Çok yönlü bir âlim olan Erzurumlu Ýbrahim Hakký Hazretleri’ni tavsif ve tasvir etmek için yeterli bir kelime bulmakta zorlanýyorum.O hem bir þair,hem bir yazar,hem bir tasavvufçu,hem de pozitif bilimlerle uðraþan çaðdaþ manada bir bilim adamýydý.Bahsi geçen bu sahalarýn hepsinde de azami derecede muvaffak olmuþtur.En önemli hususiyeti,söylediklerini öncelikle yaþamýþ olmasýdýr.Bu da onun geniþ kitlelerce sevilip okunmasýna zemin hazýrlamýþtýr.
     18 Mayýs 1703 yýlýnda(bundan üç asýr evvel) Erzurum’un Hasankale kazasýnda dünyaya gelen bu büyük zat,altý yaþýndayken annesi Þerife Hanife Hatun’u,on yedi yaþýna geldiðinde de babasý Derviþ Osman Efendi’yi kaybetmiþtir.Babasý,meþhur Kadirî þeyhi Ýsmail Fakirullah’a baðlý idi.Sýrf bunun için yurdundan ayrýlýp,hocasýnýn yanýna,Siirt’in Tillo Bucaðý’na yerleþmiþtir.Küçük Ýbrahim de bir süre amcalarýyla birlikte ikamet ettikten sonra babasýnýn yanýna,Tillo’ya göç etmiþtir.Kendisi de Ýsmail Fakirullah isimli zattan fevkalâde etkilenmiþ,onun himayesinde dinî ve tasavvufî ilimler sahasýnda derinleþmiþtir.Hocasý rahmetli olunca,dergâhýn baþýna kendisi geçerek onlarca talebe yetiþtirmiþtir.
     
     Ýbrahim Hakký Hazretleri denilince,ilk olarak onun o meþhur Mârifetnâme isimli eseri aklýmýza gelmektedir.Deðiþik konularý ihtiva eden bu ansiklopedik eser,uzun yýllardan beri sevilerek okunmaktadýr.Eser bir mukaddime(önsöz),üç fen ve bir hatime olmak üzere,beþ bölümden meydana gelmektedir.Sekiz yüz sayfadan mürekkep ,hacimli bir kitaptýr.Bu kýymetli eserde dünyanýn yaratýlýþý,gökler,melekler,cennet ve cehennem,güneþ,ay,yýldýzlar,arzýn katlarý,kýyamet alâmetleri,akýl,nefis,anasýr-ý
erbaa(hava,su,ateþ,toprak),bitkiler,hayvanlar,aritmetik,geometri,astronomi,astroloji,atmosfer,madenler,iklimler,kýtalar,bedenin yapýsý…vb. gibi konulara deðiniliyor.Din ile ilim tek bir çerçevede bütünleþtiriliyor.Ýnsan tahkikî imana eriþiyor.1400 yýl evvel,kâinatý ve insanlýðý þereflendiren Kur’an’ýn gerçek bir mucize olduðunu tüm çýplaklýðýyla görüyoruz Mârifetnâme’nin satýr aralarýnda.
     Bu büyük tasavvuf ehlinin,Mârifetnâme’nin dýþýnda,onlarca eseri daha vardýr.Bunlardan en önemlileri Divan,Ýrfaniyye,Ýnsaniyye,Mecmuatü’l-Maâni,Tuhfetü’l-Kiram Nuhbetü’l-Kiram,Meþakiku’l Yûh,Sefine-i Nûh,Kenzü’l-Futûh,Definetü’r-Rûh,Ruhu’þ –Þurûh,Ülfetü’l-Enam,Urvetü’l-Ýslâm,Heyetü’l-Ýslâm’dýr.Bu eserlerin çoðunu Tillo’da kaleme almýþtýr.Zaten en verimli yýllarý da burada geçmiþtir.Kitap yazmayla talebe yetiþtirmeyi bir arada,dengeyle yürütmüþtür.
      Erzurumlu Ýbrahim Hakký,ayný zamanda iyi bir þairdir.Þiirlerini yazarken Yunus Emre’den etkilenmiþtir.O da Yunus gibi,þiirlerinde Allah aþkýný aðýrlýklý olarak iþlemiþtir.Müstakil bir Divan’ý mevcuttur.Çok rahat bir söyleyiþ tarzý vardýr.Ýçinden geçen duygu ve düþünceleri,þiirin kalýplarý içerisinde mýsralara dökmüþtür.Onun sevilerek okunmasýnýn sebebi üslûbundaki samimiyettir.Tefviznâme isimli uzun bir þiiri,her þeyiyle,her halükârda Allah’a teslim olanlarýn dillerinden düþürmediði bir manzume olmuþtur.Özellikle þu kýsmý çok mânidardýr:
     “Hak þerleri hayr eyler
      Zannetme ki gayr eyler
      Arif aný seyr eyler
      Mevlâ görelim neyler
      Neylerse güzel eyler.”
      18.yüzyýlýn mümtaz þahsiyetlerinden biri olan Ýbrahim Hakký Hazretleri,yazdýðý eserlerde þahsî bir üslûp ve zamanýna göre sade bir dil kullanmýþtýr.Denebilir ki onun nâsýrlýðý,þairliðinden ileridir.77 yýllýk ömründe onlarca eser telif eden bu Allah dostu,22 Haziran 1780 tarihinde,çok sevdiði Rabbine kavuþmuþtur.Allah rahmet eylesin.

e-mektup: mnihatmalkoc@hotmail.com