Totemin düzenlenir bir düzenletim yasasý olmasý atalar eliyle yapýlan bir anlama ve anlatmaydý. Bir grup aitliði olmakla grup kiþilerindeki bu tutum o totem ilkeye inanmayý ve imaný etmeyi gerektirmeden kendilik bir sosyal tutum içinde olmasýnýn belirmesiydi.

Totem yasalar kadim yasa ya da kanun-ý kadim oluþla bilinirdi. Temeli ortaklaþmaydý. Ve kiþilerin birbirini birbiri gibi gördükleri totem eþler olmakla düzenleniþler içindeki ilkelerin grubunu ortaklaþtýrmasýydý. Oysa ön ittifaký dönem; uzun süren tek düze totem dönem algýsýna göre deðiþmeyi ve yeniden, yeniden düzenletiþi ele alan yapýlardý. Bu nedenle çok sýklýkla ön ittifaklar yapýlýyordu.

Ýlahi dönemle ilahlar, ortaklaþma ve ortaklaþtýrma esaslý totem yasayý farklý totem gruplar arasýnda bað ve inþa ettirmelerinin bizatihi (kendileri) olan grup aitlikti takdircileriydi. Her bir inþacý totem grup temsilcileri, kendi kararlarýnýn kendi grup takdirleri oluþla; düzenlenim ve düzenletim yapanlardý.

Yani ilahlar kendi üzerlerine kendi eylemli sözün sahibiydiler. Ve kendi üzerlerine kendi eylemlerinin uygulayýcýsýydýlar. Etki olan ve edilgen olan takdir sahipleri, ilah oluþla anýlýp söylenirdi. Melezlerde ilahlarýn melez çocuklarýydý. Ön ittifakýn ilahlarý; ilahlarýný totemce ve kültürce saygýlýyorlardý.

Bu nedenle ilahi dönem bizatihi ve defacto (fiili) olan düzenleþimle ve düzenletim içinde bulunulan durum olmakla inanma ve iman etme gibi dini bir boþluk devinmesi henüz oluþamamýþtý. Ýlah olan grup temsilcisi kiþiler kendi grubunda ve ittifaký içinde; saygý görüyor, farklý gruplarla birlikte yaþayýp; cinsellik dahil her tür temaslarýný farklý gruplar temasýyla yürütüyorlardý.

Ýlahi dönem imaný bir ilaha iman olmayýp gruplar arasý sözleþmeye imandý. Ve her bir ittifak grup kiþileri bu deklarasyonu öðrenip, andý söylemekteydi. Çünkü her biri bir ittifak kararýný alan totem grup kiþileri; kült merkezinde hep birlikte gruplar arasý ortak karar aldýlar. Hep birlikte ortaklaþa alýnan bu kararlar her bir grubun kendi kararý gibi hýfzedilip; andý içilip; deklaresi yapýlýyordu. Ýttifak iman buydu.

Bu nedenle kendi eþiti olan farklý totem gruplarýn; gruplar arasý ittifak temsilcileri olmalarý nedenle kendisi ilah olan ilahlarýn, bugünkü anlamýyla ilaha (kendilerine) imaný olmazdý.

Köleci dönem ortaklaþmayý fesheden yeni bir düzen ve düzenlenim iliþkisi olmakla farklý bir mana söylem oluþun düzen ve inþasýydý. Bu anlayýþýn temeli þuydu; ön ittifakýn zenginliði ve servetleri; Mamon’undu. Mamon mal mülk sahibiydi. Böylece Mamon'du servet ve zenginlik üzerindeki mal mülk sahipliði nedenle grup emeði ve grup sahipliði yýkýlýyordu.

Totem dönem kadim yasa mana anlayýþýna sahipti. Ön ittifaký dönem ittifaký büyüten her bir katýlýmla sýk sýk yeni temaslar nedenle yeni katýlýmcýlara göre yeni yeni kaide kural söylemek zorundaydý. Köleci dönemde zorunlu oluþla köleci düzene göre yeni þeyler söylemenin deðiþme ve dönüþmesi içindeydi.

Ne var ki Mamon'du köleci iliþkili mal mülk sahipliði olmayý ön gören yasayý ilkten (ezelden) beridir böyle oluþla ve asla deðiþemez oluþla, söylemekle; imaný anlamda köleci mülk iliþkisinin kadimi yasa olduðunu söylüyordu. Fiiliyatta deðiþiyor ama deðiþmeye göre ortaya koyduðu "anlayýþý" kadimi yasa sayýyordu.

Mamon mülkünü ve malýný; dilediði gibi dilediði kiþiye vermeyi de vermemeyi de ve az vermeyi de takdir ederdi. Ön ittifaklar; totem mesleklerine deðin biriken mal varlýklarýný zenginlik oluþla ortaya koydular. Gruplar arasý farklý kültürler sentezini de uygarlýk oluþla ortaya koyan ilahlar; bilmeden yavaþ yavaþ köleci döneme göç etmenin zihinsel ve zihniyeti geçiþ döneminin hazýrlýklarýný da yapýyorlardý.

Böylece Mamon; ön ittifakýn zenginlik kaynaklarý olan servetine ve teknik teknolojik kültürel uygarlýðýna el koyup el koyduðunun sahibi olup; sahibi olduðunu da seçilmiþ kiþilerine o kiþilerin ilahý oluþla veriyordu. Mamon bu malý mülkü eþitsiz daðýtmakla kalmýyor; bu keyfi takdirin ezelden (önceden) ebede (sonsuza) dek deðiþmez olmasýyla bunun bir kadimi yasa olduðunu da söylüyordu.

Köleci dönem içinde mülkiyetçi Mamon’a karþý ilahlar, ortaklaþtýran ön ittifakýn bilinciydi. Ýlahlar, Mamon karþýsýnda giderek lokalize oluyordu. Ýttifakýn ilahý grup ilahý oluþun bilincine doðru geri çöküþ yapýyordu.

Köleci dönem evlilik, miras, aile gibi mülkiyete deðin zorunlu olan kendi kurumlarýný ve kurum iliþkileri hukukunu ortaya koydu. Ön ittifakla gerileyip kiþilere göre kaybolan totem bilinciydi. Köleci-mülkiyetçi döneme göre gerileyip kiþilere göre kaybolan ilahtý ön ittifaklý grup bilinciydi. Böylece köleci dönem içinde olmasý gereken tümeli ilahtý anlayýþlar; aile ve kiþi ilahlarý olmanýn bilinci oluþla sistem içine çöküyordu.

Rýzk; Mamon'un kiþilere verdiði mala-mülke dek varlýklar olmakla; yiyecek içecekti. Mamon herkese mal mülk vermemiþti. Bu nedenle mal-mülk ve rýzk sahibi Mamon herkesin Mamon'u olamýyordu. Hele de fakirlerin kölelerin Mamon'u hiç deðildi.

Efendiye mal-mülk rýzk veren Mamon; mal-mülk vermediði nasipsiz kölelere de gidin rýzký verilenlerin rýzký içinde nasibiniz olan rýzkýnýzý arayýnýz (yani çalýþýnýz) diyordu.

Bu nedenle eski ilahi düzen; yeni köleci düzenin açlýk ve sefaleti karþýsýnda, köleci anýlarýyla birlikte sentezleniþle çok uzak geçmiþin tatlý cennet anýlarýný oluþma yolundaydý. Bu tür köleci deklarasyon sistem dýþýnda Mamon gibi bir mana anlayýþýna biat etmekle, yeni yeni din ve dinin iman kurallarýný oluþuyordu.

Yoksul kesim olan ezilenlerin, Mamon'a sahip çýkmamalarý; mal mülk sahibi efendilerin hýþým ve tepkisine neden oluyordu. Efendiler Mamon'du öðretiyi köleler arasýnda zorla yayýyorlardý. Mamon’a iman demek; köle oluþun ve zenginliðin karþý konulmaz bir Mamon'du takdir olma anlayýþýna boyun eðmenin imanýydý.

Köleye hiçte yararý olmayan Mamon'du ittifakýn zulüm ve zor kullanýcý baskýsý karþýsýnda kiþiler kendi dýþýndaki efendilere, dilleriyle bu takdire âmin (kabul ettik) diyordular.

Dýþýnda Mamon'du takdiri kabul ediþle âmin diyen kiþiler, kendi içlerinde komünal dönemi vaat eden eski ilahlarýna olan imaný söylüyorlardý. Böylece köleler Mamon karþýtý yoksullarýn ilahi ilan manaya iman etmekle mal mülk sahibi efendilere göre bir çeþit münafýklýðý ya da iki dilliliði ortaya koyuyordular.

Artýk Mamon harici bu kiþisi ilahlar, ön ittifaký ilahta yansýsalar da, ön ittifakýn ilahý deðildiler. Çünkü yoksullarýn ilahý olan fikir içinde eþitsiz takdirin kabulü olan öngörü yanýnda yoksunluðu duyulan þeyin sadaka, zekât himmet vs. gibi tasadduk edilme hayali kadar öte dünyada bunlara kavuþulmasý kurgularý da çok öne çýkýyordu. Bu dünyadaki yoksulluk ve mutsuzluk; öte dünyada zenginlik ve mutluluk olacaktý!

Yoksullarýn ilahý inancý Mamon'a karþý zihniyet olmakla, Mamon'un firen hareketiydi. Ýbrahim ve Ýbrahim'in atalarýnýn kiþi ilahlarý ve aile ilahlarý vardý. Ýbrahim'in ilahý; Ýbrahim’e Mal Mülk vaadiyle; Ýbrahim'e bir göç olayý yaþatýr.

Ugarit ve Nuzi metinleri bu kabil süreçlerin yüzlerce binlerce yýllýk süreçler içinde pekiþen ortak akýllarla nasýl inþa olduklarýnýn ipuçlarýný ele vermektedir. Yakup, dayýsýndan böldüðü malla kaçarken karýsýnýn (Rahel'in) kaçýrdýðý TERAFÝM; Yakub'un dayýsýnýn (Laban'ýn) kiþi sel Rabbi ve kendi ailesinin, aile ilahýdýr (tanrýsýdýr).

Ýbrahim'in rabbi olan, Yakub'un rabbidir. Ve rabbi Yakub'a "Ben Beyt El'im" der (ben El'in evinde olaným). El, Mamon'un ilk biçimi olan mal mülk sahipliði olan Kenan ilahýdýr. Ýbrahim'in ve Yakub'un El için diktiði taþ, El için bir evdir (yað dökerek kutsama ve El'i anmadýr).

Ýbrahim'in hayli askeri (300 askerlik) gücü vardýr. Kendi rabbini bu güçle, zorla çevresine kabul ettirir. Böylece çok sonralarý savaþ ve talanla hem çok mülk edinir (El Baal'i Ýbrahim'e çok mal vermiþtir).

Hem de Ýbrahim'in El'i olan Rab anlayýþý çevre Ýsrail soyunun sentezi olmasýndaki çok önemli katkýya hayli ön ayak olmuþtur. Bu þu demek Ýbrahim'in tanrýsý (El-Baal olan rabbi), önce Ýbrahim (Awram)soyunun yani Yakup'la beraber sonradan da giderek Ýsrail'in Rabbi olan YEHWE veya Yehovadýr. Yani Ýbrahim'in El-Baal olan Rabbi Ýsrail soylu sentezi olacak milletlerin Rabbi olmakla; sentezi olan Ýsrail in Yehova’sý olmuþtur.

Ýsrail’in yehovasý öyle bir yayýlma ve þiddet uygulamaktan yana ki, Ýsrail'i talanla ya da ganimetle gani gani mala Mülke boðar. Yehova, Yahudilerin dýþa karþý olan bir tutumla ve Yahudilerin mal mülk köle edinme öç hýrsýyken; kendi içlerindeki yoksulluða, sefalete karþý Rab, Elohim’dir. Rab Yehova ve Rab Elohimdir.

Elohim’ci anlayýþ; Yahudilerin kendi içlerinde kendilerine çok acýyan; esirgeyip baðýþlayan; dullarý ve yetimleri, çaresizleri görüp gözeten bir ikili anlayýþýn ürünü olan (plural) yapýdýr.

Ýbrahim'le sözleþme yapan Ýbrahim'in tanrýsý; yaratýlýþ 17-4 Ýbrahim'e hitaben "Birçok ulusun babasý olacaksýn" der. 17-5 "Seni bereketli yapacaðým. Soyunda uluslar doðacak. Soyunda krallar çýkacak" der.

Yaratýlýþ 17-7 "Senden sonra senin soyunun da tanrýsý olacaðým" der. Yaradýlýþ 17-8 "Kenan ülkesini, sana ve senden sonra da soyuna vereceðim" der. Bu arzý Mevut olan ülkünün ilk þekli ve giderek biçimlenmesi olacaktý.

Deðerli Muazzez Ýlimciye Çýð "her ne kadar Ýbrahim'in rabbi Ýbrahim'e mülk vereceðini söylediyse de karýsý Sara öldüðünde Ýbrahim, onu gömecek bir mezar kadar topraða bile sahip deðildi" der. "Daha sonra Hititli Efron'dan bir tarla satýn alarak Ýbrahim eþini, Hebron karþýsýnda Makpela Maðarasýna gömüyor" der. Bkz. M.Ý Ç: Ýbrahim peygamber.

Mamon bir tekillik deðildir. Köleci sistemle birlikte her zamana göre; her köleci ittifaka göre; birbirine karþýt bir belirmedirler. Bu süreci bu tür seyreden anma oluþla kutsal metne geçmiþ diyaloglarýndan minicik bir iki örneðini buraya aldým.

Mamon; mal-mülk sahibi olmakla, kulu olan kiþilere rahmet etti. Kiþi tanrýsýydý. Özel mülkçü inþa içinde kiþilere mal-mülk vermesi yanýnda, merhametli bir rab olmakla da biçimlendi. Bu biçimleniþin, çok kýsa bir sosyal evrimini yazdým. Kiþi tanrýsý olmakla beraber giderek aile, millet tanrýsýný da oluþan Mamon'un; adým adým biçimlenmelerinin eski ahit sayfalarýndaki bir iki anýlýþlarýný belirttim.

Bu biçimleniþler milletlerin özelinde oluþan Mamon'un ilk prototipidirler. Köleci döneme geçiþ içinde ve köleci dönemin akabinde Mamon’un çeþitli inþayý oluþ biçimlenmelerini anlamak için Eski ahit sayfalarý içinde gezilmelidir.

Kiþi ve aile Rabbinin, tarihi oluþma serüvenini ve Ýsrail'in millet olmayý oluþmasý içindeki Mamon’un biçimlenmiþ olan þeklini belirtebilmek için kutsal ibareleri alýntýladým. Ugarit, Nuzi ve Enuma Eliþ vs. metinleri bu baðlamlarýyla hayli ilginç olmaða, çok açýktýrlar.