2.

Mustapha'nýn hayatý o gece detektiflerin dairesine gelmeleriyle sonsuza dek deðiþti. Daha o anda biliyordu bunu. Bir kavga sonrasý üstesinden gelemeyeceði bir yara alan vahþi bir hayvanýn bildiði gibi.

Yaralarý nedeniyle ölümü beklemekten baþka bir seçeneði kalmayan bir hayvandan tek farký: Fiziksel gücünün ve saðlýðýnýn tamamen yerinde olmasý. Ölüm fermaný doðanýn buyruðu ile deðil, toplumsal erkin devredildikleri tarafýndan verilmiþti. Yeryüzünde saðlýðý yerinde bir canlýnýn ölüme yürüyor olduðunu bilmesinden ve bunu deðiþtirmek için yapabileceði hiçbir þey olmamasýndan daha hüzünlü bir gerçeklik bilmiyorum.

Küçük dairesinin ayný anda salon, yemek odasý ve yatak odasý görevlerini baþarýyla yerine getiren tek odasýnda ana monitörde saat 11'i gösteriyordu. Mustapha'yý sorular ve kaygýlarla dolu uzun bir gece bekliyordu.

Kýsa bir süre sonra kendini kaygýlarýnýn yersiz olduðunu düþünmeye zorlarken buldu. Olanlarýn hepsinin bir kabus olduðunu, herþeyin düzeleceðini ve bir þekilde gerçeðin ortaya çýkacaðýný düþündü. Dünyanýn en geliþmiþ ülkesi olarak kabul edilen Okyanusya'da yaþýyordu. Bu kadar açýk bir adaletsizliðin olamayacaðýný, toplumun, onu tanýyan ve ona deðer veren insanlarýn bu saçmalýða izin vermeyeceðini düþündü.

Üstelik bir cinayet suçlamasý için ortada bir ceset olmalýydý, bir hýrsýzlýkta çalýnan bir mal. Nasýl ortada hiçbir delil veya zarar görmüþ biri olmadan, sadece dengesiz bir insanýn delilsiz suçlamalarýyla bunlar olabillirdi? Ortada akla mantýða sýðmayan bir durum mevcuttu. At hýrsýzlýðý yapýldýðýnýn sadece iddiasýnýn bile ölümle eþdeðer olduðu Ortaçaðda yaþamýyorlardý ya? 21. yüzyýlýn ortasýnda bu kadar mý insan haklarý güvence altýna alýnmamýþ olabilirdi? “Bir laf ortaya atýldý ve bittin. Hadi caným sende.” Mustapha bacaðýný salladýðýnýn farkýna vardý. Sakinleþti ve deri koltuða uzandý.

Sonra bu türden davalarýn sonuçlarýný aklýndan geçirdi. Rüya detektörünü takmayý unuttuðunu iddia eden 97’lik Alzheimer’lý dede: Ömürboyu. (Sadece kadýn Alzheimer hastalarýnýn ceza ehliyetinin olmadýðýna açýklayan Üst Mahkeme kararý onaylamakta hiç tereddüt etmemiþti). Rüya detektörlerini kýsa devre yaptýrarak kapattýklarý iddia edilen 11’likler (yaþlarý 7 ile 11 arasýnda deðiþen 11 çocuk) çetesinin tamamý da ömürboyu ceza almýþlardý. Gerçi onlar diðerlerine göre daha þanslýydýlar, çünkü cezaevinde geçirdikleri 13 yýlýn sonrasýnda gerçek suçlu ortaya çýkmýþtý. Adam bir banka soygunu sýrasýnda ana bilgisayardaki yasak görüntülere ulaþmýþ ve bu sýrada keyif için kýsa devreye sebep olan sabýkalý psikopattý ve benzer bir suçtan cezaevindeydi. Parmak izinden, IP’sine kadar arkasýnda her türlü delili arkasýnda býraktýðý halde, detektör suçlarýnýn amansýz savcýsý Bayan Çakmaktaþ tarafýndan neden bu çocuklarýn suçlu gösterildiðini hiç anlayamadýðýný söylemiþti. Onca yýl sonra suçunu boþ yere ceza çeken çocuklara acýdýðý için itiraf etmiþti. Anlaþýlan o bile Bayan Çakmaktaþ’tan daha fazla insani duygulara sahipti.

Ya sahnede herkesin gözü önünde yönlendirilen detektör ile saygýsýzca diþil vücudu çaðrýþtýran yuvarlaklarý meta olarak kullanan dansçýnýn olayý? Ya bir otel odasýnda oda temizlikçisi kýzýn izniyle karþýlýklý detektör ihracý yaptýklarýný iddia eden beyzbolcu? O ve onlar gibiler aslýnda paralarý ve þöhretleri olduðu için her gün yüzlercesi görülen bu tür davalardan en hafif cezalarla sýyrýlanlardý.

Hafif ceza denince akla gerçekten hafif cezalar gelmemeli. 2034 yýlýnýn Okyanusya’sýna göre hafif cezalardý bunlar. Aslýnda suçlananlarýn hepsine verilen cezanýn süresi aynýydý: Ömürboyu hapis. Çarptýrýldýklarý cezalar arasýndaki tek fark; prangalý olarak çalýþmalarý gereken saatler arasýndaki farktý. Bir de belki yirmi yýl sonra iþledikleri suçtan gerçek bir piþmanlýk duyduklarýný bir grup male-basher önünde kanýtlayarak þartlý salýverilmeden yararlanma hakký olanlar. Genelde iþlemezdi bu þartlý salýverilme. Zaten anlaþýlan ancak gerçekten suçlu olanlar –detektörünü gerçekten kapatmýþ veya kapatmaya yeltenmiþ olan serseriler- bu þanstan yararlanabilirdi, çünkü suçsuz olanlar ya piþman olmayý haklý olarak red ediyorlardý (o sefil koþullarda bile var olmaya devam edebilmelerinin temel nedeni bu haklý reddediþleriydi) veya kaybettikleri onca yýldan sonra kurtulabilmek için giriþtikleri piþmanlýk numarasý yeterince inandýrýcý olmuyordu.

Male-basherlarýn önünde, bunca yýl sonra bu sefer suçlu olduðunu ve hiç bir zaman iþlenmemiþ suçundan duyduðu piþmanlýðý kanýtlamaya çýrpýnan hayatlarý harcanmýþ zavallý insancýklar. Oysa bir sabýkalý olarak kafalarýna daimi olarak monte edilmiþ ve bulunduklarý yeri sürekli olarak polis karakollarýna bildirecek bir detektör ve hangi adrese taþýnýrlarsa taþýnsýnlar adreslerini, suçlarýný ve Mort-graver skalasýnda en yüksek tepkiyi verdikleri iþkence metotlarýný içeren kiþisel bilgilerinin genel tarama avý interassde yayýnlanacak olduðu bir dünyada, cezaevinden salýnmalarý bile özgürlük olmayacaktý.

Mustapha bu tür suçlamalardan gerçekten kurtulabilen bir tek kiþi bile bilmiyordu. Bir kiþi cinayetle suçlandýðýnda aksi ispatlanana kadar suçsuzdu ama bir kiþi istek suçlarý ile suçlandýðýnda ise kendi suçsuzluðunu ispatlayana kadar hatta ispatlasa bile toplum gözünde suçlu sayýlýyordu.

Üstelik bilgisayar programcýsý bir Avrasya vatandaþý olmasý, arabalar dýþýnda yabancý herþeyin þüpheyle karþýlandýðý Okyanusya’da Mustapha’nýn iþini daha da zora sokuyordu. Davanýn görüleceði salonun kapýsýnda kellesini isteyen ýlýmlý male-basherlarýn gösteri yapmasý, aþýrý male-basherlarýnsa bir keskin niþancýyý çevredeki binalardan birinin tepesine yerleþtirmesine þaþýrmamasý gerekliydi.

Saat gece ikiyi bulduðunda Mustapha bir þekilde uyumasý gerektiðini hatýrladý. Bir gün sonra bilinmezlerden oluþan bir savaþ onu bekliyordu. Ama biyolojik saati savaþmaya kurulmuþtu bir kere. Yatakta geçirdiði bir saatin sonrasýnda uyumasýnýn mümkün olmadýðýný farketti. Düþünceler birbirini kovalýyor, ýstýrap içinde yatakta bir yandan öbür yana dönüp duruyordu.

Bir bardak sýcak süt içmek ve bir þeyler atýþtýrmanýn sinirlerini yatýþtýrmaya biraz faydasý dokunacaðýný düþünerek yataktan kalktý. Buzdolabýna kadar olan 3 metrelik yolda bayan detektiflerin ortalýða savurduðu özel eþyalarýnýn üzerine basmamak için çevik bir kaç hareket yapmasý gerekli oldu. Öðlen bir þey yememiþti. Akþamüstü hazýrladýðý makarna polislerin gelmesiyle tencerede unutulmuþ, tuzlu su-makarna-tencere üçlüsü daha þimdiden organik baðlar kurmaya baþlayarak, makarnanýn yaratýlýþ amaçlarý içinde bulunmayan yapýþkan ve sümüksü yeni bir varoluþ biçimine deðiþmiþti. Mutfakta kendine süt ýsýtýrken dolabý kurcaladý, aslýnda karný hiç acýkmamýþtý. Kendini zorlayarak küçük bir tabak kýrmýzý lahana salatasý yedi.

O anda sýradan saydýðý geçmiþ yaþamýnýn mükemmelliði zihninde belirdi. Yaptýðý iþ, baþarýlarý, tekdüzeliðin verdiði huzur... Ama özellikle içinde yer aldýðý robot projesini kaybedecek olmanýn hüznü doldurdu içini. Bulunduðu konuma ulaþabilmek için yýllar süren çabalarýný hatýrladý. Okyanusya'da ilk baþlarda çektiði maddi, manevi zorluklar. Sabýrlý, tutumlu, dost canlýsý, yaratýcý, dürüst, iyi niyetli gibi sýfatlar kullanýlýrdý hakkýnda. Ve þimdi herþeyini kaybetmekle kalmamýþ, bir de sýfat yüklenmiþti: Detectist. (Detektörünü kapatanlara halk arasýnda takýlan yaygýn bir aþaðýlama sözüydü bu).

En çok iþini özleyeceðini düþündü. Yaþlýlarýn gündelik iþlerini yapmalarýnda faydalanacaklarý bir robot projesinde çalýþýyordu ve proje ilk meyvelerini verecek aþamaya gelmiþti. Kuþkusuz proje onun yokluðunda da baþkalarý tarafýndan bir þekilde sonlandýrýlacaktý, fakat o insanlara yardým etmiþ olmanýn hazzýný alamayacaktý bir daha. Gözünün önüne kalkamadýðý yataðýnda robot tarafýndan sýcak bir bezle temizliði yapýlan yatalak bir bayanýn kendisine bu robot için nasýl teþekkür ettiði geldi. Yanaklarýnda yeniden iki damla yaþ hissetti.

Hayýr, kendini güçsüzlüðe, göz yaþlarýna býrakamazdý. Kararýný verdi, savaþacaktý. O gece zaten uyumasý mümkün deðildi, Mustapha bunu saat 6'ya yaklaþýken kabul etti. Ana bilgisayarýna el konulduðu için mutfaktaki bilgisayarý çalýþtýrdý. Arama bölümüne þunlarý yazdý: Detektör kapama suçlarý - hatalý suçlamalar. Karþýsýna 189 adet dokuman geldi. Nedense bir çoðunda özellikle bu Bayan savcýnýn adý geçiyordu, Bayan savcý Çakmaktaþ. Çok ünlü bu bayan savcýnýn toplumu bilinçlendirmek amacýyla detektör suçlarý hakkýnda ki yakýn tarihli bir konuþmasýnýn üzerine týkladý. Bayan savcýnýn konuþmasý son derece tartýþmalý fikirler öne sürüyor, Mustapha'ya pek inandýrýcý gelmeyen istatistiki veriler sunuyordu.

Çalýþtýðý programlar bilimsel araþtýrmalarda kullanýldýðý için, Mustapha bilimsel verilerin analizinin kimi zaman çok tartýþmalý olabildiðinden haberdardý. Özellikle içinde bir çok bilinmezi mevcut insan faktörünün yer aldýðý sosyolojik ve psikolojik konularda araþtýrma sonuçlarýnýn söylenmek istenilen amaca göre çarpýtýlabildiðini biliyordu. Acý ama gerçek, para nereden geliyorsa bilim oraya hizmet ediyordu. Hem de çok dokunalmaz bir zarf içinde.

Çarpýtma iki þekilde gerçekleþtiriliyordu: Ya sorulan soru baþtan istenen cevaba göre hazýrlanýyor, ya da sonuçlar arasýnda çýkara hizmet edenler öne çýkarýlýyordu. Basit bir örnekle: Eðer siz üretkenlik artýþý için insanlarýn 4 saat mi, 14 saat mi uyumasý daha yararlý olur sorusuna cevap arýyan bir araþtýrma tasarlayacak olursanýz, çalýþma büyük olasýlýkla 4 saatin daha yararlý olacaðý sonucunu verecektir. Bunu da üretkenlik artýþý temel belirleyecisinden kopartýlmýþ olarak halka ulaþtýrýrsanýz, günlük gazetelerde bilimsel olarak 4 saat uyumanýn en iyisi olduðu kanýtlandýðý tarzýnda bir haberle karþýlaþabilirsiniz. Çalýþmanýn hem sorusu yanlýþtý, hem de verilen cevap çarpýtýlarak halka ulaþtý, ama sonuçta 2034 yýlýnda ortalama bir Okyanusya’lýnýn uyku süresini 4 saat 43 dakikaya indirmeyi baþardýlar. Ýnsan bir yüzyýl öncesine göre yüzde 70 daha az uyuyan, her türlü silaha rahatlýkla ulaþan ve varoluþ sorusuna ciddi bir yanýt bulmanýn hiçbir yolunu öðrenmemiþ olan Okyanusyalýlarýn daha az silahlý suç iþlemeleri saðlamanýn yollarýnýn araþtýrýldýðý çalýþmanýn sonuçlarýna elbette þüpheyle bakýyor. Özellikle çalýþmanýn maddi destekçileri arasýnda silah üreticileri derneði mevcutken ve çýkan tek sonuç daha fazla polisin gerekli olduðu olursa.

Aslýnda bilim bu çarpýtmalardan etkilenmeden kendi yolunda yürümeye devam ediyordu. Bilim yine doðru olaný söylemeye devam ediyordu. Ama kimi zaman gerçek cevabýn sorusunu kimse sormadýðý için veya güçlü politik ve finans gruplarý o sorunun sorulmamasý engellediði için basit bir sorunun cevabý yýllarca gecikebiliyordu.