Ýlk sel dönem, koþullarý içinde baþlayýp daha sonra teolojiye dönüþecek çýkarýmlar kiþisi groteski canlýcý çýkarýmlardý. Groteski oluþ kiþi oluþla, baþlamýþtý. Þimdiki Teoloji gibi herkesi eþ zamanlý eylem içine sokmuyordu. Olup biten her þey somut gerçekler içinde nesnel temelliydi. Anlamalar teoloji deðil groteskiydi.

Totem dönemle ikinci aþamadaki teoloji, ilahi dönemle üçüncü aþamadaki teoloji, kolektif bir anlayýþla teolojiydi. Bu iki dönem içindeki teoloji kolektif eþ anlý süreçlerden yansýyan ilinekle eylemleri senkronize ediyordu. Ve bu iki dönemin teolojileri de ilk sel dönem groteski ligi gibi az çok animizmiydi.

Tekil groteski anlamalar totem alan içindeki kiþi özneli bileþimlerle totemi mana anlamasýna dönüþtü. Ýlahi dönem içinde ilahlar kuruluna izafeten kolektif eþ anlý süreçler çevriminin saðlasaný ve üreten iliþki biçimlemesinin söyleyeni olan, sosyal elci bir kolektif anlayýþa dönüþmüþtü.

Köleci sistem içindeki kabalcýlýk, iþrakiyun, karmatilik, Babekilik, Hürremilik, Þeyh Bedrettin hareketi vs. kolektif teolojisi depo hafýzanýn hatýrlanýp köleci sisteme göre uyarlanýp dýþa vurulmasýydý.

Koþullarý oluþan kolektif dönüþmenin dördüncü aþamasý içinde köleci El teolojisi vardý. Totem alan doðada ortaklaþa saðlama yapýlanlarýn paylaþýmýnda kendisine birçok ortak totem eþler tanýyordu. Yine üreten iliþki ve ittifaklar ortak süreçlerle baþladý. Ve üreten iliþki ile ittifaklar da kendisine üreten ortaklar tanýyan süreçti.

Üreten hafýzanýn baþlangýcý doðada ortak saðlama ve ortak üreten, üretileni ortak paylaþtýran ortaklaþmasýna karþý üretim hareketi kendisine ilahi ortaklar tanýyan süreçle, üreten baþlangýç; doðada saðlama ve üretim ile üretileni paylaþmada kendisine ortaklarý olan kolektif hafýzaydý.

Köleci teoloji; kendisine kolektif kaynaklarýn ortaklýðýný tanýyan; doðada saðlama yapmanýn ortaklýðýný tanýyan ve üretme iþinin ortaklýðý ile üretileni paylaþma yapan kolektif ortaklýða karþý çýktý.

Köleci teoloji kiþi benci hýrsýn tepkisiyle ortak tanýmazlýðý ve özelleþtirmeyi ortaya koydu. Kolektif alaný özelleþtirecek olan bu anlayýþa göre "özel mülk kimine takdir ile verilendi. Kimine de takdir ile verilmeyen; ancak rýzký verilmeyenlerin sabýr ve tevekkül sýnavý olan bir alýn yazýsýydý (fataliteydi).

Görüldüðü gibi teoloji birbirinden çok farklý dört aþamadan içikindi. Bu aþamalarýn ilki kiþi benci imge olukla baþladý. Ýkinci ve üçüncü aþamada kiþi benci groteski ve animizdi anlayýþlarýn totem alan içinde eþ anlý kolektif bir ruha bürütülen söylem ve çýkarýmlar oldu.

Bu nedenle teolojik anlayýþýn faili olan kiþiler kolektif alan içinde üreten iliþkiler giriþmesiyle giderek insan oldu. Ýnsan olmanýn sosyolojik mana karþýlýðý her þey insan için olan söylemle, teolojik bir insan oluþtu. Groteski temelden ötürü teoloji de kiþi biçimli, insan biçimli kolektif anlayýþ olmaktan kurtulamaz. Zaten groteski animizdi olanlar da totem ve üreten ilahlar da canlý kanlý hayatlardý.

Köleci sistemin teolojin El 'i groteski animizmi anlamlandýran sýçramalarla teoloji El anlayýþý içinde kiþi tamahýný güden anlayýþ ve vaatler oldu. El mana anlayýþý içindeki teolojik somutluk; mülk sahibi monarþin beylerle ve mülkten yoksun kölelerle uç verdi. El mama anlayýþýnýn El 'i olan monarklar canlý kanlý antroformlardý.

El istediði kadar görünmez doðaüstü güç olsun, El antroformizmden (insan biçimli, kiþi biçimli) olan canlýcýlýktan, kolektif geçmiþli hafýzadan ve kolektif kaynaklarý özelleþtirmecilikten kurtulamayacaktý. El 'e atfen söylenenlerin tümü de insana göre duygu, düþünce ve imgelemlerdi.

Teolojiyi oluþan hiç bir aþama bir önceki aþamayla ayný ve eþit deðildi. Teoloji tamamlanmýþ bir formel deðildi. Parça süreçler belirlisi içinde hayatýmýza göre yaþanmýþ ve yaþanacaklardan kaynaklý geçmiþ, þimdi ve gelecek dediðimiz parça süreçlerle bireyden kolektif oluþa doðru tamamlanacak olan anlayýþtý.

Önce birey eylemi vardý. Doðada da birey eylemlerinden önce bileþim eylemleri vardý. Birey de bir biliþimdi. Ve birey eylemi çevrenin bileþim etkilerine maruz kalana indüksiyonla bir eylemdi. Her aþama bir önceki aþamanýn baskýlanmýþ veya ortaya salýnmýþ üssel durumlarý içkini olan bir geliþme ve farklýlýktý.

Þimdi kurban seremonili teolojik anlayýþý ilksel dönem þartlarýna göre ele alalým. Totem dönem öncesi ilk sel dönem içinde eðer bir kurban seremonisi tasavvur edilirse, bu tasavvur belki de ve ancak av ve meyve bolluðu olan dönemler içinde bu bolluða baðlý tutumla bolluðun kurban sunusuna dönüþeceði düþünülebilir! Fakat böyle bir seremoni de sürekli olamazdý. Oysa kurban sunusu sürekliydi.

Ýlk sel dönemin kurban sunusu olacak teolojik yorumlamasý iki temele oturtulabilir. Bu temellerden birisi kiþinin olgu, olay ve düþüncelerini kendisinden çevreye doðru baþlatma grotesk isiydi. Bu groteski oluþa göre doða da kiþi gibi canlýydý (animizm). Kiþi kendi kaygýlarýný kendi heyecan, korku ve sevinçlerini çeþitli saðlamalarla bastýrýyordu.

Öyleyse kendisi gibi canlý olan doðanýn öfkesi de bu türden analojiyle ve bu türden sunu yapan saðlamalar içinde hareketle kurban sunularýyla doðanýn hýrçýnlýðý dindirilebilirdi. Demek ki ilk sel dönem içinde kiþi kendi duyuþunu doðaya eþletirse; kendi duyularýný dindiren yaklaþýmýn benzerini kendi gibi canlý saydýðý doðaya da uygulayacaktý. Böylece bir kurban sunu ritüelleri doðabilirdi.

Ýlk sel dönemin kiþisi sosyal birliðin gücünden yoksundu. Kiþi gelip geçici bir doðumun yavru bakýmý olan sosyal birlikteliði ile sürü yaklaþýmý içindeydi. En sýk tekrarlanan sosyoloji böyleydi. Sürü davranýþý pek pek kurban ritüeli içermez. Kiþisi bazda kurban sunulu teolojik yorumun oluþma temelinin ikincisi de kiþinin çevresinde sunu yapacaðý yiyeceklerin bol olmasýyla kurban teolojini sunu olasý olabilirdi.