Ýnsan Neden Sanat Yapar?

Ýnsan neden yazar? Bu soru daha büyük bir sorunun bir boyutudur. Büyük soru: Ýnsan neden sanat yapar? Sonra da neden ürünlerini baþkalarýyla paylaþmak ister?

Ýnsan, doðar büyür ve ölür. Bu süre içinde dýþarýdan beslenme yoluyla yaþamasý için gerekli olan bir enerji alýr. Kazandýðý enerjiyi çeþitli þeylere, en büyük bölümünü yaþamýný sürdürebilme amacýna yönelik olarak, yani yeniden enerji kazanabilmek için harcar. Bununla birlikte geride hayatta kalmak için deðil de biraz eðlenmek, hoþça vakit geçirmek, bazen de üzülmek, aðlamak için harcayabileceði bir miktar enerjisi kalýr. Ýnsan bir böcek olmadýðý için bunlara da enerji harcamak zorunda hisseder kendisini. Zaman zaman bu olay kendiliðinden olur. Doðuþtan yetenekli olanlar bazý þeyleri daha kendilerine öðretilmeden yapmaya baþlarlar. Bazý insanlar bir müzik aleti çalmak, resim yapmak, dans etmek vs. konusunda, sanatýn bütün dallarýnda doðuþtan yeteneklidirler. Bazý insanlar da bu sanatlarý yaþamlarý içinde eðitilerek öðrenirler.

Sanat neden insanlýk tarihi kadar eskidir? Ýnsan insan olduktan sonra bu duyguyu hep içinde taþýmýþtýr da ondan. Ýnsan üzerindeki fazla enerji sayesinde ve iç dünyasýndaki deðiþiklikleri dýþa vurma çabasý içinde sanat yapar. Resim yapar, bir müzik aleti çalar, dans eder, þiir yazar, öykü, deneme yazar.

Yazýnýn keþfi insan yaþamýnda çok büyük deðiþikliðe yol açmýþtýr. Çünkü düþündüklerini biriktirerek kendinden sonra gelecek nesle aktarma þansý doðmuþtur. Birikim, toplumlarýn kültür sahibi olmalarýna neden olmuþtur. Yazý insaný gerçek insan yapmýþtýr. Bir inceleme yazýsý, bir aletin nasýl kullanýlacaðýný anlatan bir yazý, bazý þeylerin daha iyi anlaþýlmasýný, bilimsel konularda ilerlemeyi saðlamýþtýr. Baþýnýza gelen heyecanlý bir olayý anlatýrsýnýz. Dinlemeyi sevenlere masallar uydurursunuz. Birinin hile yaptýðýný görürseniz onu söylemek ya da yazýya geçirmek ihtiyacý duyarsýnýz. Aslýnda bu þekilde baþka insanlarý kendinize benzetmeye çalýþýrsýnýz. Her insan doðruyu kendisinin bildiðini sanýr. Bu da yazmak için çok önemli bir nedendir.

Yazý sanatýn bir parçasýdýr. Bir sanatçý için ne düþünülüyorsa yazar için de ayný þey düþünülmelidir. Sanatçýya göre yaptýðý iþ güzeldir. Sanatta beynin ürettiði bu güzel ürünün paylaþýmý esastýr. Ýnsan bir þiir yazarsa þiirini en azýndan þiiri yazdýðý sevgilisine okumak ister. Resimleri kuytuluk yerlere deðil, herkesin görebileceði yerlere yapar. Herkes duysun diye baðýra baðýra þarký söyler. Bu duygu az ve çok olmak üzere her insanýn içinde vardýr. Sanatçý – kiþi de diyebiliriz – sanatýný yaptýðý zaman fazla enerjisini boþaltabildiði için kendisini daha iyi hisseder. Ruhsal tatmin denen þeydir bu. Böylece yaþamasý ve üremesi için gerekli olan enerjiyi kazanma iþine daha kolay devam eder.

Sanat bir beyin iþidir. Sanat eðitim iþidir, yetenek iþidir. Sanat yapabilmek için istemek gerekir. Çoðu zaman bunlarýn hepsi bir insanda bir araya gelmez. Bu yüzden herkes sanatçý olamaz. Buna karþýlýk birçok insan da sanatçýlarýn ortaya koyduðu ürünleri eleþtirir. Beðenir, beðenmez, sanat yapamasa da sanat konusunda bir fikri vardýr. Onlar da fazla enerjilerini boþaltma yoluna sanat eserlerini izleyerek giderler. Böylece insanlar arasýnda sanat yapan ve sanattan hoþlananlar olmak üzere iki grup oluþur. Bu konuda kültür boyutu devreye girer. Çünkü her insan her sanattan hoþlanmaz veya hoþlanmayabilir.

Okumaktan, dinlemekten hoþlanan kesim bazen yazmanýn sebebi olur. Burada yazar ve okuyucu arasýndaki iliþki ayný diðer sanat dallarýndaki iliþki gibidir. Yazý düþünceleri toparlar. Ýnsan kitlelerini bazen harekete geçirir, bazen durdurur. Bir büyük yazarýn dediði gibi, “Bir kelime bazen dünyayý deðiþtirir.”