1981 ve 2005 Türkçe Öðretim Programlarýnda Kullanýlan Gözlem Tekniði Üzerine Kýsa Bir Bakýþ

Gözlem, bir kiþinin diðer bir kiþi veya olay hakkýnda, duyu organlarý yolu ile bilgi edinme yoludur (Atýlgan ve Diðerleri, 2006:178). Gözlem yöntemini daha geniþ bir ifadeyle “gezi, gözlem ve inceleme” olarak adlandýrmamýz daha uygun olacaktýr.
Türkçe dersi sadece bilgi dersi deðil, ayný zamanda beceri dersi olduðu için gözlem, Türkçe dersinde sýk kullanýlan bir yöntemdir. Her iki programda da öðretmenler tarafýndan kullanýlabilirliði yüksektir. Deðerlendirmede ölçme araçlarý, tarafsýz olma açýsýndan önemlidir. Gözlem tekniði, 1981 programýnda çoðunlukla sistemsiz olarak uygulandýðý için tarafsýzlýðý tartýþýlýr. Ancak 2005 programýnda, gözlemde kullanýlan formlarýn deðerlendirmenin güvenirliðini artýracaðý düþünülmektedir.

1981 programýnda gözlem tekniði, öðrencilerin ders içi ve ders dýþýndaki davranýþlarýný esas alarak kullanýlmakta olup “sözlü notu” ve “davranýþ notu”nun verilmesinde deðerlendirilmektedir. 2005 programýnda ise sözlü notu yerine “ders içi performans deðerlendirme” konulmuþtur. Büyük oranda sözlü notu ile ders içi performans deðerlendirmesi örtüþmektedir. Ancak þunu da unutmamak gerekir ki kýrtasiye iþleri öðretmen için ek zahmet getirecektir. Bu nedenle öðretmenlerin formlarý kullanmasýnda katý kurallar olmamalýdýr. Ayrýca formlarýn içeriði de öðretmenin gerekli deðiþikleri yapmasýna imkân vermelidir. Çünkü programlar ülke geneli için hazýrlanmaktadýr. Ülkemizin coðrafi-sosyal-ekonomik ve eðitim durumunu göz önünde bulundurduðumuz zaman, gözlem kýstaslarýnýn deðiþmesi çok normaldir.

2005 programýnda, Türkçe dersinde öðretmenler, öðrenciler hakkýnda ayrýntýlý, kapsamlý ve uzun bir sürece dayalý olarak, doðru ve çabuk bilgiler saðlamak ve öðrencilerin sýnýf içi katýlýmlarýný ne derece kazandýklarý hakkýnda bilgiler elde etmek için doðrudan gözlem yöntemini kullanabilecekleri belirtilir(Türkçe Programý, 2006:210). Bu baðlamda 2005 Türkçe programýnda öðretmenlerin gözlemlerini deðerlendirebilmeleri için kendilerinin gözlem formu oluþturabileceði, programda verilen gözlem formlarý, kontrol listeleri ve dereceli puanlama anahtarýný uygulayabilecekleri belirtilir.

Gözlemler, öðrenciler hakkýnda doðru ve çabuk bilgi edinilmesini saðlar. Öðretmen öðrencilerin (Türkçe Programý, 2005:329);
•     Metinde geçen olaylar, þahýs ve varlýk kadrosu, yer ve zamanla ilgili sýnýf içi tartýþmalara katýlýmlarýný
•     Grup çalýþmalarýna ve tartýþmalara katýlýmlarýný
•     Dinleme, okuma, konuþma, yazma becerilerini uygulamalarýný gözlemler.

Öðretmenin yapacaðý gözlemde dikkat etmesi gereken noktalar da vardýr. Her yöntem ve tekniðin olduðu gibi gözlemin de artýlarý ve eksileri vardýr. Öðretmen öncelikle gözlemi yaparken tarafsýz olmalýdýr. Ayrýca gözlemin amacýný, ölçütlerini önceden belirlemelidir. Aksi durumda gözlem amacýndan uzaklaþabilir. Gözlemi yapan öðretmen gözlem sýrasýnda önceden geliþtirmiþ olduðu ya da önceden geliþtirilen gözlem formlarý, kontrol listeleri ve dereceli puanlama anahtarýný hazýrda bulundurmalý ve gözlem sýrasýnda notlar almalýdýr. Öðretmen kendi açýsýndan gözlem formlarýný incelediðinde bir daha deðinilmesi gereken kazanýmlarý görebilmektedir (Türkçe Programý, 2006:210).

Gözlemlerde kaydedilebilen kendiliðinden davranýþlarýn her zaman karþýmýza çýkmasý mümkün olamamaktadýr. Bu durum gözlem tekniði için bir dezavantaj olarak belirtilmektedir(Atýlgan ve Diðerleri, 2006:179). Olumsuz yanýný ise þöyle belirtebiliriz (Kahraman ve Diðerleri, 2004:27);
•     Zamaný boþa harcamamaya dikkat edilmeli,
•      Yeterince önlem alýnmazsa disiplini saðlamak zorlaþýr.
•      Katýlýmýn gereðinden çok olmasý durumunda gerekli verim alýnamaz

1981 programýnda deðerlendirmede esas olan düþünce “sonuç”tur. Ancak 2005 programýnda ise daha çok “süreç” önemlidir. Bu nedenle gözlem tekniði 2005 programýnda daha çok önem kazanmýþtýr. Gözlem, öðrencinin geliþim sürecinin takibini yapmaya ve öðrenci hakkýnda daha saðlýklý karar vermeye yardýmcý olacaktýr.
Derslerde deðerlendirmeye azami önem gösterilmelidir. Çünkü bir eðitim öðretim yýlýnda, öðrencinin geliþimine dikkat ederek hem eðitim hem öðretim yapýlýr. “Eðitim”in yapýlýp yapýlmadýðýnýn sonuçlarý da “gözlem”le daha iyi görülecektir.

Ahmet Çaylar
Kaynakça
1.     Yard. Doç. Dr. Hakan Atýlgan, Dr. Adnan Kan, Dr. Nuri Doðan; Eðitimde Ölçme ve Deðerlendirme, Aný Yayýnlarý, 2006, Ankara
2.     Mehmet Kahraman, Aziz Kýlýnç, Musa Þenol, Anadolu Yayýncýlýk, Mart 2004
3.     2005 Ýlköðretim Türkçe Dersi Öðretim Programý ve Kýlavuzu (6.7.8. sýnýflar), MEB, 2006 Ankara
4.     1981 Türkçe – Yazý Programý 6-7-8, Milli Eðitim Basýmevi, 2000, Ankara