Kendi aralarýnda baðlaþýmla-iliþki halinde olup, birbirlerinin varlýk þartý olan çevrimlerle birbirlerini gerektirerek, birbirlerine göre bir varlýða ve birçok iþlev yararlanmasýna sahip olabilen gerçekliklerin meydana getirdiði bütünsel oluþa SÝSTEM denir.

SÝSTEM, önce depo enerji kullanýr. Birleþme, oluþma bað entegrasyonlarýný ortaya kor. Bu entegre süreçler düzenli bir çevrime girer. Sistemin çevrimini oluþan akýl, zekâ zaten doðada olan enerji akýþý ve enerji düzenli enerji çevrimleridir. Olgu olay ve süreçler enerji akýþýnýn önünü açmakla sistemleþir.

Türlü yolla türlü þekildeki enerji akýþýna belirimle olan zorunlu davranýþý ortaya koyabilen her oluþma sistemi ortaya koyar. Parçalý olgu ve olaylar süreci enerji akýþýna, akýþa karþý akmama ve yeniden bir yeni düzenle kontrollü akýþ olmakla sistemin var olan akla göre akýlcý olmasýdýr.

Enerji akýþýyla olan akla karþý, aklýn ya da akýþýn kendi üzerine kendi etkimesiyle birbirine göre olan durumlardýr. Birbirine göre durum baðýntýsýyla akýllý olan; olay olan, olgu ve süreçlerdir. Süreçler saf enerjinin akýþa göre akmayanýn veya akmayana karþý akan enerjideki ikili belirimin kendisinin kendi üzerine kendisine göre baðýntý olan bu ikili görece durumlarýyla giriþir.

Ýkilik belirme giriþmesi akana göre akmayan belirimiyle kuantum bir nicelik ve nitelik durumdur. Niceli nitelik durumu baðýntýyý, baðýntý da nitelik ve nicelik durumu ortaya kor. Görece neyi ele alýp belirtiyorsanýz o þey ona dönüþlüdür. Yani baðýntýyý ele alýyorsanýz her baðýntý bir nicelik ve niteliktir.

Yok eðer nicelik ve niteliði önce ele alýyorsanýz, nicelik nitelikle bir baðdýr. Nitelik te niceliðe bir baðdýr. Nicelik niteliði ortaya kor. Nitelik de yeni nicelimler verir. Nitelik nicelikle nicelik te nitelikle bir baðýntý ortaya kor. Bu baðýntý fren, sürtünme veya direnç bað enerjisi olan dönüþümle akýþ, olmasýyla süreçler Sistem baðýntýlarý bize göre böylesi belirli ve tanýmlý olurlar. Mantýk olurlar. Kategorize oluþlar görece bizim mantýðýmýza göre öðrenme öðretme kalýplý tanýmdýrlar.

Acýkan kim? Siz! Acýkma nedenle yönelimle olan kim? Yine sizsiniz. Acýkma nedir? Enerji saðlar olmadýr. Enerji saðlar olma nedir? Hayat sal olan tüm olaylarý çevrilmemektir. Hayat sal olan tüm çevrimler nedir? Akýþla olan enerjiyi kontrollü, düzenli þekilde akýtan dönüþtüren bað süreçlerdir.

Görülüyor ki sistem akýþ yaparken kendi kendisine engel durumla yýðýlan enerji dönüþlü süreç görece acýkma, hayat gibi birbirine dönüþlü oluþun, akan enerjinin, olgu ve olaylarýn, akan zamanýn vs. önünü açan kesikli sürekli birbirine dönüþme ile oluþtur. Sürekli olan kesikli (parça-tanecik-sýnýrlý-sonlu) oluþu ile beliriyor. Parçalý olan da birbirine dönüþen; biri her biri olan birçok parça olgu ve olay durumlarla sürekli oluyordu. Parça durumla olguya baðlý olaylar; olaylara baðlý olgularla, sürekli oluyordu.

Olu ve olgu türü oluþlar birden akamayýp yýðýlan evrensel enerjilerin akýþýna yol açan zaman mekâný oluþan belirmeydiler. Yani genel akýþa karþý zýt yönde yýðýlan enerjinin de direnciyle oluþan diðer bir karþý koyuþa karþý enerjinin kendi akýþý için kendisini parçalý olaylar biçimi içinde görece durumlarýna harcýyordu.

Görece durumlar kuantum niceli ve niteli enerji düzenli durumuyla element er parçalarýna; oradan da atom olan yalýtým içinde bir sentezdi. Bu sentez bir alan etkisi ile moleküler yapýlara polimer yapýlara, sosyo-toplumsa yapýlý sentezle öznel yapýlý sentezlere ve sonsuz devinimlere doðru olaylarla enerjinin akýþýna yol açýþtý.

Bu büyülü oluþtu. Bu bin bir kýlýða giriþle kendi üzerine kendi yansýmalý etki olaylarý giriþmesi olan baðýntýydý. Akýþ yol açýþýna; yol açýþý da akýþa dönüþmekle akýl almaz olay ve süreçler giriþmesi üzerine öznel modülasyonlarla bambaþka bir evrene dönüþüyordu. Ýþte sistemler de bu dönüþme esasýna göre olgu olaylar olmakla akýþlý bir yalýtým içi gerçekleþmesini girdi çýktý kýlma arasýnda dönüþmeler yapar. Sistemler girdi çýktý arasý akýþ olan sonucu ortaya koymasýyla bir süreçtirler.

Sürecin denge ve dengesizlik içindeki ikilem koþullarý birbirine göre dönüþme olmakla, birbirine göre sistemsel sürecin sekans hareketi, olmasýydý. Gerek sistemin içi gerekse sistemi oluþan elemanlar ve sistemin girdi çýktýlarý genelde birer bileþimdirler.

Elementler, elemen terlerle; element erler de kuantum durumlarýyla bileþendirler. Kuantum konum ile olanlar ilk akýþ ve açýlýmýn ortaya koyduðu durumlardý. Parça ve elementlerden oluþan iþlevlere ait alt sentezleriyle bir bütündürler. Bütünlük hep birbirine baðlý denge ve dengesizlik süreçleri doðrusal ve doðrusal olmayan (katastroflar) türü kendi üzerine kendi etkilemeli ikili kontroller baðýntýsýdýrlar.

Doða yalýtýmlý bir seleksiyonla parçalý sistemlerini oluþmadýkça kaotik bir yansýma görünümü verir. Kaotik oluþun mantýðýný oluþturmadýðýmýz bilmediðimiz için tek yanlý oluþturduðumuz þimdiki mantýkla baktýðýmýzda kaos bize felaketler süreci olarak görünür. Mantýk içinde kaos sonrasý her düzenli oluþ zýddý olan kaos durumlarý ortaya kor. Her kaos durumlar zýt belirimleriyle dissipatif yapýlarýn dallanma çatallanma noktalarýdýr. Düzenli yapýlar ve hayat kaos ve düzen sýnýrýnda ortaya çýkar.

Sistem içinde doðrusal (trajektörel) olmayan hat içinde beliren yörüngeler, yaþama þansý en yüksek yerlerdir. Kesirli altýn sayýlar en çok irrasyonel olabilen sayýlar olmakla, kaosa en çok direnebilen altýn orandýrlar. Altýn oran kaosla düzen (ikilemi) arasýnda ahenk (uyumu-dengeyi-harmoniyi) ortaya kor.

Katastrof (doðrusal) olmayan yörüngelerde rasyonel irrasyonel iliþkisi vardýr. Rasyonel yörüngeler dengesizdir. Aksamalar ve bozucu etkiler sonucu parçalanýr.

Gözlerindeki ýþýltýlardan tanýrým seni
Ne döndürür ne söndürür ile
Þevki yeli
Þifa da bulmaz
Engeller tutmaz
Bilirim Ay doðmakta, yeni yeni

Ýki tel sunar
Seçeni…
Köz tutar vuslatý sarar
Deliliðime dur derle
Saçlarýnla durulurum
Kor mu sanýrsýn arzulardan geri?
Bilirim Ay doðmakta, yeni yeni / (Bayram Kaya)

Sistem birbiri ile iliþki içinde kýrýklý ve tekrarlý yapýlardan oluþan giriþmelerin düzenidir. Sistemin kýrýklý (fraktal) yapýlarý sistemin kendisini tekrarlayan, kendisini çoðaltan (üreyen) kendisini çaðýran kesirli sayýlarla anlatýlan þekilleridir. Fraktaller kaos ile düzen arasýnda geçiþleri ifade ederler.

Sistemdeki parçacýklar bir nesnenin yüzeyini, nesnenin kendisine benzerliðini koruyan fragmentlere-parçacýklara ayýrarak o yüzeyi (kendisini) koruyan en küçük taneciklerdir.

Sistem (dizge) birbiri ile etkileþim içinde sekans ve parçalar bütünlüðüdür.

Bir sistem enerji kullanýr ve enerji düzenli yapý iþlevlerle kontrollü enerji salýnýmlarýyla dönüþümlerin çevrimlerini ortaya koyar. Bu o sistemin baþlangýca göre yaptýðý atýflarla türlü biçimde canlanmasýdýr.

Sistem, tüm olgu ve olaylar giriþmeli baðýntýlý bütünlüðü içinde olan bir yalýtýmla alandýr.

Baðýntý: birbirini iliþkiler kýlan sistemin, kuralýdýr. Düzen iliþkisi içinde iþleyiþidir. Yapý içindeki giriþmelerden ötürü yeni bir yansýma baðýntý özelliktir. Ve yeni bir sistem sorunu olan düzensizliktir.

Tüm sistemlerin entegrasyonlu olan bileþimlerinin bir aðýrlýk ve ekseni çevrim merkezi vardýr. Sistemler eksen çevrimi etrafýnda eþ zamanlý (senkronla) osilasyonlar dalgalanmasý ortaya koyar. Osilasyon dalgalanmasý ortamýn alan etkisidir.

Düzenli enerji kullanýmý eksen çevresinde bir alan etkisiyle çekme itme seleksiyonudur. Zýt yönde belirimle sürtünme, enerji boþalma ve enerji birikmeleri bir enerji dönüþümleridir. Enerji filtreleridir. Düzensiz enerjiler (entropi) ortaya koyar. Bunlar bir þeyin (enerjinin) görece bir ve ayný olan yüzlerinin belirebilme ve birbirine dönüþme özellik baðýntýlarýdýr.

Bunlar sürecin ve sistemin kesikli sürekli ya da sýnýrlý olanla sýnýrsýz veya sonlu olanla sonsuz olaylarýna olgularýna yaptýðý birikimeler baðýntýsý olmakla zamanýn akýþ bütünlüðünü oluþmasýdýr. Kiþi sýnýrlý sonlu ölümlüdür. Ama kiþiye göre türü sýnýrsýz, sonsuz ve ölümsüzdür.

Sistemler bir denge ve dengesizlik süreci olan zýtlar devinmeli zýtlarýn varlýðý ve birliði ilkesiyle belirim ile devinme içindedir.

Sistemin aðýrlýk merkezi sistemin yöneten biliþsel öznel oluþu, sistemin kendisinde haberdar oluþudur. Sistemin bilen ben olmasý ile aðýrlýk merkezinin çevresiyle iletime halinde olan dönütler yapan bildiriþ vermesi ile sistem dengeden sapan fark kadar bilinç ortaya koymanýn denge korunumudur.

Evren ve sistem baðýntýlý bir bütünlük olan süreçti. Baðýntý her þeyin her þeyle olan iliþkisiydi. Evrenimiz içindeki sistemler kendi içini kesikli sürekli kýlmakla evrene göre kýsmen her þeyin her þeyle olan baðýntýsýný sýnýrlayan kontrollü düzenli yapýlarýn kaostan kaçýnma stratejisiydi. Evrende diðer evrenlere göre yalýtýmlý bir sistemdir.

Süreç sistemin girdisi ile çýktýsý arasýnda bir son ya da sonuç meydana getiren eylemler dizgesi olan deðiþiklikler ve iþlevdi. Süreç sistem içinde girdileri çýktý haline getirir. Birbiri ile etkileþimli ve ilgili bir faaliyettir.

PARÇA: sistem düzlemi içindeki parça sisteme ait bir grup elementi oluþan birliklerdir.

ELEMENT, ELEMAN: Bir sistemin daha küçük alt kýsýmlara bölünemeyen (kiþi gibi) temel birimleridir”. Makro düzlemden mikro düzleme doðru inersek atom elementin alt birimdir. Parça atomunun alt birimidir. Kuantum süreçler element er parçanýn alt birimidir.

O HALDE kuantum düzlemden özneler dünyasýna kadar birbirini hazýrlayan sentezler içinde sistem örgütlü bir bütündür!

Sistemi kimi ana konturlarýyla hatýrlamaya devam ediyoruz. Sistem içinde gidiyle çýktý arasý enerji düzenleþim esnasýnda enerji dönüþümü ortaya koyan sonuçla gerçekleþen durum sistemin sürecidir.

Sistemler git yapana karþý, gel yapan bir dönütledir. Ýletimedir. Dönüt, sistemin referansýna göre sistem içindeki sapmalarý bilme düzeltme hareketidir. Sistemin dönüþmesini veren sonucun ve geri baðlanýmla kendisini çaðýrmasýdýr.

Elementler birleþerek sistemin organlarýný yani toplum içinde üreten iliþkilerle sektörleri oluþurlar. Bireyler toplumsal hareket içindeki sistemin yük hareketi ya da elementler parçasýdýrlar.

SÝSTEM: Parça ve elementlerden oluþan bir bütündür.

PARÇA: Sisteme ait bir grup elementten oluþan birliklerdir.

ELEMENT: Bir sistemin daha küçük alt kýsýmlara bölünemeyen temel birimleridir”.

O HALDE Sistem örgütlü bir bütündür!