Dil doğuştan gelen özelliğinin yayınında aile ve çevre faktörlerinin etkisiyle gelişir.TDK sözlüğünde anadil şöyle açıklanmaktadır:Çocuğun ailesinden ve içinde yaşadığı topluluktan edindiği dildir.’Dil bir ulusun bireylerinin anlaşmasında , o ulusu ulus yapan özelliklerin oluşmasında önemli görevler üstlenmiş , yapıcı ve yaratıcı bir canlı varlık olarak nitelendirir.’(Cem DİLÇİN)
Dilçin’in tanımından yola çıkarak ulusun birlikte paylaşım duygularının gelişmesi ve etkili etkileşim kurabilmeleri için ana iki unsura ihtiyaç vardır.
1-)Yazı dilinin ortak olması
2-)Konuşma dilinin ortak bir ağız olması
Harf İnkılâbından sonra ülkemizde ortak ve çağdaş bir yazı dili oluşturulmuştur.Ama ne yazık ki ortak bir konuşma dili ağzı yeterince oluşturulamamıştır.Bunda farklı bölgelerimizdeki mahalli ağız ve şivelerin konuşulmasın etkisidir..Konuşma dilinin geliştirilmesi o toplumun ortak bir konuşma dili etrafında birleşmeleri için olmazsa olmaz nitelik taşımaktadır.
İnsanlar , doğuştan gelen bir konuşma yeteneğiyle dünyaya gözlerini açarlar .Konuşma yeteneği doğuştan gelir fakat kişinin düzgün ve doğru konuşabilmesi okul hayatında alacağı konuşma eğitimine bağlıdır.Eğitim kurumlarındaki konuşma dersleri dil kurallarına uygun ve etkili biçimde anlatma becerisi kazandırır.(Özbey,2005:121) Özbey’in dediği gibi konuşmada eğitim kurumlarına çok büyük görev düşmektedir.Çünkü çocuğun içinde yaşadığı aile , arkadaş çevresi çocuğun konuşmasını geliştirebilecek yapıda ve bilinçte olmayabilirler.Bundan dolayı çocuğun asıl rehberi öğretmenlerdir.Rehber olan öğretmenin davranışlarından ,konuşmasına kadar her alanda öğrenci tarafından izlendiğini ve örnek alındığını bilerek hareket etmesi gerekir.Özellikle öğretmenlerin mahalli ağızları terk edip kendilerini diksiyon dersinde eğitmeleri gerekir ki öğrenciler de konuşmalarını düzeltebilsinler.
İyi bir konuşmada olması gereken nitelikler:
a-)Konuşmanın belli bir amacı olmalıdır.
b-)Konuşma,yıkıcı olmamalı,dinleyenleri anlatılanlara inandırabilmelidir.
c-)Konuşma doğru ve güvenilir bilgilere dayanmalıdır.
d-)Konuşmayı dinleyecek olan topluluğun özellikleri , konuşmacı tarafından göz ardı edilmemeli konuşma için seçilen kelimelerde bu özellikler aramalıdır.
e-)Konuşmada el,yüz ve vücut hareketlerinden de yararlanmalıdır.
f-)Konuşma sırasında birlikte düşünme , öğretme,duygulandırma,tartışma gibi yöntemlere başvurulmalıdır.
MURAT ÖZKIRIMLI
Konuşma eğitimini etkileyen faktörlerden biri de eğitim ortamlarıdır.Önemli gün ve haftalar sebebiyle düzenlenen törenlerde konuşması düzgün olan öğrencilere görev verilmesi , diğer öğrencilerin bu konuşmaları dinleyerek kendi konuşmalarında ki hatalarını düzeltebilmeleri sağlanmalıdır.
Yrd.Doc.Dr.Duygu UÇGUN
Kelime hazinesi kendi yaşının altında olan ya da yetersiz olan öğrencilerin etkili konuşmaları beklenmemelidir.Etkili konuşsalar dahi bu kısa bir süreliğinedir.Bunun için öğrencinin okulda ve okul dışında kitap okumaları teşvik edilmeli ve öğrencilerin okudukları kitapları sınıfta anlatmaları için uygun zemin hazırlanmalıdır.Ailelerle iş birliği yapılarak öğrencinin okul dışında ki ortamları bilinmelidir.
Konuşma becerisinin de diğer dil becerileri gibi insanın soru sorabilme,
düşünebilme, düşündürebilme gibi yeteneklerinin gelişimini ortaya koyduğu görülmektedir.
Zamanında ve gerektiği kadar konuşabilmeyi öğrenen bir insan hayatı
boyunca yanılgıya düşmez. Düzgün ve doğru konuşmak kadar dinlemenin de bir
erdem olduğu öğrencilere her fırsatta aşılanmalıdır. Bilindiği gibi dil becerileri
birbirleriyle yakın ilişkiler içindedir. Dinleme ve okuma alışkanlığı olmayan birinin
düzgün yazabileceği veya konuşabileceği de beklenemez. Bu gerçekten hareketle
Türkçe öğretmenleri, her şeyden önce kendi konuşmalarına özen göstererek öğrencilerini
iyi birer dinleyici olarak yetiştirmelidir. Öğrencilere konuşma becerisinin
kazandırılabilmesi ve bu becerinin geliştirilebilmesi için öğretmenlerin yetiştirilmesinde
de titiz davranılması gerekir. Çünkü Türkçeyi düzgün ve etkili kullanamayan
birinin verdiği eğitimde başarıya ulaşması imkânsızdır. Türkçeyi düzgün konuşan
ve yazan bireylerin yetiştirilmesi, Türkçe öğretmenlerinin derslerini bilgi değil, ifade ve beceri dersi olarak görmelerine bağlıdır.
Yrd.Doc.Dr.Duygu UÇGUN
