Geleneksel anlayış, tarihsel süreç içinde birçok dini yorumun ve pratiğin şekillenmesine yol açmıştır. Ancak bu gelenekçi bakış açısının bir zayıf noktası vardır: Çelişkileri görmeme ve bu çelişkilerle yüzleşmeme eğilimidir. Bu durum, özellikle İslam'ın temel öğretilerine dair anlayışları derinleştirirken karşımıza çıkmaktadır. Veda Hutbesi, bu çelişkileri barındıran bir örnek teşkil eder. Gelenekçi anlayış, Kuran ve sünnetin birbiriyle çelişmediğini savunsa da, tarihsel hadislerin farklı yorumlanışı bu iddiayı sorgulamaktadır.
Veda Hutbesi, İslam'ın son nebisi Nebimiz Muhammed'in hayatındaki en önemli anlardan biridir. Müslümanlar, bu hutbede Nebimiz Muhammed'in son sözlerini ve öğütlerini almaktadır. Ancak bu sözler farklı hadis kaynaklarında farklı şekillerde aktarılmıştır. Bu durum, gelenekçi anlayışın çelişkilerle yüzleşmesini zorlaştırmaktadır. Örneğin:
- Size izleyeceğiniz iki şey bırakıyorum: Kuran ve benim Sünnetim. (Muvatta 46/3)
- Size Kuranı ve aile halkımı (ehli beyt) bırakıyorum. (Müslim 44/4 Nu, 2408; Hanbel 4/366; Darimi 23/1 Nu, 3319).
- Size Kuranı bırakıyorum; onu izlemelisiniz. (Müslim 15/19 Nu, 1218; İbn Mace 25/84 Nu, 3074; Ebu Davud 11/56, Nu 19)
Burada görülen üç farklı versiyon, gelenekçi bakış açısının zorlandığı noktaları gözler önüne serer. Bir yanda sadece Kuran ve Sünnet varken, diğer yanda Kuran ve Ehli Beyt vurgusu yapılmaktadır. Bu farklılık, İslamın temel öğretilerini anlamada önemli bir soruyu gündeme getirir: Neden bazı müslümanlar sadece Kuran ve Sünneti, diğerleri ise Kuran ve Ehli Beyti takip etmeyi tercih etmektedir? Bu soruya, hiçbir tutarlı cevap verilemiyor olması, gelenekçi anlayışın sorunlarını ortaya koymaktadır.
İslamdaki temel kaynak Kuran'dır. Hadislerinse çoğu zaman Kuran ile uyumsuz olduğu görülmektedir. Nebimiz Muhammed, hadis yazılmasını yasaklamış, yalnızca Kurana dayalı bir öğretiyi benimsemiştir. Şöyle buyurmuştur:
Ben, yalnızca bana vahyedilmekte olana uyuyorum. (Ahkâf, 46/9)
Bu ayet, Kuranın yeterli olduğunu ve Kuran dışında hiçbir şeye itibar edilmemesi gerektiğini vurgular. Hadislerin, Kuranın dışında bir referans kaynağı olarak kabul edilmesi, İslamın özüne ters bir yaklaşım olur. Nebimiz Muhammed hadislerin yazılmasını yasaklamış ve şöyle demiştir:
Benden Kuran dışında hiçbir şey yazmayın. Kim benden Kuran dışında bir şey yazmışsa imha etsin. (Müslim, Sahihi Müslim, Kitab-ı Zühd)
Bir başka hadis kaynağında ise Allahın kitabından başka kitap mı istiyorsunuz? Sizden evvelki milletler Allahın kitabı yanında başka kitaplar yazdıkları için yoldan çıktılar. (El Hatib, Takyid) diyerek, hadis yazılmasının yanlış olduğu belirtilmiştir.
Bu ifadeler, gelenekçi yaklaşımın hadisleri mutlak bir doğruluk olarak kabul etmesinin ne kadar tartışmalı olduğunu gözler önüne serer. Zira Nebimiz Muhammed sadece Kurana dayalı bir yaşam sürmüştür. Son veda hutbesinde, Nebimiz Muhammedin söyledikleri, bir bütün olarak bakıldığında İslamın öğretilerinin ve pratiğinin Kurana dayanması gerektiğini açıkça göstermektedir. Nebimiz Muhammed, Ben, yalnızca bana vahyedilmekte olana uyuyorum. diyerek, Kuranı yeterli görmüştür. Ayrıca, Biz hadis yazarken Hz. Peygamber yanımıza geldi ve Yazdığınız şey nedir? dedi. Senden işittiğimiz hadisler (sözler) dedik. Hz. Peygamber; Allahın kitabından başka kitap mı istiyorsunuz? Sizden evvelki milletler Allahın kitabı yanında başka kitaplar yazdıkları için yoldan çıktılar. dedi. (El Hatib, Takyid) hadisi de bu durumu pekiştirir. Kuran, Allahın son mesajıdır ve herhangi bir eklemeye ya da değiştirmeye ihtiyaç duymaz. Kendilerine okunmakta olan Kitabı sana indirmemiz onlara yetmiyor mu? Şüphesiz bunda iman eden bir kavim için gerçekten bir rahmet ve bir öğüt (zikir) vardır. (Ankebût, 29/51) ayeti de bu anlayışı destekler. Kuran, Müslümanlar için bir rehberdir ve diğer öğretilere ihtiyaç duyulmaz.
Gelenekçi anlayış, hadis ve sünneti mutlak bir doğruluk olarak kabul ederken, birçok çelişkiyle karşı karşıya kalmaktadır. Nebimiz Muhammed sadece Kurana dayanmayı öğütlemiş ve hadislerin Kuran dışında bir kaynak olarak kabul edilmesini reddetmiştir. Bu durumda, gelenekçi anlayışın, hadislerin ve sünnetin mutlakiyetini savunması, Kurana aykırı bir duruş sergiler. Müslümanların doğru yolu bulabilmesi için Kuranı esas alması, Nebimiz Muhammedin öğütlerine en uygun yaklaşımdır.
