Ýran’ýn üzerine salýnan Irak, bir hayli silah tüccarlarýný maðduriyetlerinden kurtardýktan sonra, Saddam’ýn, efendilerini artýk dinlememesi sonucu, Irak’a demokrasi götürülmeye karar veriliyordu.

Irak’a demokrasi götürüldü; Ýngiliz, Amerika, Fransýz gibi ülkelerin özellikle kadýnlara ve genç kýzlara götürdükleri demokrasi gerçekten kayda deðerdi ve tarih sayfalarýnda yerini aldý. Vaat edilen demokrasinin uygulanýþý hâlâ tamamlanamamýþ ve demokrasi getirme, götürme gayreti devam etmekte. Bittabi ABD ve AB ülkelerinin ve psikolojileri bozulan askerlerin maðduriyetleri de hayli önemli.

Saddam Hüseyin, Kuveyt’in Basra eyaletine baðlý olduðunu ve bu nedenle de Basra’nýn Irak hükümetine ait olduðunu ileri sürmüþ ve bu düþünceyle, 2 Aðustos 1990’de Kuveyt’i iþgal etmiþti. Irak’ýn Kuveyt’e askeri müdahalede bulunmasý büyük devletlerin tepkisini çekmiþ, bu tepkilerin sonucu olarak, Birleþmiþ Milletler güvenlik konseyi üyeleri tarafýndan Irak’a, bir dizi ekonomik ambargo konulmuþtu.

ABD Baþkaný George Bush askeri birliklerini Suudi Arabistan’a göndererek, diðer üye devletlerden de askeri yardým talep etmiþti.

Amerika’nýn öncülüðündeki Birleþik Krallýk, Fransa, Suudi Arabistan, Suriye, Mýsýr’ýnda aralarýnda bulunduðu yirmi sekiz koalisyon üyesi ülke, Irak’a savaþ açmýþtý. Bu savaþ tarihte Körfez Savaþý, Birinci Körfez Savaþý veya Çöl Fýrtýnasý Harekâtý olarak anýlmaktadýr.
II. Dünya Savaþý’ndan sonra en büyük koalisyon gücü kurulmuþtu. Hatta Suudi Arabistan’ýn, savaþýn 60 milyar dolar olan giderlerinin 36 milyar dolarlýk kýsmýný üstlendiði bildirilmiþti. Ayrýca körfez savaþý için yapýlan canlý yayýnlar TV tarihinde çýðýr açmýþtý. Harekât 17 Ocak 1991 yýlýnda Kuveyt’teki Irak güçlerini çýkarmak için hava harekâtý ile baþlamýþ, 24 Þubat’ta kara harekâtý ile devam etmiþti. Kara harekâtýndan yaklaþýk dört gün sonra Irak teslim olmuþ ve antlaþma imzalandý.

1980-1988 yýllarý arasýnda Ýran ile savaþan Saddam Hüseyin, büyük bir dýþ borcun pençesine düþmüþtü ve bir çýkýþ arýyordu. Bu durumdan kurtulmak için Orta Doðu’ya söylentiler yayan Saddam Hüseyin, Körfez ülkelerinin petrol fiyatlarýný düþürerek Irak’ý zarara soktuðunu iddia etmekteydi. Ýran-Irak savaþý sýrasýnda Kuveyt’ten alýnan dýþ borcun silinmesini isteyen Saddam Hüseyin’in Kuveyt’e saldýrmasýnýn ardýndan BM tarafýndan alýnan kararla, dört yüz otuz bini Amerika askeri olmak üzere toplam yedi yüz bin kiþilik koalisyon güçleri “Çöl Kalkaný” adý verilen harekâtla Irak’a karþý savaþ açtýlar. Tek baþýna koalisyon güçlerine direnmeye çalýþan Saddam Hüseyin’in ise sadece üç müttefiki bulunuyordu. Bunlar; Ürdün, Yemen ve Filistin Kurtuluþ Örgütüydü. Kara harekâtý baþladýktan kýsa bir süre sonra Saddam Hüseyin, Irak’ta çalýþmakta olan bin iki yüz Ýngiliz’i, dokuz yüz Amerikalýyý, iki yüz Japon’u ve sayýlarý az olmasýna raðmen Polonyalýlarý ve Almanlarý tutuklayarak hapsetti. Kuveyt’e yapýlan hava harekâtýndan sonra geri çekilen Irak birliklerine karþý kara harekâtý baþlatýldý ve iki yüz koalisyon birliklerinin askeri ölürken; Irak, yüz binden fazla asker ve sivil kaybý yaþadý. Ayrýca Irak güçlerinden yüz seksen bin asker koalisyon güçleri karþýsýnda silah býrakarak teslim oldu ve savaþ koalisyon birliklerinin zaferiyle sonuçlandý.

Irak yönetimi, Körfez harekâtýndan sonra nükleer silah üretmeye baþlamýþ, hatta savaþ sýrasýnda ayaklanma çýkaran Kürt, Þii ve Azeri gruplar üzerinde kitle katliamlarý yaparak dünyanýn tepkisini çekmiþti. Daha sonra Saddam Hüseyin’in zulmünden kaçan gruplar Türkiye’ye sýðýnmýþ ve koalisyon birlikleri tarafýndan Zaho kenti civarýnda oluþturulan güvenli bölgedeki kamplara kademeli olarak Birleþmiþ Milletlerin kontrolüne yerleþtirilmiþlerdi.

Türkiye, Körfez Harekâtý sýrasýnda BM’nin ambargo kararýna uyarak Kerkük-Yumurtalýk boru hattýný kapatmýþ ve ayrýca Irak sýnýrýnda bulunan Ýncirlik ve Pirinçlik hava üslerini koalisyon güçlerinin kullanýmýna açmýþtý.

Kara harekâtý sýrasýnda Saddam Hüseyin’in, koalisyon güçlerine karþý Scud füzelerini ateþlemesi, Birleþmiþ Milletlerin, Nisan 1991 de kabul ettiði antlaþma hükümlerine raðmen, 687 No’lu kararýn uygulanmasýnda ortaya çýkan anlaþmazlýklar; Amerika ve Irak’ýn 12 yýl sonra da karþý karþýya gelmeleri için önemli bir vesileydi.

Körfez savaþýnýn Irak için bilançosu çok aðýr olmuþtu. Ülkenin alt yapýsý ve en önemli üretim sahalarý olan Endüstri ve Sanayi kuruluþlarý zarar gördü. Ýnsan kaybý olarak ise, asker ve sivillerden oluþan toplam 200.000 kiþi hayatýný kaybetmiþtir. Ayrýca savaþýn bedelleri bununla kalmamýþ, savaþla birlikte ülkedeki mezhep çatýþmalarýnýn fitili ateþlenmiþ ve ülke adeta Kürt ve Þii halkýn iç çatýþmalarýndan yaþanmaz hale gelmiþtir. Bu ayaklanmalara karþý Saddam Hüseyin iktidarýnýn aldýðý sert tedbirler, Kürt halkýnýn 500.000’ini Türkiye’ye ve 1 milyon’unu ise Ýran sýnýrýna sýðýnmak zorunda býrakmýþtýr. Amerika “Huzur Operasyonu” adý verilen bir harekât daha düzenlemiþ ve Kürtlerin kendi vatanlarýna dönmeleriyle bu operasyon sonlandýrýlmýþtýr.

ABD, Fransa ve Ýngiltere; Irak sýnýrýndaki güvenliðin ve kontrolün saðlanmasý için Türkiye’de bir birlik kurulmasýný teklif etmiþ ve Türkiye kurulacak birliðe onay vermiþti. Alýnan kararla 12 Temmuz 1992 yýlýnda “Çekiç Güç” adý verilen birlik oluþturulmuþtu. Kurulan bu birlik günümüzde Kuzey Irak’ýn denetimi ve kontrolü saðlamaktadýr.

Savaþ sonrasý yapýlan antlaþma gereði Irak’ta bulunan tüm silahlarýn ve silah üretiminde kullanýlan tesislerin imha edilmesine karar verilmiþti. Alýnan karar gereði kurulan bir denetleme kurulu Irak’ta tesisleri tespit etmeye baþlamýþ ve imha iþlemlerini gerçekleþtirmiþti. Fakat Irak yönetimi; gerek yetkililerin iþlerini yapmalarý, gerekse tesislerin belirlenmesinde görevlilere sýkýntýlar yaþatmýþ ve iþlemleri çýkmaza sokmuþlardý. Antlaþma koþullarýna riayet etmeyen Irak, Ýngiliz ve Amerika savaþ uçaklarý tarafýndan birçok kez bombardýmana tutulmuþtu.

Körfez Savaþý sonrasýnda Irak hükümetinin saldýrgan tutumu ve antlaþma hükümlerini ihlal etmesi, devletlerin Irak ve Ýran iktidarlarýna karþý ambargo uygulanmasýný zorunlu kýlmýþtý. Bu ambargo süresi boyunca, Irak’a en çok ihracat yapan Türkiye bütün ticari iliþkilerini kesti.

Irak hükümeti sadece petrol vererek, ülke ihtiyaçlarýný karþýlayabilmekteydi. Amerika petrol karþýlýðý Irak’a ilaç ve gýda maddesi ihraç edip ve amacýna ulaþtý. Yapýlan ambargo ile Irak hükümetinin köþeye sýkýþtýrýlmasý amaçlanýrken, sivil halk bu durumdan zarar gördü, ülkede ortaya çýkan kýtlýk ve saðlýksýz þartlar nedeniyle çocuk ölümlerinde ciddi bir artýþ meydana geldi.

ABD, 16 yýl önce Irak'ý iþgal etti; geride insan haklarý ihlalleri, sivil katliamlar, iþkenceler ve savaþ suçlarý býrakan bu askeri hamle, bugün bile istikrarý elde edemeyen bir ülkenin de baþlýca mimarý oldu.

Ýkinci Körfez Savaþý olarak da anýlan iþgal, temel olarak iki ana safhadan oluþuyordu. Ýlk safha, ABD ve Ýngiliz güçlerinin yoðun hava saldýrýlarý ve kara harekâtý ile Saddam yönetimini ve düzenli orduyu maðlup etmesiydi. Ýkinci safha ise bunun ardýndan gelen gerilla hareketleri ile sürdürülen savaþtý.

Irak'ýn Kuveyt'i iþgali sonrasý baþlayan Birinci Körfez Savaþý sonrasý maðlubiyet yaþayan Saddam yönetimindeki Baas Partisi, buna raðmen ülkedeki kontrolünü sürdürdü.

11 Eylül saldýrýsý ve Afganistan iþgalinin ardýndan gözlerin çevrildiði ikinci ülke Irak oldu. Bu dönemde Baas yönetimindeki Irak, ABD ve Ýngiltere öncülüðündeki BM tarafýndan sürekli bir biçimde yasaklý silahlar üretmekle suçlandý. Yaptýrýmlar ve siyasi hamleler Saddam'ý yönetimden uzaklaþtýrmakta yetersiz kalýnca, askeri iþgal kartý devreye girdi.

20 Mart 2003 tarihinde ABD ve Ýngiltere öncülüðünde Irak iþgali baþladý. Irak'a ait askeri ve siyasi merkezler, Baas rejiminin önemli noktalarý ani hava saldýrýlarýyla hedef alýndý. Ardýndan ülkenin güneyindeki Kuveyt ve kuzeydeki Kürt bölgeleri üzerinden kara harekâtý baþlatýldý. Irak'ýn düzenli ordusu kýsa bir süre içinde tamamen çöktü, birçok asker savaþmadan teslim olmayý seçti.

Paramiliter gruplarýn aðýrlýklý olarak yer aldýðý lokal çatýþmalarýn ardýndan, 9 Nisan'da baþkent Baðdat tamamen düþtü. Kuzeyde de TBMM'nin tezkereyi geçirmemesi nedeniyle yaþanan gecikmelere raðmen, 10 Nisan'da Kerkük, 11 Nisan'da Musul ele geçirildi. Saddam yönetiminin en büyük kalesi Tikrit de 13 Nisan tarihinde kontrol altýna alýndý. Takip eden süreç içerisinde Irak, Felluce gibi birçok þehirde, aðýr savaþlara sahne olacak yerel ayaklanmalar ve saldýrýlar tertip etti.

1 Mayýs'ta ABD Baþkaný Bush, savaþýn büyük kýsmýnýn sona erdiðini ilan etti. Kýsa bir süre sonra, 13 Aralýk tarihinde Saddam Hüseyin yakalanarak yargýlandý. Saddam yaklaþýk 3 sene sonra, 30 Aralýk 2006 tarihinde idam edildi.

Irak'ýn iþgalinin ardýndan ülkede aðýrlýklý olarak Sünni ve kýsmen Þii silahlý gruplar tarafýndan ABD ve Ýngiltere öncülüðündeki güçlere karþý kapsamlý bir direniþ hareketi baþlatýldý. ABD koalisyonunun hiçbir zaman tam olarak sona erdiremediði silahlý direniþ, koalisyon güçlerine ciddi kayýplar verdirdi. Yaklaþýk 8 yýllýk savaþýn ardýndan ABD, 2011 yýlýnýn sonunda ülkeden çekildi. Askeri iþgal sürecinde hava saldýrýlarýnda ölen siviller, Ebu Gureyb gibi cezaevlerinde yapýlan iþkenceler, yaygýn insan haklarý ihlalleri, yasaklý silahlarýn kullanýmý gibi birçok olay akýllara kazýndý.

ABD'nin çekilmesinin ardýndan Irak, iþgalin sebep olduðu çatýþma ve kaos ortamýndan çýkamadý. 2003 yýlýnda baþlayan ve etkileri günümüze dek süren iþgalin, doðrudan ve dolaylý olarak, milyonlarca sivilin ölümüne sebep olduðu yazýk ki, bir gerçek.

12 Þubat 18
Gölcük