Çaðýn bu alt döneminde, felsefenin ve sanatýn ayaða düþtüðü konusunda telaþlananlara olduðu kadar, bunu olaðan kabul edenlere de hak vermek gerekiyor. Çünkü her ikisi de bugün için gerekli görünüyor. Telaþlananlar, on binlerce yýlýn birikiminin saygýsýzca ve özüne uygun olmayan biçimde tüketilmesinin önüne geçmeye çalýþýyorlar ki; bu, yaþadýðý dönemleri, eleþtirel-sorgulayýcý aklýn süzgecinden geçiren insanlýk geleneðinin korunmasý açýsýndan elzemdir. Fakat ayný þekilde bu birikimin; örneðin popüler bir þarkýcýnýn çay bahçelerinde çalýnan þarkýlarýnda tüketime sunulmasý ya da tiyatro salonlarýnda komedyenler tarafýndan gülünç kýlýklara sokulmasý da bir tür denge unsuru olarak ele alýnmalýdýr. Zira sadece kendi diline vakýf olanlar tarafýndan anlaþýlýr-yapýlýr olan bir felsefe ya da sanat, toplumsal özünü zamanla kaybeder ve iþlerliðini yitirir. Geçtiðimiz yüzyýla kadar gizemini koruyan bu alanlar, sýnýrlý bir kitlenin aristokrat yapýlanmasý ekseninde hayat bulmasýyla, toplumun geneli tarafýndan reddedilmiþ, inanýlýrlýktan, güvenilirlikten uzak kalmýþtýr. Öyle sanýyorum ki taþlarýn yerine oturmasý açýsýndan bu sarsýntý gereklidir. Bir tarafta düþüncesizce tüketime alýþtýrýlmýþ kitleler, diðer yanda korunaklý alanlarýnda gizemlerini üstüne örten seçkinler sarsýlmalý ve her iki taraf da olagelenden nasibini almalýdýr. Aynadaki yüz, kendini görmeye çalýþan herkese bütün ayrýntýlarýyla, kitlelerin ve seçkin azýnlýðýn ruhunu ayný anda yansýtmalýdýr ki; kendi gerçekliðini görebilsin. Ancak bu sayede kendimizle ne yapabileceðimizi bilmemiz mümkün olacaktýr.
Þimdi aynadaki yüzümüze bakýyor ve soruyorum: Kölelikten kurtulabilir miyiz? Öyleyse neden ve/veya nasýl?
Evet, bu mümkün ve hatta kaçýnýlmaz diyorum kendime. Bu satýrlarýn arasýnda bir çýkýþ yolu aradýðýma göre, böyle bir yöneliþim var. Bu yöneliþe, sistemin açýk alanlarýnda gezinebilen felsefenin ve sanatýn yaydýðý ýþýðýn peþine takýlarak geçtim. Ben artýk köleliðime son vermek, efendilerden kurtulmak istiyorum. Fakat artýk þunu da biliyorum, köleliðe son vermenin yolu efendileri yok etmekten deðil, efendileri ve köleleriyle bir bütün olan sistemi dönüþtürmekten; yani kendimizi bilinçli bir evrime tabi tutmaktan geçiyor. Öyleyse, öncelikle dilimi, görmenin kendisine baþka bir bakýþa davet ediyorum. Dünyayý yerle bir etmeden deðiþtirmeye, baþka bir dünya kurmanýn en zor ama en az yýkýcý olan yöntemine; inkâra deðil, kabulleniþe çaðýrýyorum. Çünkü öðrendim, biliyorum, kendini aþmak, kendine varmaktýr; onun üstünden atlamak deðil.
Kabul edelim ki; bir ilk nedene sahip olmaksýzýn hiçbir þey yapamýyoruz. Sayýlar, sayýltýlar ve tanrýlar olmaksýzýn bir dünya kurgulayamýyor, bir destek olmaksýzýn o dünyayý yerinden oynatamýyoruz. Bizler, neden-ler-in kölesi ve tüm nedenlerin nedeni, efendileriyiz. Bu sistem biziz. Efendiyiz, köleyiz. Yöneten, yönetilen, sömüren, sömürülen, ölen, öldüren, ilerici ve gerici, akýllý ve deli, imanlý ve ateist, bilimsel ve kör-cahiliz. Birinin varlýðýnýn diðerine ait veya iliþkili olduðu zincirleme bir sistemin özü, nüvesiyiz. Ýlk neden biziz. Çünkü hatýrlamadýðýmýz bir ‘’uzun günde’’ kuruldu dünya; kutsal kitaplardan, fosillerden, 50 bin yýllýk kemiklerden, dâhilerin düþlerinden, eþyanýn tabiatýndan, tarihin yasalarýndan sorguladýðýmýz bir uzun günde oluþtu sistem. Týpký ana rahmindeki o uzun gün gibi; bir nedene baðýmlý ama kendinde nedensiz, bir zamana baðýmlý ama kendinde zamansýz, bir mekâna baðýmlý ama kendinde mekânsýz. Oysa ertesi gün aniden bilinçle; bilinç dediðimiz ilk neden farkýndalýðýyla, ötekiyle karþýlaþan kendimizle uyandýk yeni bir güne. O andan itibaren baðlandýk ilk neden köleliðimize. Farkýnda olmak özgürlüktü, özgürlükse ancak esaretin bedeli.

Biz kendimize köleyiz.
Felsefeyle hiç ilgisi olmayanlarýn bile gayet iyi bildiði, Hegel’in ‘’özgürlük zorunluluklarýn bilincine varmaktýr’’ ve Marks’ýn “Ýnsan zorunluluklardan kurtulunca gerçek tarih baþlayacaktýr” sözlerini yeniden anýmsayalým. Onlar bize diyorlar ki; insan ancak kendi kaderini kendi elleriyle çizmeye baþladýðýnda özgür olacaktýr. Bunun için de insan, gerçekte neye ihtiyaç duyduðunu, sahip olduðu donanýmlarla bunlara nasýl cevap verebileceðini bildiði ve gerektiði gibi planladýðý zaman kaderine hâkim olacak, kölelikten kurtulacaktýr.
Evet, tüm bunlar doðru ama yetersizdir. Yetersizdir çünkü özgürlük sadece bir aþamadýr kurtuluþ yolunda, varýlacak yer deðil. Þayet bu sistem efendi ve köleleriyle birlikte ortadan kalkmadýkça kölelik son bulmayacaksa, esaret gibi özgürlük de ortadan kalkmalýdýr. Hedef özgürlüðün ötesi olmalýdýr. Özgürlüðü hedefleyen yalnýzca kölelerdir.

Nilüfer Aydur