yabanýl deðil. Gençlerin izlediði dizi ve yahut sinema karakterlerini okullarda sohbet konusu haline getirip özenti kavramýný içselleþtirerek tamamen bilinç kavramýnýn uyuþturulduðu ve komplekse girdirici menfi etkilerin izlerini görmemiz mümkündür.

Acý ama gerçek! Bütün bunlar medyanýn olumsuz etkileridir.

Bir de meselenin uluslar arasý bambaþka ciheti vardýr. Artýk bu, su götürmez bir gerçektir. Bu yenidünya düzeni içerisinde sekülerizmin, “globalleþen, küreselleþen dünyaya merhaba demelisiniz” marþýnýn bilinçaltýna iþlemesidir. Sebep çok açýktýr. Zihinleri meþgul edilen toplumun, düþünmeye fýrsatý kalmamalý. Düþünmenin yerini, tüketmeye harcanýlan zaman ve emek almalý.

Gelecek neslin yegâne unsurlarý olan çocuklarýmýzýn körpe dimaðlarýna yerleþen bir medya savaþýnýn içerisindeyiz. “subliminal” bilinçaltý etkileme tekniði ile masum gözüken çizgi filmlerin dahi içerisinde barýnan ve sistemli bir çalýþmayla yerleþtirilmiþ nahoþ karelerin varlýðý ispatlanmýþtýr. “subliminal” tekniði özellikle reklam sektöründe çok sýk kullanýlan bir gizli silahtýr. Hakeza beyaz perdenin o büyülü atmosferinde de çok etkili olarak kullanýlmaktadýr.

Evet, nihayetinde “show business- gösteri dünyasý” bu! Diyebiliriz. Fakat bu bizi kýsa vadede mutlu kýlmaya yetecektir…

Medyanýn toplum üzerinde etkisinin belki sadece olumsuz yönlerinden bahsettik. Fakat þunu bilmeliyiz ki, ekonomik ve siyasi açýdan güçlenebilmemiz için evvela kurallarýn acýmasýzlýðýný öðrenmemiz gerekiyor ki, tedbiri elden býrakmayalým. Olumlu ve gelecek güzel günler için tüm bireyler olarak bizlere çok iþ düþmektedir.

Bedia Belkýs BALCILAR