M.NÝHAT MALKOÇ

     Köprülü Medresesi’nde Kültür Sofrasý…

     Malzeme olarak taþ ve çimentodan yapýlsa da, bazý binalarýn þahsýna münhasýr ruhu olduðuna inanýrým. Zira tarihî binalarýmýzýn çoðunda bu ruhun akislerini görebiliriz. O binalara girip çýkanlar ve o çatý altýnda hizmet edenler, o yapýya apayrý bir deðer katarlar. Ýþte bu binalardan biri de Ýstanbul’da bulunan Köprülü Medresesi’dir. Köprülü Medresesi 1661 yýlýnda Sadrâzam Köprülü Mehmed Paþa tarafýndan yaptýrýlmýþtýr. Medrese odalarý revaklý bir avlunun etrâfýnda L þeklinde sýralanmýþtýr. Yapýda bugün dokuzu tam, biri yarým olmak üzere on oda bulunmaktadýr. 1984 yýlýnda Kubbealtý’na tahsis edilmiþ olan medrese, eski harap vaziyetinden kurtarýlmýþ ve bugünkü temiz bakýmlý hâline getirilmiþtir. Medresedeki odalarda birer ocak ve ikiþer dolap niþi bulunmaktadýr. Ýstanbul’un ortasýndaki bu binada artýk Türk kültürünün nabzý atmaktadýr. Burada geçmiþle geleceði bütünleþtiren saðlam köprüler inþa edilmektedir. Dünün kültür hazineleri ortaya çýkarýlmaktadýr bu nezih binada… “Kubbealtý Akademisi Kültür ve Sanat Vakfý” yetkilileri bu binayý en verimli bir þekilde kullanarak her geçen gün gözden kaçmýþ, eksik býrakýlmýþ bir kültürel çalýþmayý hayata geçirmektedirler.

     40 Yýldýr Türk Kültürünün Hizmetinde…

1970 yýlýnda kuruldu Kubbealtý Cemiyeti… Vakfýn kurucularý arasýnda üç büyük ismi görüyoruz öncelikle: Samiha Ayverdi, Ekrem Hakký Ayverdi, Ýlhan Ayverdi… Bu güzel isimlerin yanýnda kurucular arasýnda Prof. Dr. Mustafa Tahralý, Bayram Yüksel, Prof. Uður Derman, Ergun Göze, Kemalettin Nomer, Prof. Necati Tahralý isimleri sýralanýyor. Böyle hayýrlý bir kapýyý açtýklarý için Allah hepsinden razý olsun. Bu kýymetli þahsiyetlerden ahrete irtihal edenlere Allah’tan rahmet, yaþayanlara da uzun ve bereketli ömürler diliyoruz.

Bugüne kadar Türk kültürüne sayýsýz hizmetlerde bulunan Kubbealtý Cemiyeti 1978’de “Kubbealtý Akademisi Kültür ve Sanat Vakfý” adýný alarak faaliyetlerinin alanýný daha da geniþletti. Birbirinden kýymetli kitaplar kazandýrdýlar kütüphanelerimize. Vakýf yetkilileri, vakfýn kuruluþ amacýný þu ifadelerle dile getiriyor: “Vakfýn gayesi ilim, fikir ve sanatta Türk milletine has tarihten gelen deðerleri esas tutarak, nesilleri, millî bir düþünce ve sanat merkezi etrafýnda toplamaktýr. Vakfýmýz bu gayeye eriþmek için ilim ve fikirde, sanatta, dilde, sosyal sahada ve neþriyatta muhtelif çalýþmalar yapmaktadýr.”

Vakýf Vasiyetnamesi’nden…

“...Kubbealtý Akademisi Kültür ve San’at Vakfý gibi, millî irfan ve sanata hizmeti gaye edinmiþ bir müessesenin geliþme ve devâmý için maddî fedâkarlýða duyulan ihtiyaç, aþaðýda bildirilen mal ve mülkümüzü Kubbealtý Akademisi Kültür ve Sanat Vakfý’na devretmeyi bizler için vicdan borcu kýlmýþtýr. Öyle ki, gençliði baðrýnda toplamakta bulunan bu ocaðýn mensuplarýnýn zihnî ve rûhî bir düzen içinde yetiþmelerine gayretin, ibâdet gibi temiz, mukaddes bir millî vazîfe ve vicdan borcu olduðuna inanmýþ bulunuyoruz.

Hareket noktamýz bu olmakla berâber, her müslümânýn fikir ve gönül daðarcýðýnda bulunmasý gereken bir Hak kelâmý, hayâtýmýz boyunca bizi, çevremize maddî mânevî imkânlarýmýzý açýk tutmaya sevk eylemiþtir. Cenâb-ý Hak Kur’ân-ý Kerîm’inde: “Ve mâ leküm illâ tünfiku fî sebîlillâhi mîrasü’s-semâvâti ve’l-arz...” (Ne oluyor size ki iman ettikten sonra da Allah yolunda harcamýyorsunuz? Hâlbuki göklerin ve yerin bütün mîrâsý Allah’ýndýr) dediðine göre, O’nun vermiþ olduðu mal ve mülkü, gene O’nun kullarýnýn istifadesine arz eylemek, insanoðluna gurur deðil, ancak þükür vermelidir vesselâm…”

Kimler Geldi, Kimler Geçti…

Kültür, sanat ve edebiyat çalýþmalarý sabýr, tahammül ve metanet isteyen zor iþlerdir aslýnda... Bunlarý bir kiþinin sýrtýna yýkarsanýz o kiþi iki büklüm olur, belini kolay kolay doðrultamaz. Bu gibi çalýþmalar aslýnda ekip iþidir. Ekip ruhu içerisinde görev daðýlýmý yapýldýðýnda iþler hem kolaylaþýr, hem de planlý yürür. Fakat bunun gibi zor ve titizlik gerektiren iþlere talip olanlarýn sayýsý bir elin parmaklarýný geçmez. Ýnsanlar genelde bir koyup beþ almanýn peþinde koþarlar. Getirisi olmayan iþlerde kimse elini taþýn altýna koymayý istemez. Onun içindir ki kültürel çalýþmalarýn aðýr yükü birkaç kiþinin sýrtýnda kalmýþtýr.

“Kubbealtý Akademisi Kültür ve San’at Vakfý” Ayverdi ailesinin emekleriyle kurulmuþ ve ayakta durmuþtur. Fakat onlara omuz veren, daima yanlarýnda olan kültür sevdalýlarý da olmuþtur çok þükür... Bu vakfa emek veren, mesaisini harcayan ve ahrete taalluk eden kiþilerin isimlerini þöyle sýralayabiliriz(Allah hepsinden razý olsun): Sâmiha Ayverdi(1905-1993) (edebiyatçý, mütefekkir), Dr. Ekrem Hakký Ayverdi(1899-1984) (Yük. Müh. Mîmar, mîmarlýk târihçisi, mütefekkir), Z. Ýlhan Ayverdi(1926-2009) (eðitimci, dil bilimci ), Safiye Erol(1902-1964) (felsefeci, yazar), Ord. Prof. Dr. Ali Fuad Baþgil(1893-1964) (hukuk âlimi, siyâsetçi, mütefekkir), Nihad Sâmi Banarlý(1907-1974) (edebiyat târihçisi, mütefekkir), Azize Temel(1908-1981) (ev hanýmý), Nuriye Hayýrlý (1920-1982) (edebiyat öðretmeni), Fevziye Abdullah Tansel (1912-1988) (edebiyat târihçisi), Ahmet Refik Saðkol (1904-1989) (memur, mevlevî þeyhi), Fatma Aközsoy (1906-1996) (bankacý), Nuriye Sezer (1920-2007) (ev hanýmý), Prof. Dr. Ahmed Yüksel Özemre (1935-2008) (teorik fizik ve atom âlimi, mütefekkir), Ergun Göze (1931-2009) (avukat, gazeteci, yazar)…

Kubbealtý Sohbetleri…

Kültür, sanat ve edebiyat deyince akla gelen vakýflarýn baþýnda gelir Kubbealtý… “Kubbealtý Sohbetleri” Ýstanbul’da yaþayýp da kültür, sanat ve edebiyatla hemhal olanlarýn yakinen bildiði ve dâhil olduðu güzel bir gelenektir. Bu sohbetlere alanýnda otorite olarak kabul edilen kiþiler çaðrýlarak o kiþilerin bilgi birikimleri dinleyicilerin istifadesine sunulur. Bugüne kadar bu sohbetlere herkesin yakýndan tanýdýðý Ýlber Ortaylý, Prof. Dr. Sadettin Ökten, Selim Ýleri, Prof. Dr. Zeynep Kerman, Dr. Alâeddin Yavaþça, Hicran Göze, Prof. Uður Derman, Ergun Göze, Dr. Metin Eriþ, Beþir Ayvazoðlu, Prof. Dr. Kazým Yetiþ, Prof. Dr. Orhan Okay, Prof. Dr. Kemal Eraslan, Prof. Dr. Þeyma Güngör, Yavuz Bülent Bakiler, Prof. Dr. Birol Emil, Zeynep Uluant, Dursun Gürlek, Prof. Dr. Abdullah Uçman, Rûhi Ayangil gibi isimler katýlarak düþüncelerini sevenleriyle ve okurlarýyla paylaþmýþlardýr. Böylece okurlar, eserlerini severek okuduklarý aydýnlarý yakýndan görüp, onlarla tanýþma ve konuþma imkâný bulmuþlardýr. Neticede þuurlu olarak söndürülen düþünce meþalesi yeniden yakýlmýþtýr. Bu da aç ruhlarýn doymasýný, kültürün ve düþüncenin gündeme gelmesini saðlamýþtýr.

Kubbealtý Akademi Mecmuasý…

Mürekkep ve selüloz kokusunu hiçbir þeye deðiþmeyenler için dergiler en büyük sýðýnaktýr. Gelecek aya sarkan heyecandýr dergi… “Dergiler hür tefekkürün kalesidir” demiþti rahmetli Cemil Meriç… Ne kadar doðru bir tespit… Zira dergilerde alevleniyor düþüncenin çýrasý. Her dergi bir mektebe dönüþüyor zamanla. Bir zincirin halkalarý gibi uzayýp gidiyor duygu ve düþünceler… Mürekkep kokusundan zevk alanlar bir noktada dâhil oluyorlar bu mukaddes halkaya. Düþünce tarlasý da diyebileceðimiz dergilerde nice doyumsuz lezzetler yetiþiyor. Bu gülistanda yüzlerce fikir çiçeði boy veriyor. Bu bahçede zakkumlar yetiþse de okurlar gülleri deðiþmiyor hiçbir þeye… Zira güller, farkýný fark ettiriyor bu uçsuz bucaksýz hissiyat bahçesinde; adeta mýknatýs gibi kendilerine çekiyorlar bülbül misali okurlarý…

“Kubbealtý Akademi Mecmuasý”, bir düþünce çýrasý olarak 36 yýldan beri kültür, sanat, medeniyet ve edebiyat içerikli yazýlarýyla hayatýmýza ýþýk tutuyor. Kültür pýnarýmýz olan bu dergide bugüne kadar nice insanlar duygu ve düþüncelerini teþhir etti. Fakat bu dergide hiçbir zaman millî kültürümüze muhalif yazýlar yer almadý. Kimler geldi, kimler geçti Kubbealtý dergisinin sayfalarýndan… Samiha Ayverdi, Ekrem Hakký Ayverdi, Yavuz Bülent Bakiler, M. Orhan Okay, Metin Eriþ, Dursun Gürlek, Ergun Göze, Gürbüz Azak, Mehmet Nuri Yardým, Bekir Sýtký Erdoðan… Devamýný saymaya sayfalarýmýz yetmez… Bizi bize anlattý alanýnda uzman olan seçkin kalemler… Geçmiþle gelecek arasýnda çelikten köprüler kurdular; Türk kültürüne ve medeniyetine düþman olanlara karþý kalemlerini kýlýç diye kuþandýlar…

Bu güzel derginin indeksine baktýðýmýzda birbirinden özel ve güzel kalemlerin bu dergi sayfalarýnda kalem oynattýðýný görüyoruz. Bunlardan bir kýsmý ebediyet yolculuðuna çýktý, bir kýsmý kalem mücadelelerini deðiþik sahalarda devam ettiriyorlar. Bir mektep oldu okurlara ve yazarlara bu güzide dergi… Kütüphanelerimizi aydýnlattý güçlü ýþýðýyla… Ben de bu dergide yazma bahtiyarlýðýna eriþtiðim için kendimi talihli kalemlerden addediyorum.

“Kubbealtý Akademi Mecmuasý” zaman içerisinde bir de yavru doðurdu kültür dünyamýza. “Merhaba” adlý bu gençlik ilavesi yarýnýn büyükleri olan gençlere bir yol haritasý sundu her bir sayýsýnda. Onlarýn bulanýklaþan zihinlerini, birbirinden güzel yazýlarýyla durulaþtýrdý. Artýk gençler de “Merhaba” diyor zengin kültürümüze ve medeniyetimize… Moda dergilerinin çamurlu sayfalarýndan kayýp uçuruma yuvarlanmamak için siz de “Merhaba” demelisiniz hayata. Böylece kendinize bir güzellik yapmýþ olacaksýnýz.

Kubbealtý Vakfý Kurslarý…

“Kubbealtý Akademisi Kültür ve San’at Vakfý”nýn en önemli gayesi ve kuruluþ amacý Türk kültürünü korumak, gün yüzüne çýkararak yaþatmaktýr. Bu önemli vakýf bu amaç etrafýnda bugüne kadar birçok kurs faaliyeti gerçekleþtirmiþtir. Tezhip ve hat kurslarý vakfýn öncü olduðu kurslar arasýnda sayýlmaktadýr. Tezhib kurslarý 1970 yýlýnda Ord. Prof. Dr. Süheyl Ünver ve yardýmcýlarý tarafýndan baþlatýlmýþtýr. Daha sonra Prof. Muhsin Demironat ve Rikkat Kunt’un katýlýmlarý ile devam etmiþ ve bu ilk hocalarýn vefatlarýndan sonra onlarýn talebeleri olan Dr. Ýnci Ayan Birol ve Prof. Dr. Çiçek Derman görevi devralmýþlardýr. Bugüne kadar Kubbealtý tezhib kurslarýndan Prof. Dr. Ayþe Üstün, öðretim görevlisi Arzu Ercanoðlu gibi birçok kýymetli sanatkâr yetiþmiþtir. Öte yandan Prof. Dr. Muhittin Serin’in baþlattýðý Hat kurslarý Sadri Sayýoðullarý ve Mehmet Memiþ tarafýndan devam ettirilmiþtir. Hâlen Tevfik Kalp tarafýndan verilmektedir. Bu kurslar hat ve tezhip sanatlarýna yeniden hayat vermiþtir.

“Kubbealtý Akademisi Kültür ve San’at Vakfý”nýn hassas olduðu alanlardan biri de dildir. Onun içindir ki vakfýn bünyesinde “Türkçeyi Doðru ve Güzel Konuþma Kursu” verilmektedir. 2001 yýlýnda tekrar baþlatýlan bu önemli kurslar Galip Çakýr tarafýndan verilmektedir. Kurslarda nefesin doðru kullanýlmasý, kelimelerin doðru telaffuzu, vurgu ve tonlamalar hakkýnda temel bilgiler verilmekte ve alýþtýrmalar yaptýrýlmaktadýr. Ayrýca konuyla ilgili sohbet, konferans ve tiyatroya gitmek gibi etkinlikler de düzenlenmektedir

Türk Musikisi hiç þüphesiz ki bizim en zengin kültür hazinelerimizin baþýnda gelmektedir. Fakat bunun yeni nesillere aktarýlarak yaþatýlmasý gerekir. Bunun için Kubbealtý Vakfý her yýl bununla ilgili kurslar düzenleyerek bu mühim vazifeyi hakkýyla gerçekleþtirmektedir. Kemal Batanay ve Yusuf Ömürlü tarafýndan 1969 yýlýnda baþlatýlan kurslarda daha sonra üstâd Münir Nureddin Selçuk ve Câhid Gözkan gibi saygýn ustalar uzun yýllar hocalýk yapmýþlardýr. Nermin Suner Pekin bu kurslarda edebiyat ve metin açýklamalarý dersleri vermiþtir. Kurslarda usul, meþk, saz, metin açýklama dersleri verilmekte ve koro çalýþmalarý yapýlmaktadýr. Bu kurslardan tanýnmýþ ses ve saz sanatkârlarý yetiþmiþtir.

Osmanlý Türkçesi, bir imparatorluk dilidir. Bu dille altý yüz yýlý aþkýn bir zaman boyunca milyonlarca deðerli eser verilmiþtir. Harf inkýlâbýndan sonra bu zengin dil ne yazýk ki tarihin çöp sepetine atýlmýþtýr. Milyonlarca ciltlik kýymetli eser de kütüphanelerin tozlu raflarýnda yalnýzlýða terk edilmiþtir. Bunun sancýsýný ruhunun derinliklerinde hisseden vakýf yetkilileri Osmanlý Türkçesinin yaþatýlmasý için her yýl “Osmanlý Türkçesi Kurslarý” düzenlemektedirler. 1999 senesinde baþlayan Osmanlý Türkçesi Kurslarý bu alanda yetkin bir insan olan Dursun Gürlek idaresinde baþarýyla devam etmektedir. Kurslarda Osmanlý Türkçesi ile yazýlmýþ metinlerin okunmasý, kelimelerin telaffuzu ve anlamlarý ile gramer kaideleri öðretilmektedir. Kurslar; iþlenen konularla ilgili etraflý, edebî, târihî ve kültürel bilgilerin verildiði seminerler halinde yapýlmaktadýr. Bu sahadaki ihtiyaç da böylelikle giderilmektedir.

Kubbealtý Yayýnlarý…

“Kubbealtý Akademisi Kültür ve San’at Vakfý” kâr amacý gütmeden kitap yayýncýlýðýna da girmiþtir. Kültür ve medeniyetimizin köþe taþlarý kabul edilen önemli þahsiyetlerin kýymetli kitaplarý, bu vakfýn yayýnlarý arasýnda okuyucuya ulaþmýþtýr. Her yýl onlarca kitap yayýnlayan bu vakýf, bu sahadaki boþluðu bir nebze de olsa doldurmuþtur. Geçen sene yayýnladýklarý kitaplarýn aþaðýdaki listesine baktýðýmýzda bu sahada da ne kadar mühim bir vazifeyi ifa ettiklerini görebiliriz: Türkçenin Sýrlarý - Nihad Sâmi Banarlý, Ýbrâhim Efendi Konaðý - Samiha Ayverdi, Batmayan Gün - Samiha Ayverdi, Tebessüm ve Tefekkür - Dursun Gürlek, Kitaplar ve Portreler - Nihad Sâmi Banarlý, Ezelî Dostlar - Samiha Ayverdi, Ýnsan ve Þeytan - Samiha Ayverdi, Ah Tuna Vah Tuna - Samiha Ayverdi, Kaybolan Anahtar - Samiha Ayverdi, Kültür Dünyamýzdan Manzaralar - Dursun Gürlek, Ayaklý Kütüphaneler - Dursun Gürlek, Hayâli Cihan Deðer - Özcan Ergiydiren, Paþa Haným - Samiha Ayverdi, Kölelikten Efendiliðe(Ýngilizce-Arapça) - Samiha Ayverdi, Ali Üsküdârî - Gülnur Duran, Padiþah Türbeleri - Bülent Çetinor - Ý. Aydýn Yüksel, Mesnevî-i Þerif – Ken’an Rifâî, Sohbetler – Ken’an Rifâî, Dineyri Papazý - Safiye Erol, Gençlerle Baþbaþa - Ali Fuad Baþgil… vb.

Bir Þaheser: Kubbealtý Lügati…

Dünyanýn en zor ve büyük sorumluluk gerektiren çalýþmalarýndan biridir sözlük hazýrlamak… Kubbealtý Akademisi Kültür ve Sanat Vakfý tarafýndan hazýrlanan “Kubbealtý Lügati-Misalli Büyük Türkçe Sözlük” bu sahada yapýlan sözlük çalýþmalarý zincirinin son büyük halkasýdýr. Rahmetli Ýlhan Ayverdi Hanýmefendi’nin bir ömür harcadýðý bu kýymetli eser, Türk kültürüne armaðan edilmiþtir. Bu sözlüðün zengin kelime daðarcýðý, bu dille övünmemiz için yeterli bir sebeptir. Çünkü bu eser dilimizin zenginliðini ortaya çýkarýyor.

“Kamus(sözlük) namustur” derdi rahmetli Cemil Meriç Hoca… Devasa bir eser olan “Misalli Büyük Türkçe Sözlük” Türk kültürü için büyük bir kazançtýr. Sözlüðün Önsöz’ünde bu kýymetli eserle ilgili söylenen þu ifadeler eserin büyüklüðünü gözler önüne seriyor: “XIII. yüzyýldan XXI. yüzyýla kadar farklý devirlerdeki yazýlý ve sözlü dil örneklerini kapsayan üç ciltlik bu temel baþvuru eseri, Türk dilinin bir dökümü, bir nevi envanteridir. Bu sözlük, sadece yaþayan Türkçemizi deðil, târihî seyri içinde Türk dilinin kazanmýþ olduðu zenginlikleri de gözler önüne sermek, Türk çocuklarýna geçmiþleriyle bað kurmalarýnda ve milletlerin tarihlerinde daha dün demek olan 100-150 senelik metinleri okuyup anlayabilmelerinde yardýmcý olmak amacýyla hazýrlanmýþtýr. Bu sözlükte, devirlerini tamamlayýp unutulmakta olan ve büyük bir gayretle dilimizden atýlmak istenen kelimelere, yaþayan Türkçe kelimelere, yeni türetilenlere yer verilmiþtir. 400’ü eser sahibi toplam 1000 kiþiden 100,000 misal 200’ü aþkýn yazarýn 350’ye yakýn eseri tarandý. Çeþitli sözlüklerde ve kaynaklarda geçen yaklaþýk 250 eserden misaller alýndý. 800’ü aþkýn yazar ve þairden alýntýlar yapýldý. 96,000 açýklamalý, kelime madde baþý ve ara madde olarak 61,000 kelimeye yer verildi. Bu kelimelerle oluþturulan yaklaþýk 35,000 deyim ve kelime açýklandý.”

Son Söz Yerine…

“Kubbealtý Akademisi Kültür ve San’at Vakfý”nýn Türk kültürüne hizmetleri saymakla bitmez. Kültür, sanat ve edebiyat sahasýnda kýrk yýldýr hizmet veren “Kubbealtý” emin olun ki bir mekteptir. Çoðumuz bu mektebin rahle-i tedrisatýndan geçerek bugünlere geldik. Bunun gibi on tane daha vakfýmýz olsa, inanýn ki kültür ve medeniyetimiz kanatlanýr, þahlanýr. Bu güzide vakfýn þimdiki müdürü yazar Mehmet Nuri Yardým’dan söz etmemek haksýzlýk olur. Zira söz konusu vakfýn en verimli yýllarýnda vakýf müdürlüðü koltuðunda onu görüyoruz.