M.NÝHAT MALKOÇ

     Hecenin beþ þâirinden biri olan Yusuf Ziya Ortaç, ömrü boyunca ortaya koyduðu eserlerle ve saygýn kiþiliðiyle Türk edebiyatýna damgasýný vurmuþtur. Millî veznimiz olan heceyi ustalýkla kullanmýþtýr. Fakat þiirlerinde derinlik yoktur. Halit Fahri Ozansoy’un yayýnladýðý “Kehkeþan” adlý derginin düzenlediði yarýþmada, þiirinin birinci olmasý Yusuf Ziya’yý edebiyat sahasýna yöneltir. Halit Fahri’nin kendisine hediye olarak verdiði ipek kravatýn kendisini þiire baðladýðýný söylemiþtir. Henüz yirmi yaþýndayken “Binnaz” adlý üç perdelik manzum bir piyes yazar. Oyun Darü’l-Bedayi’de oynanarak geniþ kitlelerce beðenilir. Bu onun þöhret basamaklarýna ilk týrmanýþýdýr.

     Þâirin ilk kitabý olan “Akýndan Akýna” yý “Cenk Ufuklarý” isimli þiir kitabý izler. Hiciv türünde þiirler yazmaya merak salar. Zamanýn sosyal ve idarî aksaklýklarýný þiirleriyle eleþtirir. Ýnsanlarý açýktan açýða kýrmaz. Eleþtiriyle mizahý, tatlý sert bir tarzda yoðurarak okuyucuya sunar. Bu tarz þiirlerini “Þen Kitap” isimli eserde bir araya getirir. Bazen Divan þâirlerine nazire yazmaya kalkýþýr. Fakat konulara, komik yönleriyle el atar. Her zaman güncelliðini muhafaza eden geçim sýkýntýsýný bakýn nasýl ifade ediyor bir þiirinde:

     “Kesilip nefes pek erken suya indi bizde yelken
      Halý, konsol, ayna derken bütün ev pazare düþtü
     
      Ne ocakta bir tutam et, ne kazanda bir yudum aþ
      Yere mutfaðýn damýndan iki sýska fare düþtü.”

     Yusuf Ziya Ortaç çok nüktedan bir insandý. Onun içindir ki “Akbaba” adlý bir mizah dergisi çýkarmýþtýr Orhan Seyfi Orhon’la beraber… Çok uzun yýllar boyunca Akbaba’yla gülmüþ bu millet… Mizahýn asil olmasýna gayret etmiþtir. Edep dýþý ve küfürlü esprilere yer vermemiþtir. Nüktedanlýðýn küfürbazlýkla alâkasý olmadýðýný eserleriyle ispat etmiþtir. Ülkemizdeki belli baþlý mizah ustalarýndan biriydi. Sedat Simavi’nin çýkarmýþ olduðu “Diken” adlý mizah dergisinde “Çimdik” takma adýyla mizahî yazýlar kaleme almýþtýr. Asýl þöhreti, ömrü boyunca çýkarmýþ olduðu Akbaba’daki yazýlarýn meyvesidir.

     Çok geniþ bir þâir ve yazar çevresi vardý O’nun… Sevilen bir simaydý. O zamanýn etkili yayýn organlarýndan biri olan Ýkdam gazetesinde de kendisi gibi bir Yusuf Ziya vardýr. Yani adaþtýrlar onunla. Fakat bu yüzden pek çok karýþýklýklar olur. Birinin mektubu ötekine gider. Ýkdam’daki adaþý mektuplarý okur, kendisine ait olmayanlarý ona götürür. O zaman soyadý kanunu henüz çýkmýþ deðil. Fakat Akbaba’nýn sahibine gönderilen mektuplarda “Muhterem Yusuf Ziya Beyefendi” ibaresi vardýr. Bu ifadeden, mektubun kendisine ait olduðunu çýkarýr. Yine böyle bir karýþýklýk olmuþ… Ýsterseniz bu enteresan hikâyeyi kendisinden dinleyelim:

     “Bir gün hademe, Ortaç’a, bir külek yaðla bir külek bal geldiðini söyler. Yusuf Ziya anlar:
- Öbür Yusuf Ziya Bey’e götürün, der. Bana bunlarý gönderecek kimse yok.
Ertesi akþam yine kapýsý vurulur:
-Bir haným sizi görmek istiyor.
Genç, güzel, süslü ve cilveli bir haným girer.
“-Ben Yusuf Ziya Bey’i istiyordum”,der
-Ben Yusuf Ziya’yým.
“-Ama o kýsa boylu, kalýn kaþlýydý!” diye fýkýrdar haným… Bu yeni Yusuf Ziya’yý daha beðenmiþ gibidir. Yusuf Ziya ertesi akþam adaþýný çaðýrýr:
-Bak Yusuf Ziya Bey, der. Þans döndü. Mektuplar size, yaðlar, ballar ve kýzlar bana geliyor. Ben hiçbirini ellemiyor, açmýyorum. Ama mektuplarýmý rahat býrakmazsanýz, hepsinin tadýna bakacaðým.”(Yergi, Nükte ve Fýkralarýyla Yusuf Ziya Ortaç-Sulhi Dölek)

Görüldüðü gibi onun nükteleri gerçek yaþamýný da yansýtýyor bize.