Afyonkarahisar Milletvekili Berç Keresteciyan;
Türkiye’nin ilk azınlık Milletvekili


Berç Keresteciyan Atatürk’ün Gayri Müslimler için bulundurduğu kontenjanla 1935’ten itibaren üç dönem Afyonkarahisar Milletvekilliği yaptı.

Araştırma: Orhan Turan

Osmanlı’da azınlıkların yeri
Ermeni varlığı Osmanlı İmparatorluğu’nda kendini bariz bir biçimde hissettirmiştir. Osmanlı’da 22 Ermeni Dışişlerinde Nazırlık görevini yürütüyordu. Milletvekili olan Ermeni sayısı ise 33’tü. Osmanlı Ordusunda komuta kademesinde görev yapmış 29 Ermeni paşa bulunuyordu. Osmanlı’nın son dönemlerinde 7 Ermeni büyükelçi bulunuyordu.

Cumhuriyet Dönemin’de ilk azınlık
Vekili Afyonkarahisar mebusu oldu

Ermenilerin bu topraklarda varlığı sadece Osmanlı ile sınırlı değildi hiç şüphesiz. Ermenilerin yönetimdeki varlığı Türkiye Cumhuriyeti kurulduktan sonra azalsa da devam etti. Türkiye’nin ilk Ermeni Milletvekili ise Atatürk’ün kontenjanından Afyonkarahisar Milletvekilliliğine getirdiği Berç Keresteciyan idi.
Cumhuriyet döneminin ilk Ermeni Milletvekili Berç Keresteciyan, Atatürk’ün Samsun’a çıkışından önce, Atatürk’e yönelik suikast girişimini, önceden haber vererek olası büyük bir tehlikeyi önlemişti. Keresteciyan, Atatürk’ün 1939 yılında ölümünden sonra da Afyonkarahisar Milletvekilliği görevinde bulundu. Keresteciyan, 1942 yılına kadar Milletvekilliği görevini yürüttü.

Keresteciyan Kimdir

Berç Keresteciyan (Türker), Kurtuluş Savaşı'nda Mustafa Kemal'e ve Milli Mücadele'ye destekleri olmuş ve T.B.M.M. 5. Dönem, 6. Dönem ve 7. Dönem'de (1935–1946) Atatürk'ün gayrimüslimler için ayırma kararı aldığı kontenjandan Afyonkarahisar milletvekilliği yapmış Ermeni asıllı Türk iş adamı ve siyasetçidir.

Cumhuriyet döneminde milletvekilliği yapmış 12 gayrimüslimden (1962 Senato'su ile 13) biridir. Türker soyadı kendisine, Soyadı Kanunu ile birlikte, bizzat Atatürk tarafından verilmiştir.

Mustafa Kemal'in Bandırma vapuru ile Samsun'a doğru yola çıkmasından önce, Paşa'nın avukatı Sadettin Ferit'e, "Siz, Paşa Hazretleri'nin hem avukatı, hem zannederim yakın dostusunuz. Paşa hazretlerinin bindiği vapur Boğaz dışında bir İngiliz torpidosu tarafından batırılacak. İkaz ediyorum. Lütfen Paşa Hazretleri'ne iletiniz, kıyıdan gidiniz" bilgisini ulaştırarak kendisini uyardığı ve hayatını kurtardığı yönünde bilgiler mevcuttur. Mustafa Kemal'in bu istihbarat üzerine, Bandırma vapuru kaptanı İsmail Hakkı Bey'e "Mümkün olduğu kadar sahilden gitmemiz kabil midir?" diye sorduğu, Kaptan'ın Karadeniz'e ilk kez çıktığını, nerelerin kayalık, nerelerin sığ olduğunu bilmediğini söylemesi üzerine, "O zaman pusula ile gideriz." dediği, ancak geminin pusulasının da bozuk olduğunu öğrenmesi üzerine, "Ziyan yok. Allah büyüktür. Siz yine mümkün olduğu kadar sahili takip ediniz." dediği belirtilmektedir. Buna göre, Atatürk, bu bilgiden ötürü yıllar sonra Keresteciyan'ı Türker soyadı ile ödüllendirmiştir.

1870 İstanbul doğumludur. Beş yaşındayken İstanbul Gümrüğü Şube Müdürü olan babası öldüğü için Maliye Tercüme Kalemi Müdürü olan amcası Bedros Keresteciyan tarafından yetiştirilmiştir. Osmanlı Devleti'nde Müslüman Türk entelektüeller tarafından basılan ilk gazete olan Tercümani Ahval'de editör olarak da çalışan amcası, bu yolla Agah Efendi, İbrahim Şinasi ve Namık Kemal gibi isimlerle bağlantı halinde olan bir kişiydi. Dilbilimci kimliği de taşımaktaydı ve Türkçe'nin, kendisinden yüz yıl sonra soydaşı Sevan Nişanyan'ın da kendi Türkçe etimolojik sözlüğünü hazırlarken yararlanacağı, ilk etimolojik sözlüğünü hazırlamıştır.

Berç Keresteciyan, önce Galatasaray Lisesi'ni, daha sonra ise Robert Kolej'i bitirdi. Hayatının daha sonraki döneminde de iki yıl Maliye Bakanlığı'nda çalıştıktan sonra 1890'larda Osmanlı Bankası'nda çalışmaya başladı. 1911 yılında Hilali Ahmer'in (Kızılay) üçüncü kez yeniden faaliyete geçirilmesi görevini üstlenenlerden biri olan Keresteciyan, Cemiyetin Yüksek İdare Konseyi'nde yer aldı. Hilali Ahmer'deki tek gayrimüslim idare konseyi üyesiydi. 1910'lu yıllarda da Osmanlı Bankası'nın üç yöneticisinden biri olan Keresteciyan, Hilali Ahmer Cemiyeti'ndeki görevini de sürdürdü.

Kurtuluş Savaşı'nda Hilali Ahmet Cemiyeti'nin ikinci başkanı olarak Anadolu'ya takalarla ilaç sandıkları gönderme işini bizzat organize etti. Sakarya Savaşı'nın en kritik anlarından birinde de, top ateşleme mekanizmaları satınalımı için de, Mustafa Kemal'in ricası üzerine, aynı gün şahsi hesabından çekerek 15 bin Lira yardım yaptığı belirtilmektedir. Savaştan sonra, Taksim Meydanı'nda İtalyan heykeltıraş Kanonika tarafından yapılan ünlü Cumhuriyet Anıtı'nın oluşturulması için kurulan heyette yer aldı.

Cumhuriyet'in ilk yıllarında Ziraat Bankası'nda uzman olarak çalışan Keresteciyan, milletvekilliği döneminde de, Hatay'ın anavatana bağlanması konusunda yaptığı tarihi meclis konuşması ile akıllarda kalmış, bu konuşma tutanaklara Ermeni asıllı birinin aynı zamanda bir Türk milliyetçisi olabileceğinin kanıtı olarak geçmiştir.

Milletvekilliğinden emekliye ayrılan Berç Keresteciyan Türker, 1949 yılında İstanbul'da hayata gözlerini yummuştur.

Kaynakça:
Hürriyet-Sabah Gazeteleri Arişvleri
Wikipedia World
Wikipedia Türkiye
Fotoğraf: www.bazaarturkey.com