Kuran-ı Kerim, yaratılışın hikayesini ve İblisin Allaha itaatsizliğiyle başlayan süreci açıkça anlatır. Ancak İblisin kimliği, özellikle onun melek mi yoksa cin mi olduğu konusu, tarih boyunca farklı yorumlara yol açmıştır. Kuranda İblisin cinlerden olduğu açıkça belirtilmiştir. Kehf Suresi 50. ayet bu konuda önemli bir rehber niteliğindedir:
"Hani meleklere, 'Âdeme secde edin' demiştik, iblisin dışında (diğerleri) secde etmişlerdi. O cinlerdendi, böylelikle Rabbinin emrinden dışarı çıkmıştı."
Bu ayet, İblisin cinlerden olduğunu açık bir şekilde ifade etmektedir. Cinler, insan gibi irade sahibi varlıklardır. Bu özellikleri onları meleklerden ayırır. Çünkü melekler, Allahın emirlerine koşulsuz şekilde itaat eden varlıklardır. Meleklerin bu özelliği ise Tahrim Suresi 6. ayette belirtilmiştir:
Ey inananlar kendinizi ve ailenizi yakıtı taşlar ve insanlardan olan ateşten koruyun onun başında Allah'ın kendilerine buyurduğu şeye karşı gelmeyen ve emredildikleri şeyi yapan gayet katı şiddetli melekler vardır. (Tahrim suresi 6. Ayet)
Bazı insanlar, İblisin melek olduğuna inanmış ve bu inanç, tarih boyunca yaygınlaşmıştır. Bunun sebebi, Kuranda İblisin meleklerle birlikte anılmasıdır. Ancak bu durum, Arap dilindeki tağlib sanatı adı verilen bir ifade özelliğinden kaynaklanmaktadır. Tağlib sanatı, bir grup içinde çoğunluğu ifade eden bir terim kullanıldığında, azınlığın da bu grup içinde zikredilmiş gibi görünmesini sağlayan bir anlatım biçimidir. İblisin meleklerle birlikte anılması, onun melek olduğu anlamına gelmez. Çünkü Kehf Suresi 50. ayette onun cinlerden olduğu net bir şekilde ifade edilmiştir. Aynı zamanda, Allahın emrine isyan eden bir varlığın melek olması imkânsızdır, çünkü meleklerin isyan etme yetisi yoktur.
İblisin melek olduğu inancı, büyük ölçüde Yahudi mitolojisindeki Azazel figüründen kaynaklanır. Tevratın Levililer 16:10 ayetinde geçen Azazel, Yahudi Kabalası ve Batı ezoterizminde şeytani bir figür olarak kabul edilmiştir:
"Azazel için kurayla seçilen keçi ise canlı olarak Rab'bin huzuruna çıkarılacak, günahları bağışlatmak için onunla kefaret edilecek ve çöle, Azazel'e gönderilecektir."
Ancak bu ayette Azazelin bir melek olduğuna dair bir ifade bulunmamaktadır. Zamanla Yahudi mitolojisinde Azazelin bir düşmüş melek olduğuna dair hikayeler türemiştir. Bu inanç, Yahudilikten Hristiyanlığa, oradan da İslam kültürüne geçmiştir. Müslümanlar arasında Azazel ismi "Azazil" olarak değişmiş ve şeytanın melek olduğu yönündeki yanlış bir algının doğmasına sebep olmuştur. Ancak Kuranın hiçbir ayetinde ne Azazil adı geçer ne de şeytanın bir melek olduğuna dair bir ifade vardır.
Eğer İblisin melek olduğu kabul edilirse, şu çelişkiler ortaya çıkar:
- Melekler irade sahibi değildir; bu nedenle Allaha itaatsizlik etmeleri mümkün değildir. Ancak İblis, Âdeme secde etmemekle Allaha isyan etmiştir.
- Cinler, insanlar gibi irade sahibidir ve Allahın emirlerine karşı gelebilirler. Bu durum Kehf Suresi 50. ayet ile uyumludur.
- Bir varlık ya melektir ya da cindir. İkisinin birbirine dönüşmesi imkânsızdır. İnsanların melek ya da cin olamayacağı gibi, melekler de cin olamazlar.
Kuran-ı Kerim, İblisin kimliği hakkında net bir açıklama yapar. İblis, bir melek değil, cinlerdendir. Onun melek olduğu inancı, büyük ölçüde Yahudi mitolojisinden ve Batı ezoterizmi gibi yabancı kaynaklardan İslam kültürüne geçmiştir. Kurana göre melekler, Allahın emirlerine koşulsuz itaat ederler ve isyan etmeleri mümkün değildir. Bu nedenle, İblisin melek olduğu görüşü, Kurandaki ayetlerle çelişmektedir. Müslümanlar, bu tür yanlış inançlara karşı dikkatli olmalı ve Kuranı doğru anlamaya özen göstermelidirler. Allah, insanlara irade ve akıl vermiştir; doğruyu yanlıştan ayırmak ve hakikati bulmak her bireyin sorumluluğudur. Allah en doğrusunu bilendir.
