Bir klasik herkesin okumuş olmayı istediği ancak kimsenin okumayı istemediği eserdir. -Mark Twain |
|
||||||||||
|
Şimdi Yunanistan sınırları içindeki Florina’da, 1921 yılında doğan Necati Cumalı, 1923 yılındaki mübadele sonucu İzmir-Urla’ya yerleşen bir çiftçi ailesinin oğludur. İzmir’deki öğreniminin ardından Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi’ni bitirdi. Yaşamının büyük birçoğu, edebiyatın dışında memuriyetle geçti. Toprak Mahsulleri Ofisi’nde memuriyet, Güzel Sanatlar Genel Müdürlüğü, Türkiye’nin Paris Basın Ataşeliği, İstanbul Radyosu’nda redaktörlük… Memuriyetle devam eden yazın hayatı, memuriyet sonrası ise tüm yaşamını kapladı. Yüzlerce eser kazandırdı edebiyatımıza. Ve sayısız ödüller… Yazın serüvenine şairlikle başlayan Cumalı, ilk şiirlerini 1939 yılında İzmir Halkevi dergisinde yayımlar. Benimsediği “Yeni Edebiyat” anlayışı ile dönemin tüm aydınlık ve ilerici dergi ve gazetelerine şiirler yazar. “Kızılçullu Yolu” adlı ilk kitabını 1943 yılında yayımlar ve ardından askere gider. Askerdeyken geçirdiği zehirli sıtma hastalığının da etkisiyle yazdığı “Harbe Gidenin Şarkıları” adlı kitabı, büyük bir yankı uyandırır. Kızılçullu Yolu’nda iyimser, aydınlık şiirler yazan Cumalı, Garip akımından da etkilenerek yazdığı şiirlerinin birçoğunu Varlık dergisinde yayımlar. Dil ve anlam oyunlarından uzak, gündelik yaşama dair konular işleyerek halka daha yakın olur. Ancak Garipçilere olan bu yakınlığı kısa sürer Cumalı’nın. Şiirlerinde yoğun duygular yansıtmaya başladığı anda ayrılır Garipçilerden. Harbe Gidenin Şarkıları’yla başlayan içtenlik ve toplumsal sorunlara olan duyarlığıyla kendine özgü bir tarz yaratır. 2’nci Dünya Savaşı’nın buhranlı yıllarında tüm çağdaşları gibi, duyarlığını eserlerine yansıtır. Hürriyet, vatan ve barış temaları öne çıkar şiirlerinde. Size sunuyorum bu şiirlerimi Ey tarihin hürriyet kavgalarında ölenler! Bazen toplama kamplarındaki acıları anlatır şiirlerinde, bazen Libya çöllerindeki savaşları, bazen de siperlerde çaresizce nöbet tutan askerleri… Safça duygularla… Sarışın bir nöbetçiyi unutmayacağım Hep ona bakıyorum bir saattir Sağ eli tüfek kayışında Demin cebindeydi Şimdi miğferini düzeltiyor sol eli Göz kapakları açılıp kapanıyor kendiliğinden Havada buğulanıyor nefesi Geziniyor alışkanlıktan Düşünmeden bakınıyor Niçin bilir mi? İşine giderdi eskiden Şu anda nöbet bekliyor! Cumalı’nın, 1947 yılında yayımladığı “Mayıs Ayı Notları”nı okuyanlar, bu değişime şaşırırlar ilk olarak. Öyle ya, toplumcu şiirler yazan Cumalı, aşk ve doğa temalı şiirler yazmıştır bu kez. Toplumculuğu da elden bırakmadan… Bir öğrenci duyarlılığıyla… Gece yarısı elbiselerim Ayakkabılarım üstüne Düşen ay ışığı İnsan böyle mi olur Sevdaya tutuldu mu? Bütün eski kitapları okudum Yaşlanmış güzellere sordum Mutluluk bu mu? Köy edebiyatından sıyrılan bir gerçekçilik Cumalı üslubu, dilindeki zenginlik ve duru Türkçesi gibi kendisini tüm çağdaşlarından ayıran özellikleriyle, şiir dışında eserler de vermeye başlar bir süre sonra. Lise yıllarında kitaplarıyla tanıştığı Sabahattin Ali’nin etkisinde kalarak, öykü yazmaya başlar. Bir süre sonra öykücülüğünü geliştirerek, Ulus gazetesine her hafta bir öykü yazar. Sabahattin Ali’nin etkisiyle başladığı öykücülüğünde ve romanlarında yepyeni bir tarz oluşturacaktır. Çağdaşları gibi ne salt “köy edebiyatı” ne de “toplumsal gerçekçilik” akımının üzerine yapışmaması için uğraş verir ve başarır da. Ege yöresinin yaşamını tüm ayrıntılarıyla gözler önüne serer roman ve öykülerinde. Özellikle de İzmir ve çevresi üzerine yoğunlaşır. Ege yöresinin saf, çalışkan ve yiğit insanlarını anlatır. Köy edebiyatından uzak kalır kalmasına ama sıradan köylüler için suyun ve toprağın ne kadar önemli olduğunu da öğretir bizlere. Ülke sorunlarından ve toplumsal gelişmelerden uzak kalmaz hiçbir zaman. Yaşamın, şu anda birçoğumuza basit gelen kavramlara entegre olduğunu unutturmaz, hala… “Susuz Yaz”daki kavgayı unutabilir miyiz? Tütün ekicilerinin geleceklerini tütüne bağlamasını? “Acı Tütün”ü, “Yağmurlarla Topraklar”ı… “Boş Beşik”teki, “Zeliş”teki dramları… 1959 yılında yazmaya başladığı “Tütün Zamanı” üçlemesinde Cumalı, Ege yöresinin yaşamsal ve ekonomik sorunlarını tüm çıplaklığıyla yansıtır. Özellikle üçlemenin son kitabı Acı Tütün, 1952 yılındaki tütün piyasası açılışında gelişen ekonomik ve siyasal olayların çevresinde biçimlenip, yöre insanının mücadelesine simge olur. Tütün ekicilerinin koşullarını anlattığı bu romanın ardından Zeliş’te ise çarpıcı bir aşk öyküsünü konu edinir. Yine tütün ekicilerinin etrafında şekillenen bu öykü ve Yağmurlarla Topraklar ile Cumalı, edebiyatımıza unutulmaz bir Ege destanı kazandırır. “Viran Dağlar” adlı eserinde ise Ege yöresinin ardından Rumeli insanını ve yaşam koşullarını konu edinir Cumalı. Edebiyatımızda çok fazla işlenmeyen bir bölge Rumeli ve çevresi. Kendisi de o topraklarda doğan ve mübadele dönemini yaşayan Cumalı, ailesinden dinlediği yaşam öykülerini ve gözlemlerini, kardeşlik ilişkilerini sürdürseler de din ve dil ayrılıkları, ulusçuluk değerleri neticesinde birbirine düşen bir halkın öyküsünü, Viran Dağlar ve Makedonya 1900 adlı eserlerinde yansıtmayı başarır. Özellikle Anadolu insanının gözünde yasak kavramlar olarak süregelen cinsel dürtüler de ilk kez Cumalı’nın kaleminde vücut bulur. Bu kavramları anlattığı “Ay Büyürken Uyuyamam” adlı eserinde, Anadolu insanının cinsellik olgusunu ve bunalımlarını büyük bir ustalıkla anlatmasını bilir. İzmir’deki avukatlık yıllarında edindiği gözlemlere dayanarak yazdığı “Susuz Yaz” ise yaşamlarını toprak üzerine şekillendiren çiftçiler için suyun ne kadar önemli olduğunu vurgular. Bunun yanı sıra hukuku kendileri biçimlendirmeye çalışan köylünün başvurduğu şiddet sonucu alt üst olan insan yaşamını büyük bir gerçekçilikle anlatır. Aydın düşüncenin ışığında bir ömür Cumalı’nın şairliğine geri dönecek olursak, O’nun için edebiyatımızın en başarılı toplumcu şairlerinden biri saptamasını yapabiliriz. Özellikle “Karakolda” adlı şiiri, toplumcu gerçekçi anlayışta yazılan belki de en iyi şiirdir. Ağıt tarzında yazdığı bu şiiri, Salahattin Batu’nun deyimiyle, “çiçek kokuları, katmerler, fesleğenler, İyonya’nın zeytinli yamaçları arasında Türk renkleriyle boyanmış, yalın, yapmacıksız bir resim” gibidir. Bu sabah Özbek’te Silah sesiyle fırladık kapımızdan Bu sabah silah sesine açıldı Özbek’te pencere kanatları Ağlamaklı bir gün ışığı doldu Evlerimize ardımızdan Mahzun bir gök Gözlerimizin önünde asılı kaldı Cumalı’nın şiirlerinde aydın bir düşüncenin, bu doğrultuda yaşanmış bir ömrün izleri vardır. Üstelik sadece şairliğiyle ve öykücülüğüyle değil, tiyatro yazarlığıyla da Türk edebiyatına damgasını vurmuştur. Anadolu’nun sonsuz kaynağından beslenen Cumalı, olay ve karakter ilişkisi yaratmada hiç sıkıntı çekmez. Anadolu insanını iyi tanımıştır çünkü. Özümsemiştir. Tüm eserlerinde olduğu gibi oyunlarında da tüm gerçekçiliğiyle Anadolu’yu ve Anadolu insanını anlatmıştır. Bu anlamda kendi ulusal tiyatromuzun yaratılmasında Cumalı’nın büyük bir payı vardır. Çağının yaşam biçimini oyunlarına da yansıtan Cumalı, Türk tiyatrosuna on üçü dram olmak üzere toplam yirmi üç eser kazandırmıştır. Cumalı’nın eserlerinin sinemamıza da büyük yansımaları olmuştur. Boş Beşik adlı oyunu ve Susuz Yaz adlı eseri ikişer kez, Dila Hanım ve Zeliş adlı eserleri de birer kez beyazperdeye aktarılmıştır. Metin Erksan tarafından 1963 yılında uyarlanan Susuz Yaz, 1964’teki Berlin Film Festivali’nde Altın Ayı ödülünü alarak, Türkiye’ye uluslararası arenada ilk büyük ödülü kazandırmıştır. Cumalı, “kısmeti kapalı gençlik” olarak nitelediği kuşağının tüm sorunlarına eserlerinde yer vermiştir. Cumalı’nın eserlerinde mitoloji de vardır, çağları kapsayan kültür zenginliği de. Yaşam, O’nun eserlerinde şekillenmiştir.
İzEdebiyat yazarı olarak seçeceğiniz yazıları kendi kişisel kütüphanenizde sergileyebilirsiniz. Kendi kütüphanenizi oluşturmak için burayı tıklayın.
|
|
| Şiir | Öykü | Roman | Deneme | Eleştiri | İnceleme | Bilimsel | Yazarlar | Babıali Kütüphanesi | Yazar Kütüphaneleri | Yaratıcı Yazarlık | Katılım | İletişim | Yasallık | Saklılık & Gizlilik | Yayın İlkeleri | İzEdebiyat? | SSS | Künye | Üye Girişi | |
Book Cover Zone
Premade Book Covers
İzEdebiyat bir İzlenim Yapım sitesidir. © İzlenim
Yapım, 2024 | © Nigar Özafacan, 2024
İzEdebiyat'da yayınlanan bütün yazılar, telif hakları yasalarınca korunmaktadır. Tümü yazarlarının ya da telif hakkı sahiplerinin izniyle sitemizde yer almaktadır. Yazarların ya da telif hakkı sahiplerinin izni olmaksızın sitede yer alan metinlerin -kısa alıntı ve tanıtımlar dışında- herhangi bir biçimde basılması/yayınlanması kesinlikle yasaktır. Ayrıntılı bilgi icin Yasallık bölümüne bkz. |