Nihat Sami Banarlı için,sadece bir edebiyat tarihçisi demek yeterli olmasa gerek.Zira o,edebiyat tarihçiliğinin yanında çok üstün meziyetlere de mâlikti.Roman,şiir,tiyatro,hikâye,makale fıkra ve deneme türleriyle de yakından ilgilenmiş;bu alanlarda takdire şayan eserler ortaya koymuştur.Fakat mesaisini daha çok edebiyat tarihçiliğine ayırmıştır.Onun için de bu sıfatla tavsif edilmektedir.
     Nihat Sami,Trabzon kökenli bir ailenin oğludur.Trabzon’un Alemdarzâdeler soyuna mensuptur.,Dedesi,Fatih Sultan Mehmet’in bayraktarlığını yaptığı için bu sıfatla anılmışlardır.Dedesi Hilmi Efendi,İstanbul’da kurulan ilk Osmanlı Meclis-i Mebusan’ında Trabzon mebusu olarak vazife görmüştür.Kendisi aynı zamanda Müretteb Divanı olan bir şâirdir.Banarlı’nın babası İlyas Sami Bey de bir vatan şâiridir.Yani Nihat Sami,şâir kökenli bir aileden gelmektedir.Zaten kendisi de lise yıllarında hece ve arûzla şiirler yazmıştır.Fakat şâirliğini ileri götürememiştir.Daha doğrusu edebiyat tarihi ve diğer türlerle yoğun olarak alâkadar olduğu için,şiire yeteri kadar zaman ayıramamıştır.
     Banarlı’nın annesi Hafize Nadire Hanım da Trabzonlu’dur.Fakat Nihat Sami,İstanbul’da 1907 senesinde doğmuştur.Çünkü ailesi bu şehirde ikamet ediyordu.Doğum yeri olan İstanbul’un Fatih semti,onun kimliğinin oluşmasında etkili olmuştur.Bilindiği gibi eskiden Fatih semti daha çok mütedeyyin insanların oturduğu bir mekândı.İlk tahsilini Fatih Sultan Vakıf Mektebi’nde ,orta tahsilini Gelenbevî ve Mercan İdadîsi’nde tamamlamıştır.Vefa Sultanîsi’ne devam etmiş, İstiklâl Lisesi’nden de mezun olmuştur.Üniversite tahsilini Yüksek Öğretmen Okulu’nun Edebiyat kısmında yapmış,buradan 1929’da mezun olmuştur.Bundan sonra onun için,öğretmenlik yılları başlamıştır.Evvelâ Edirne’de ,ardından da İstanbul’da Kabataş ve Galatasaray liselerinde öğretmenlik yapmıştır.Eğitim Enstitüsü’nde ve Yüksek Öğretmen Okulu’nda da görev almıştır.Bunlar gibi pek çok okulda kültürlü ve sağlam seciyeli gençler yetiştirerek Türk Milleti’nin istifadesine sunmuştur.Öncelikle kendisi örnek bir insan olmuştur.
     Türk kültür tarihine çok hizmetleri olmuştur Banarlı’nın.Yazdığı onlarca eser,bugün de sevilerek okunmaktadır.Bunların başında hiç şüphesiz “Resimli Türk Edebiyatı Tarihi” adlı eser gelmektedir.1366 sayfalık bu kapsamlı eserde Türk edebiyatının tarihî seyrini tüm ayrıntılarıyla bulmak mümkündür.Üstelik sözkonusu eser,ilmî metodlarla kaleme alınmıştır.Duygusallığa yer vermemiştir.Zaten edebiyat tarihi çalışması ciddiyet ister.Sözkonusu eser,üniversitelerin Edebiyat bölümlerinde okuyan öğrenciler için çok faydalı bir kaynak ve başucu kitabıdır.Doyurucu bir muhtevası vardır.Bu esere sahip olanların başka edebiyat tarihi kitaplarına ihtiyaç duyacağını sanmıyorum.Üstelik bilgileri de çok güvenilirdir.
     Türkçe’nin en büyük savunucusu olan Banarlı,yazmış olduğu “Türkçe’nin Sırları” adlı eserde dil hakkındaki görüşlerini ayrıntılı olarak beyan etmiştir.Çeşitli gazete ve dergilerde yazdığı dil yazılarını bu eserde cem etmiştir.Türkçe’nin üzerindeki kara bulutlara dikkati çekerek,önlem alınmasını istemiştir.1971’de yayınlanan eserdeki uyarılar dikkate alınsaydı ,dildeki bugünkü yozlaşma görülmezdi veya ziyan asgariye indirilirdi.Her işte olduğu gibi,dilin muhafazası hususunda da ihmalkâr davrandık. Banarlı’nın uyarılarını ciddiye almadık.
     Yine Banarlı, “Kitaplar ve Portreler” adlı eserinde Türk edebiyatının mümtaz simalarını ve onların eserlerini gün yüzüne çıkarmıştır. “İstanbul’a Dair” isimli kitabında İstanbul aşkını açığa vurmuştur. “Kültür Köprüsü”, “Şiir ve Edebiyat Sohbetleri” gibi eserlerde edebî meseleleri irdelemiştir.Kısaca edebiyat adına yazılmadık mevzû bırakmamıştır.14 Ağustos 1974 senesinde bu fâni dünyadan göçüp gitmiştir.

     e-mektup: mnihatmalkoc@hotmail.com