Küçük yerlerde bulunan toplumlara sosyoloji biliminde “basit toplum” denilmektedir. Ne demektir basit toplum; Nüfusun az olduğu, gelenek ve göreneklere sıkı sıkıya bağlı olunan, dolayısıyla yeniliklere direnen toplumların genel adıdır. Bu bakımdan basit toplumlarda toplumsal değişme az ve zor olur.Bunların diğer adı “kapalı toplum”dur. Ekonomik ilişki tarım esaslarına dayanır ve ürünler imece yoluyla elde edilir. Buna bağlı olarak gelenek ve görenekler aslında bu üretimi sağlayacak olan kurallar ve anlaşmalar bütünüdür. Üretim ve ekonomi için insanlar bir arada yaşamaya mahkumdur. Mahkumiyet ne kadar fazlaysa kurallar o kadar katılaşacaktır. Bu sistemin işleyebilmesi için en küçük mekanizma dedikodu. En büyük mekanizma ise cinayettir. Bu kurallar “sosyalleşme” aşamasında tek tek her bireye toplum tarafından öğretilir. Dolayısıyla bireyin ufuk çizgisi belirlenmiş olur. Şehirdeki adam olaylara bu çerçeveden bakmadığı için, izlediği akşam haberlerinde: Olur mu ya! Bunun için insan öldürülür mü? Gibi tepkiler verir.
Küçük yerlerde tanıdık, ahbap, akraba ilişkileri çok mühimdir. Selam söyletmek birçok problemin çözümü için önemli bir unsurdur. Hatta diyebiliriz ki “selam” olgusu yetenekten daha değerlidir, küçük yerlerde. Tabi bu selamı söyleyecek büyük adamlar vardır bu toplumlarda. Küçük göllerin büyük balıklarıdır onlar. Bu adamların büyüklüğü psikolojik bir yanılsamadır aslında. Malum çap daralınca içindekinin ebadı büyük görünecektir.
Ötekine göre yaşamak kendine göre yaşamaktan daha değerlidir bu toplumlarda. Elalem ne der? Konu komşu ne der? Büyükler ne der? Birilerinin bir şey demesi senin ne dediğinden daha önemlidir. Dolayısıyla bu toplumlarda sapkınlık az görülür. Çünkü çok riskli ve affedilmez tabulardır. Tüm sapkınlıklar gizli, girift ve karanlıktır. Buna bağlı olarak tüm kızlar iffetli, tüm delikanlılar dürüst, tüm amcalar imanlı, tüm teyzeler iyidir böyle toplumlarda.
     Karmaşık (Açık) Toplum ise çok nüfuslu, gelenek ve göreneklerin yerini yasalara bıraktığı, üretimin işbölümü yöntemiyle yapıldığı kentte yaşayan insan topluluklarıdır. Yukarıda anlatılanların aksine insanlar cemaat yaşantısından cemiyet yaşantısına dönmek zorundadırlar bu toplumlarda. Bireyselleşme ve yalnızlık, çekirdek aile önemlidir. İnsanlar yan dairedeki komşusunu bile tanımayabilir. Ama yine de Türk Milleti tercihini kentlerden yana yapmış ve kentsel nüfus toplam nüfusun % 80’ine ulaşmıştır. Demek ki halk tercihini Açık Toplum olmaktan yana kullanıyor ve “ cemaat” şeklinde yaşamaktan ziyade “cemiyet” tarzında yaşamayı tercih ediyor. Tabi kente göçen nüfus kırsal yaşam şekillerini de beraberinde getiriyor. Bundan dolayı birtakım problemler yaşansa da - Başkanım bizim oğlanı bir işe katıver. – Hacı bizi sıraya geçmeden alsan. – Kanka benim bilgisayara Kpss soruları geldi akşam atayım ben sana.- Hocam Fatma’yı geçiriversen babasının okula çok bağışı oldu. – Hidayet Bey bir şiir yarışması yapıyoruz ilk iki şimdiden belli birkaç şiir de siz gönderin ilk üçü kapatalım para ele gitmesin. Vb.vb.vb…Su akacak yolunu bulacaktır. İnsanlar şehrin gerektirdiği yaşam biçimlerine, ahlaki kaidelerine uymayı öğrenecek. Elbet bir gün yaptıklarının yanlış olduğunu anlayacaklardır.
                                   Engin GÜNEŞ