Dünya Ýnsanlýðýnýn Özlem Duyduðu Bir Yaþam Merkezi ve Kültür Kentidir/ 02 Adýyaman Ýl Kültür ve Turizm Müdürlüðü Sayýn Mustafa EKÝNCÝ ile Röportaj
02 Adýyaman; mavi gökle sarý daðlarýn birleþtiði görkemi ve ilk yüzyýllarýn yaþantýsýný yansýtan Cendere Köprüsü gibi tarih kokan yollarýyla karþýlýyor bizi.
Nemrut Daðý, güneþin doðuþunun ve batýþýnýn en güzel manzarasýyla dünyaca bilinen yer.
Ýnsanýn var oluþundan günümüze kadar, geçim kaynaklarý sýk sýk deðiþse de son dönemlerin en dikkat edilmesi gereken doðal kaynaklar ve tarým alanlarýdýr. Ülkemiz birçok alanda olduðu gibi tarým sektöründe de müthiþ bir ürün çeþitliliðin potansiyeline ve ekolojik üstünlüðüne sahiptir.
Adýyaman’da kayýtlý 36.487 çiftçimizin geçim kaynaðý tarýmdýr. Bizim de temel ihtiyacýmýz olan, doðal, saðlýklý ve hesaplý gýda olduðuna göre, çiftçilerimize destek olmalýyýz. Örneðin; Peygamber Üzümü, yedi bin yýl öncesine kadar dayanan tarihi, farklý lezzeti ve þifasýyla bilinen bu meyvemiz sadece Adýyaman’da yetiþmektedir. Potasyum ve zeytinyaðýn karýþýmýyla elde edilen Patos ve bir diðer adýyla Besni Üzüm’ün tazesi, kurusu ve çekirdeðiyle de adýný dünya piyasasýna duyurmuþtur.
Yapýlan araþtýrmalara göre ülkemiz, 4.175.754 ton üzüm üretimiyle dünyanýn baþta gelen ülkeleri arasýnda beþinci sýrada yer almaktadýr.
Birçok Avrupa ülkelerine ihracatý bulunan Besni Üzümü, ülkemizin genelindeki ihracat payý %8 civarýndadýr. Ýhracat payý ve pazarý alternatifleþtirmek adýna, yeni nesillerin de ilgisini çekecek Besni Üzüm’üne ait ampelografik özelliklerini belirlemek. Bilimsel yöntemlerle gerçek deney ve gözlemler çerçevesinde geniþ kapsamlý projeler yürütülmeli. Doðaya zarar vermeden, geleneksel tarým yerini modern tarýma çevrilmeli. Özellikle hem ulusal hem de uluslar arasý standartlarýna uygun üretilirse çok yakýn bir süre içerisinde pazar potansiyeli geniþler ve ihracat payýnýn yüzdeliði büyük olasýlýkla yirmiye varan rakamlara ulaþacaktýr.

Her üzüm adý geçtiðinde benim aklýma; 1915 Çanakkale'de aç fakat kahramanca savaþan atalarýmýzýn yemek listesi gelir. Yazýmýn konusuyla ne kadar alakalý bilemeyeceðim ama sizinle de paylaþmak isterim
43. Alay 1. Piyade Taburu 1. Bölük, 1915 yýlý yemek listesi;

15 Haziran Sabah: Üzüm hoþafý. Öðlen: Yok. Akþam: Yaðlý buðday çorbasý ve ekmek.

26 Haziran Sabah: Yok. Öðlen: Yok. Akþam: Üzüm hoþafý, ekmek.

18 Temmuz Sabah: Üzüm hoþafý. Öðlen: Yok. Akþam: Yarým tayýn ekmek.

21 Temmuz Sabah: Yarým ekmek. Öðlen: Yok. Akþam: Þekersiz üzüm hoþafý, ekmek YOK
RUHUNUZ ÞAD OLSUN!

Sümerlilerden bu yana dünyanýn petrol ihtiyacý gittikçe artmakta. 1958 yýlýnda ülkemize gelen yabancý þirketlerin keþfiyle Adýyaman ilçesi olan Kahta’nýn kuyusundan ilk petrol keþfi gerçekleþtirilmiþtir. Bugün Türkiye’mizin genelinde çýkarýlan ham petrolün yüzde yirmisi Adýyaman kuyularýndan elde edilmektedir. Gerçek kanýtlara dayanarak söyleyebiliriz ki, Adýyaman’ýn yer altý zenginliði ile ilgili birkaç sondaj çalýþmalarýn gerçekleþtirilmesi sonucunda bu yüzdelik oraný elliye çýkacaktýr.
2. Haftamýzda Adýyaman Ýl Kültür ve Turizm Müdürü Sn Mustafa EKÝNCÝ’nin anlatýmýyla Adýyaman ilimizi daha iyi tanýmýþ olacaðýz.

Adýyaman denilince ilk aklýmýza ne gelmeli?
-Adýyaman denilince; deðiþik din, dil, ýrk mezhep ve renkten insanlarýn birbiriyle huzur ve barýþ ortamý içerisinde yaþamak aklýma gelmektedir. Batý’nýn doðusu ve doðunun batýsý aklýma gelmektedir. Çünkü Adýyaman tam anlamýyla, doðu kültürünün batý kültürüyle ve batý kültürünün doðu kültürüyle buluþtuðu yerdir. Kýsacasý Adýyaman, dünya insanlýðýnýn özlem duyduðu bir yaþam merkezi ve kültür kentidir.
Adýyaman ismi nereden gelme?
-Anlatýldýðýna göre Hýristiyanlýk inancýnýn doðduðu günlerde bu toraklarda hüküm süren çok zalim bir kral yaþarmýþ. Bu kral putperest ve ilahi inanýþa karþý biriymiþ. Kralýn yedi tane oðlu vardýr. Bu çocuklar gizliden Hz. Ýsa’nýn dinine iman ederler. Fakat babalarýnýn zulmünden de çok korkarlar. Babalarýnýn duymamasý için çok gizli yerlerde ibadet ederler. Maðaralara gizlenerek dini vecibelerini yerine getirirler. Ancak günün birinde bu durum kralýn kulaðýna gider ve zalim baba yedi evladýný da idam eder. Efsaneye göre idam edilen yere “Yedi Yaman” ismi verilir. Bu isim zamanla “Adýyaman” ismine dönüþür.

Kültürel faaliyetleri nelerdir?
-21 deðiþik medeniyete ev sahipliði yapmýþ olan Adýyaman kuzeyde Malatya, batýda Kahramanmaraþ, güneybatýda Gaziantep, güneydoðuda Þanlýurfa ve doðuda Diyarbakýr ile komþudur. Ortadoðu ülkelerinin merkezinde yer alan Güneydoðu Toroslarýn güneyinde, Zagros Daðlarýnýn batýsýnda, Basra Körfezinin kuzeyinde, binlerce yýldýr Bereketli Hilal olarak bilinen topraklarýn üst sýnýrýný oluþturur.
21 medeniyetten bu güne intikal etmiþ çok zengin bir tarihi, köklü ve kadim bir kültürü vardýr. Örneðin Halk Oyunlarý Fransa’nýn Lion kentinde yapýlan Dünya Halk Danslarý yarýþmasýnda dünya birinciliði almýþtýr. Ahilik geleneðinin “Yaren Geceleri” Adýyaman’da Harfane olarak hala yoðun bir þekilde yaþamaktadýr.
Kendine özgü müzik kültürü ve yaþayan gelenekleriyle Adýyaman tam anlamýyla bir kültür kentidir. Bu konuya ilgi duyan kiþiler için tam anlamýyla bir araþtýrma merkezidir.


Adýyaman’ý diðer illerimizden ayýran tarihi veya coðrafi konumunun özellikleri nelerdir?

-Doðu ve Güneydoðu Anadolu Bölgeleri arasýnda köprü vazifesi üstlenen Adýyaman Akdeniz Bölgesi'nin özelliklerini de kýsmen taþýmaktadýr. Bu yönü ile hem doðuya hem de batýya açýlan bir kapý konumunda olan Adýyaman, iklimi ve bitki örtüsünün çeþitliliðinde de bu üç bölgenin özelliklerini yansýtmaktadýr. Emniyet ve jandarma suç istatistiklerine göre Türkiye’de en az suç iþlenme oranýyla, Karabük’ten sonra, ikinci sýrada yer almaktadýr.

Ýl’i boydan boya kuþatan Fýrat Nehri, irili ufaklý pek çok akarsu ve derinliklerde kaynayan þifalý sularý Adýyaman'ý su bakýmýndan zengin bir þehir yapmaktadýr. Ýl topraklarýnýn Fýrat Nehri ile sýnýr oluþturan büyük bölümü, dünyanýn sayýlý barajlarý arasýnda yer alan Atatürk Barajý'nýn sularý altýndadýr. Baþkent Samosata'yý sularý altýnda tutan Atatürk Baraj Gölü, kent sosyal yaþamýna farklý bir renk katmaktadýr.
Samsatlý Lukianus, Baba Ýsak, Pardus gibi çok büyük deðerleri yetiþtiren bu topraklar her zaman dünyaya ilham ve ýþýk veren bir yer olmuþtur.

Turistik yerleri?
-Kültür turizminden, saðlýk turizmine, spor turizminden av turizmine kadar bir çok alanda zengin kaynaklara sahip olan Ýl, 1800 yýllýk Roma döneminden kalan Cendere Köprüsü, Kommagene döneminde ticaret merkezi olarak kullanýlmýþ olan Perre Antik Kenti, Kommagene Yazlýk Yönetim Merkezi olarak kullanýlmýþ olan Arsemia, Kommagene döneminde yapýlmýþ ancak, Roma Bizans Memlükler tarafýndan da kullanýlmýþ olan Eski Kahta Kalesi, Prenseslerin anýt mezarý olarak kullanýlmýþ olan Karakuþ Tümülüsü, gibi bir çok þahesere ev sahipliði yapmaktadýr.
Kommagene Uygarlýðý'nýn insanlýða armaðaný ihtiþamlý tanrý ve kral heykelleri ile tüm dünyanýn ilgi odaðý olan Nemrut Daðý, her yýl aðýrladýðý konuklarý ile ülke turizmine renk katmaktadýr. 1987 yýlýnda UNESCO tarafýndan “Dünya Kültür Mirasý” listesine alýnan Nemrut Daðý'nýn görkemli mezar tepesi ve çevresi, Anadolu topraklarýnda söz konusu listeye dahil edilen 15 eserden biridir. 1988 yýlýnda Milli Park ilan edilen bölge, 2004 yýlýnda Uluslararasý Turizm Yazarlarý ve Gazetecileri Federasyonu FÝJET tarafýndan Turizm Oscar'ý olarak kabul edilen “Altýn Elma Ödülü”ne layýk görülmüþtür.

Her yýl yüz binlerce yerli ve yabancý turistin ziyaret ettiði Adýyaman, ayný zamanda Ýnanç turizmi açýsýndan da çok önemli bir yere sahiptir. Gerger Ýlçesinde bulunan Üzeyir Peygamber Türbesinden, Samsat Ýlçesinde bulunan ve kabrinin yeri net olarak belli olan iki Sahabeden biri olan Safvan Bin Muattal Hazretlerine kadar yüzlerce velinin kabri bu bölgede bulunmaktadýr. Ýnanç turizmi kapsamýnda her yýl Adýyaman’a bir milyona yakýn ziyaretçi gelmektedir. Bununla ilgili olarak elimizde herhangi bir istatistiki kriter olmamakla birlikte, bilgiler otobüs iþletme firmalarýndan, hava ve kara taþýmacýlýðý yapan diðer kuruluþlardan tahmini olarak elde edilmiþtir.
Yaklaþýk 70.000 tescilli ve envanterlik esere sahip olan Adýyaman Müzesi Arkeoloji alanýnda da çok iddialý bir konumdadýr. Kronolojik olarak sýralandýðýnda, 65 milyon yýl öncesinden baþlayan eserleriyle, günümüze kadar gelen hemen hemen her döneme ait eserler bulmak mümkündür. Adýyaman Müzesi tam anlamýyla tarihi aydýnlatan eserlerle doludur. Adýyaman 337 tescilli kültür varlýðýyla dünyanýn bir çok ülkesi ile yarýþabilecek bir tarih zengini kenttir.

Belirgin yöresel yemekleri?
-Gerek Faunasý ve florasý, gerekse de Adýyaman’ýn bulunduðu Mezopotamya bölgesinin mümbit topraklarýnýn ürün çeþitliliði ve tarihsel miraslarýn birikimi bu bölgeyi gastronomi açýsýndan çok zengin ve eþsiz bir mutfak sahibi yapmýþtýr. Bu konuda Müdürlüðümüz tarafýndan hazýrlanmýþ olan “Cemile” isimli yemek kitabý bölgenin yemek kültürü hakkýnda ve yemekleriyle ilgili önemli bir kaynak durumundadýr. Yüzlerce vejeteryen yemeðinden et yemeklerine kadar hepsi ayrýntýlý bir biçimde anlatýlmýþtýr.
Somut olarak Adýyaman Tavasý, Hýtap, Besni Tavasý, Gerger Tavasý, Besni Tenekesi, Basalla, Abuzer kebap, Þýllik Tatlýsý, Meyir Çorbasý, Balcane Dev, Cennet Sývaðý gibi bölgeye has olan yemek ve tatlýlar Adýyaman’a özgü yemekler olarak karþýmýza çýkmaktadýr. Ancak
Adýyaman son yýllarda, çið köftenin etsiz bir çeþidini üreterek Türkiye genelinde, çið köfte lokantalarýyla ön plana çýkmayý becermiþ durumdadýr. Þu anda 1 milyar dolar civarýnda bir ciroya ulaþan bir pazar payý ile yurt dýþýna bile açýlmýþ durumdadýr.
Kýsacasý Adýyaman sadece tarihi ve kültürüyle deðil ayný zamanda eþsiz lezzetleriyle de Türkiye’nin önemli destinasyon noktalarýndan biridir.
Tüm bu özellikleri bünyesinde barýndýran Adýyaman’ýmýzý akýcý, kýsa ve öz anlattýðý için Sn Müdürümüze sonsuz teþekkür ederiz.

02 Adýyaman
Bir yaným Kommagene Uygarlýðýný keþfe çýkar,
Baþ döndürücü sarhoþluðumu gözlerim kanýtlar,
Güneþin en görkemlisi Nemrut’un Daðý'nda doðar.
Kilim, cicim, heybe, halýnda mert ellerin izi var,
Ýlme dokularý kadar selam olsun Adýyaman.

Tüm yurda nam salmýþ, en büyük Atatürk barajýndan,
Kahta sahiline akan görkemli soðuk sularýndan,
Herkes Besni Üzümün o farklý lezzetine hayran,
Bir de kutsal tarihiyle zihnimi canlandýran,
Beyin hücrelerim kadar selam olsun Adýyaman.

Kimler geçmedi ki, Baba Ýshak, aða ile paþalar.
Topraktan derin kýrýþýk heykeldeki kalýntýlar,
Yukarýsý Eskisaray tüm sorularý yanýtlar.
Ýlk çaðlardan kalma bir tarihin ispatýdýr bunlar,
Parlak geçmiþin kadar selam olsun Adýyaman.

Önce Vatan Gazetesi