Bir Cumartesi günü televizyonu açtım. TRT 2’de saz çalan bir adam. Pos bıyıklı, boynunda kırmızı bir eşarp var. Çok da zorlanmadan bu kişinin bir alevi vatandaş olduğunu anladım.

Sazla Yemen türküsünü çalıyordu. Söylemeye başladı. Yakın plandan çekim yapılıyordu. Arkasında bir senfoni orkestrası vardı. Sonra anladım ki türküyü söyleyen kişi konservatuar eğitimi almıştır. Zaten üzerinde orkestra elemanları gibi bir frak vardı. Ama gömleğinin düğmesini açmış, kravatını çıkarmış, al kırmızı bir eşarbı doğulular gibi boynuna sarmış. Sazı bırakıp söylemeye ayakta devam etti. Türküyü dinlerken bir yandan kafam çalışıyordu. Evet, Alevi vatandaşımız artık kimliğini gizlemeden, baskı görmeden televizyonda türkü söyleyebiliyor. Arkasında bir orkestra. Bu tablonun oluşmasında kimlerin emeği var. Cumhuriyet olmasaydı mümkün müydü onu böyle dinlemek? Ama Cumhuriyetin de bir ayıbı vardı ki kendisini sonuna kadar destekleyen alevi vatandaşlarına sahip çıkmadı. Milliyetçi cumhuriyet Müslümanlığı ve aynı zamanda yalnızca Sünniliği ön planda tuttu. Operadan yetişen bir sanatçı olan Ruhi Su da türkü söylemeye niyetlenince, el üstünde taşınması gerekirken, solcu kimliği ile birlikte birdenbire kendisini çok küçük bir grup içinde, dışlanmış olarak buldu. Yemen Türküsünü o da söylemişti.


YEMEN TÜRKÜSÜ
Havada bulut yok, bu ne dumandır
Mahlede ölen yok, bu ne figandır
Şu Yemen elleri ne de yamandır
Ano Yemendir / Gülü çemendir
Giden gelmiyor / Acep nedendir
Burası Muş'tur / Yolu yokuştur
Giden gelmiyor / Acep ne iştir
Kışlanın önünde redif sesi var
Bakın çantasında acep nesi var
Bir çift kundurayla bir de fesi var

Ano Yemendir / Gülü çemendir
Giden gelmiyor / Acep nedendir
Burası Muş'tur / Yolu yokuştur
Giden gelmiyor / Acep ne iştir
Mızıka çalınır düğün mü sandın
Al yeşil bayrağı gelin mi sandın
Yemen'e gideni gelir mi sandın

Dön gel ağam dön gel dayanamirem
Uyku gaflet basmış uyanamirem
Ağam öldüğüne inanamirem

Türkünün değişik biçimleri var ama ben bunu seviyorum. Muş değil Yemen’deki Huş kalesiymiş. Muş’ta ovaymış, yokuş yokmuş. Kimin umurunda? Bütün türküler, masallar zaman içinde eklemelerle yaşar ve gelişir. Zamanla en güzel biçimini alır. Bu biçimi ile Muş’ta kalan bir genç kızın ağzından söylenmiş gibi. Hem bunu söyleyenler acaba Muşlulara sormuşlar mı? Bir kent için bugünün şartlarına bakarak eski zamanlar hakkında fikir yürütmek insanı şimdi olduğu gibi çok yanlış yerlere çıkarır. Eskiden ovalarda yerleşim yeri mi vardı? Bütün kentler yamaçlardaydı. Bilirlerdi çünkü zeminin sağlam olmadığını, ovaları sellerin bastığını. Bir de Muşluya sorun bakalım ne diyor:

http://www.mus.gen.tr/pages.asp?id=18

Biraz daha dikkatle okunursa, ‘yolu yokuştur’dan Muş’un içindeki değil, Muş’a giden yolun yokuş olduğu anlaşılır.

http://site.mynet.com/burasi.mustur/turkuinceleme.htm

Ben size diyeyim mi? Bazı Kürt şovenler o kadar şoven ki Osmanlı Devleti için Kürtlerin can vermiş ve bu türkünün bütün Türkiye’ye mal edilmiş olmasını içlerine sindiremiyorlar. Fakat haksızlık etmeyeyim, bu değişiklik Türk şovenler tarafından da yapılmış olabilir. Yine aynı sebeple. Halkı daha çok Kürt kökenli olan Muşluların Osmanlı için can vermiş olmasını içine sindiremeyen şoven Türkler. Ayrıca Türküyü çok sevdiği için dayanamayıp birinin hırsızlık yapmak istemesi de mümkün. Yani her şey mümkün. Burada şunu da belirtmem gerekir. Bu türküye Yemen Türküsü denmesinin sebebi Yemen'de söylendiği için değil, Yemen'le ilgili olduğu içindir. Belki yanlış bir şey yapılıyor ama Yemen'le ilgili daha tanınmış bir türkü olmadığı için ne kast edildiği hemen anlaşılıyor.

Görüyor musunuz bir türkünün çevresinde neler dönüyor.

Yemen’le ilgili biraz bilgi:

“…binlerce şehit verilen, bir çok insanın acı çekmesine neden olan yemen, kanuni* döneminde mısır valisi hadım süleyman paşa'nın birinci hint seferi sırasında (1538) geçirilmiş, fajat bir süre ayrı eyalet olarak idare edilmiş. bir ara çıkan istanlar bastırılmış ve sonunda yemen, mısır valisi tarafından keisn olarak osmanlı ülkesine katılmış(1568).
buna rağmen yemen, daima osmanlı ülkesinin bir sömürücüsü olmuş, ne orduya tek asker ne hazineye tek kuruş vermemiş olsa da, durmadan yük olmuştur. buranın yabancılara karşı korunması için bile anadolu ve rumeli'den askerler gelirmiş. mekke ve medine gibi islam alemi için kutsal sayılan yerleri elde tutma isteği osmanlı devletine pahalıya mal oluyormuş.
arap liderler ve yemen halkı, ingilizlerle anlaşma imzalarlar ve birleşip osmanlı'ya karşı savaşırlar.
osmanlı kuvvetleri arabistan yarım adasında çok zor durumda kalır beş cephe açılmış, tek başına osmanlı'ya karşı ingiliz ve arap birlikleri savaşırlar. bu yüzden bu savaşa umutsuzca, daha köylerinden çıkarken savaşa giden gençlere dönmeyecek gözüyle bakılmış. 130.000 civarında 12-30 yaşları arasında gencin öldüğü bu savaşa asker gönderen ailelerin yaktığı türküdür bu da.”

Şebnem Ferah’tan Yemen Türküsü

http://www.youtube.com/watch?v=AZWc3QdX_7I&feature=related

Ey göz alabildiğine uzanan büyük Türk mezarlığı!
Nice genç evlatları yuttun
Onlarında hevesleri, arzuları vardı.

Akşam güneşinin altında daldığın derin hülyalarında ne korkunç çığlıklar gizli!
Etleri, kemikleriyle besleyerek bağrında büyüttükleri kayın ağaçlarının dallarında gecenin sessizliği matemlerin en içlisini dokuyor.
Gün ağarırken kim bilir kaç bülbül feryatlarını dile getiriyor!..
Bir zamanlar endişeyle, elemle andığımız Yemen sayısız gencimize mezar oldu.

Yıllarca,
“Gece bir ses geldi derinden
Beni mi çağırdı Yemen çöllerinden”
Diyen yaşmaklı kızlarımızın yürekleri orada çarpardı.

Cihan biliyor ki, hiçbir milletin evlatları onların şartlarında, onlar gibi savaşmadı.
Destanların en dokunaklısını arkalarında bırakmadı.
Ne hazindir ki şimdi o ıssız vadilerde, engin çöllerde ne mezar taşları, ne de ziyaretçiler var…

Ansiklopediler “Yemen’de ölen Türklerin sayısını tarih bilmiyor, öğrenmekten de korkuyor” derlerken nesillerle süren dramımızı anlatıyorlar.
Fakat hiçbir dram unutmak ve unutulmak kadar dramatik değildir.

(Bu yazı Şebnem Ferah’ın okuduğu klipte vardı. Kimin yazdığını bilmiyorum)

Ercan Irmak’ın neyinden Yemen Türküsü
http://www.youtube.com/watch?v=QWp5pKTNQLU&feature=related
Ferhat Göçer’den Yemen Türküsü (Yavuz Bingöl olduğunu söyleyenler de var, bilemiyorum)

http://www.youtube.com/watch?v=-VDm4g7F3fE&feature=related

Şu Yemen’e giden sular akmıyor
Cerrah gelip yaramıza bakmıyor
Yiğitlerin hiçbirisi kalkmıyor
Yemen çöllerinde kaldım Allah’ım

Emre Altuğ’dan Yemen Türküsü (Eve Giden Yol)

http://www.youtube.com/watch?v=3yWxEGoZaqU&NR=1

Arzu Şahin’den başka bir Yemen Türküsü

http://www.youtube.com/watch?v=SoCuyGclzc4&feature=related

Bu türkü bir yerinde Osmanlı Paşasını havada halkalar çizerek avına saldırmaya hazırlanan bir kuzguna benzetiyor. “Param yok, bedel ödeyemiyorum, üç yetimle ben ne yapacağım?” diyerek bu kez bir annenin ağzından daha kişisel bir sorun dile getiriliyor. Ama doğrudur. Hepsinin de kişisel hevesleri, arzuları yok muydu?

İngiliz Hindistan’dan, Nepal’den, Fransız, Cezayir’den Afrika’dan insanları getirip karşımıza düşman askeri olarak çıkarırken bizimkiler din kardeşi dediğimiz Arapları, örgütleyemediler. Tek kaynak hiçbir şey verilmeyen ama hep alınan Anadolu’ydu.

Bizden de bir parça götürerek gittiler, hiçbir zaman bizim olmayan ve olmayacak topraklarda boşu boşuna hayatlarını verdiler.

Ne kadar kızsak, ne kadar üzülsek, ağlasak olan olmuş artık. Olanları geri döndüremeyiz. Ama hiç olmazsa gelecekte aynı şeyleri bir daha yaşamamak için belki önlem alabiliriz.
9.Şubat.2008