Eskiden, Ýran’da, Ýsfahan þehrinde, Cemal adýnda kervancý bir genç yaþardý. Kervan sahipleri kervanlarýný çok güvendikleri Cemal’e gönül rahatlýðýyla teslim ederler ve onun kervandaki mallarý kendi malýymýþ gibi koruyup, gözeteceðini bilirlerdi.

Günlerden bir gün, Cemal Ýsfahan’dan kuzeydoðudaki Meþhet’e gitmek üzere, kumaþ yüklü deve kervanýyla yola çýktý. Kervan birkaç gün sonra Deþtikebir Çölü’ne vardý. Ýlk bakýþta uçsuz bucaksýz gibi görünen 400km.lik bir kum yýðýný. Oralardaki bir kuyudan su tedarikini yapan kervan çöle girdi. Aradan bir hafta geçti. Kervan dýþtan bakýldýðýnda çölde aðýr aðýr ilerliyordu, her þey yolundaydý. Ama içten içe kaynayan bir kazan gibiydi. Bu kazaný baþdeve kaynatýyordu. Baþdeve kervandaki yirmi devenin baþýydý. Mola verildiði zaman devamlý konuþur, bir þeyler anlatýr, ötekiler de sessizce dinlerlerdi. Baþdeve üç dört gündür havadan sudan konularla konuþmaya baþlýyor, sonradan sözü liderlik konusuna getiriyordu. Koca kervaný neden bir eþek peþinden sürüklüyordu? O en önde olmasa olmaz mýydý? Sanki o olmasa kervan gideceði yere varamayacak mýydý?

“ Ben “ diyordu baþdeve, “ Mýsýr’a gittim, Arabistan’a gittim, Yemen ‘e gittim, Anadolu’ya gittim. Yüce daðlar aþtým, susuz çöller geçtim. Binlerce, on binlerce kilometre yol kat ettim. Ýran’da gezmediðim, dolaþmadýðým yer kalmadý. Bu Deþtikebir Çölü’nden defalarca geçtim. Benim gibi doðuþtan lider varken baþýnýzda küçük eþek kim oluyormuþ? Boy yok, post yok, bir de kervanýn en önünde gider. Onun liderlik neyine? Gelin þu eþeði defedelim baþýmýzdan. Lider ben olursam eðer her türlü iyiliði bekleyin benden. Yoruldum diyenin yükünü sýrtýmda taþýyacaðým…”

Baþdevenin ayný tarzdaki konuþmalarý sonraki günlerde devam etti. Kervandaki develerden birkaçý önceleri eþeðin gitmesini istemediler.

“ Kime ne zararý var garibin? “ dediler. “ Býrakalým önde o gitsin, bizi Meþhet’e götürsün. Zaten hiçbir iþimize karýþmýyor. Molalarda bir kenarda tek baþýna oturuyor. Belli ki bir derdi vardýr, kimselere anlatamaz. Durup dururken günahýný almayalým. “

Baþdeve böyle diyenlere karþý çýkýyordu:

“ Garip mi? Neresi garip bunun be? Acýnmaz böylesine. Onun yemini, suyunu biz taþýyoruz, bir de kaprislerine boyun eðecek deðiliz. Nerede oturursa otursun, önemli olan,onu kervandan uzaklaþtýrmak. “

Sonunda baþdevenin kesin kararlýlýðý karþýsýnda direnci kýrýlan birkaç deve, istemeye istemeye eþeðin gitmesine razý oldu.

Bir gece develer eþeðin yanýna gittiler ve kervanda kendisini istemediklerini söylediler. Eþek bu duruma karþý çýktý. Olmaz dedi, ben bu kervaný terk etmem dedi, bensiz Meþhet’e varamazsýnýz dedi, pusulayý þaþýrýr, çölde kaybolursunuz dedi. Eþeðin sözlerine kulaklarýný týkayan, onun tepinmesine aldýrýþ etmeyen develerin küfür derecesine varan hakaretleri karþýsýnda eþek, “ Ne haliniz varsa görün “ diyerek çekip gitti.

Ertesi gün baþdeve çalýmla yürüyordu kervanýn önünde ve arada bir arkasýna bakýp gururla gülümsüyordu. Baþdevenin fazlaca böbürlenmesi kervanýn zararýna oldu. Kervan ilk günden baþlayarak hedefinden adým adým uzaklaþtý ve güneybatýya doðru geniþ bir yay çizerek, Kuhistan Çölü’nün ortalarýna kadar geldi. Günlerdir diðer develerin ikazlarýna aldýrýþ etmeyen baþdeve sonunda liderliði kaybetti. Pusula þaþýrýlmýþ, kervan Kuhistan Çölü’nde kaybolmuþtu. Yol yok, iz yok, ne tarafa gidilmeliydi acaba?..

Günler sonra eþek çýkageldi. Develer sessizce eþeðin arkasýnda tek sýra oldular. Eþek þaþkýn þaþkýn etrafýna bakýnan baþdeveye, “ Sen en arkada yürüyeceksin “ dedi. Sonra kervan Meþhet’e doðru yola çýktý.

Kervan Meþhet’e doðru yola çýkmýþtý ama baþdeve hýrsýndan kuduruyordu. “ Vay küçük eþek, vay…Demek sende böyle numaralar da varmýþ. Kovulduðun kervana geri dönecek kadar yüzsüzmüþsün. Bizi takip ettiðini nasýl oldu anlayamadým. Bilsem peþimizden geleceðini ne yapar eder seni engellerdim. Aldým mý ayaðýmýn altýna hamur gibi yoðururdum. Belki þimdi sen önde ben arkadayým ama buna güvenme. Hele bir Meþhet’e varalým sonrasý kolay. Nasýlsa Ýsfahan’a dönüþte kuyruðunu koparýr öne ben geçerim, çünkü kuyruksuz eþeðin peþinden hiçbir deve gitmez. “ Kervan on gün sonra Meþhet’e vardý. Cemal kumaþlarý kervan sahibinin oradaki dükkanýna teslim etti ve develere baharat yüklendi. Eþek önde, develer arkada, Ýsfahan’a dönüþ yolculuðu baþladý. Ýlk günler pek sesi soluðu çýkmayan baþdeve sonraki günlerde ileri-geri konuþarak develeri kandýrmak için çaba sarf etmeye baþladý.

“ Sayýn arkadaþlar, geçmiþ geçmiþ, biz bugüne ve yarýnlara bakalým. Öyle böyle Meþhet’e geldik, þimdi Ýsfahan’a dönüyoruz. Meþhet’e gelirken bir süre kervanýn liderliðini ben yaptým. Aslýnda ben kervaný Meþhet’e rahatlýkla götürürdüm ya nedense eþek geldi, kervaný Meþhet’e o götürdü. “

Baþdeve konuþurken develerden biri: “ Eþek gelmeseydi biz Meþhet’e zor varýrdýk “ deyince baþdeve: “ Sus, öyle anlamsýz konuþma “ diyerek deveyi azarladý. “ Beni sen þaþýrttýrdýn. Yok o yol yanlýþ bu yol doðru, yok oradan deðil buradan gidelim diye diye yolu kaybettirdin. Benim yolum doðru yoldu, eðer sen karýþmasan Meþhet’e eþeksiz giderdik. Eþek dedim de aklýma geldi, bu eþek molalarda neden yanýmýza gelmiyor? Neden bizimle konuþmuyor? Çünkü eþek bizleri önemsemiyor, bizi küçük görüyor. Onun gözünde biz pire kadarýz. Þimdi soruyorum: Kendini pire kadar gören ortaya çýksýn. Ben pire kadarým desin. Ýçimizde böyle biri yok, olmadýðýna göre de hepimiz eþekten üstünüz, lider de benim. “

Biraz önce baþdeveye karþý çýkan deve: “ Lider sen olamazsýn, çünkü kervanýn bir lideri var. Kervanýn önünde giden liderdir yani eþek liderdir. “
Bunun üzerine baþdeve ayaða kalktý: “ Eþek olsa olsa senin liderindir. O ancak sana liderlik yapar. Sen bir hiç olduðuna göre eþek bir hiçin lideridir. Eþek bir hiçtir. “
“Hayýr, eþek kanýyla,canýyla oradadýr, ben de buradayým. Var olan bir þey hiç olamaz. Eþek hiç deðildir, bense hiç deðilim. “

Baþdeve devenin sözlerine içinden güldü. Asýl amacý, eþeði ortaya çekip onunla kapýþmaktý. Deve buna aracý oluyordu. Son söyledikleri gerekli ortamý hazýrlamýþtý. Baþdeve aðzýndaki baklayý çýkardý: “ Eþek orada sen buradasýn. Eþek niye orada gelse ya buraya. “
Deve, baþdevenin niyetini anladý. Birden acýdý eþeðe. Durup dururken eþeðin baþý belaya girecekti. Keþke baþdeveye karþý çýkmasaydý. Onunla laf kavgasýna girmeseydi. Artýk geri dönemezdi: “ Eþek buraya gelir. Dur, gidip çaðýrayým.”

Deve, eþeðin yanýna gitti: “ Özür dilerim. Rahatsýz ettim. Baþdeve sizi çaðýrýyor. “
“ Baþdeve mi? Beni mi çaðýrýyor? Ne iþi varmýþ benimle baþdevenin? “
“ Efendim, yola çýktýðýmýzdan beri sizin önde olmanýzý hazmedemedi. Hep kendi önde olsun istiyor. Bütün amacý sizi kervandan uzaklaþtýrmak. “
“ Ýyi iþte ben gitmiþtim, ama kervan Kuhistan Çölü’nde kaybolmuþtu. Geri dönmesem haliniz haraptý. “
“ Bunu ben de biliyorum. Hep baþdeveye yanlýþ yaptýðýný söyledim, onu uyardým. Tutturmuþ bir liderliktir gidiyor. Sizi kýskanýyor. Az önce kervaný ben Meþhet’e götürürüm diyordu. Ben, eþek gelmeseydi biz Meþhet’e zor varýrdýk dedim. Siz gittikten sonra onu þaþýrttýðýmý, bundan dolayý yolu kaybettiðini söyleyip beni azarladý. “

Deve diðer konuþmalarý da anlattýktan sonra eþek: “ Öteki develer neden baþdeve ile birlik oluyorlar, ben onu anlayamadým? “
“ Ben de anlayamadým. Ýki-üç deve gönülsüz dinliyordu onu ama þimdi sesleri çýkmýyor. Mola verildiðinde baþdeve hep konuþuyor, kendini övüyor. Siz yalnýz baþýnýza bir kenarda dinleniyorsunuz Hiç kendinizden bahsetmiyorsunuz. Herhalde nedeni bunda aramak gerek.”
“ Demek istediðini anladým. Ben yýllardýr kervan çekerim. Asla yolumu þaþýrmadým, çünkü mola verilirken gündüz güneþe, gece yýldýzlara bakarak rotayý ayarlarým. Ne kadar yol gelindiðini, ne kadar yol gidileceðini hesap ederim. Eðer molalarda sizin yanýnýza gelip baþdeve gibi lak-luk yaparsam yolumu þaþýrýrým. Gel gidelim bakalým, baþdeve ne diyecekmiþ? “
“ Efendim, isterseniz gitmeyelim. Baþdevenin amacý kavga çýkarmak. “
“ Korkma caným, baþdeve de kimmiþ? Ben onu suya götürür, susuz getiririm. Baþdeve kazdýðý kuyuya düþecek.”

Eþek önde, deve arkada hýzlý hýzlý yürüdüler. Bu sýrada deve düþünüyordu. “ Vay be, eþeðe bak. Canavar kesildi. Kim bilir kim bu? Rakibi bir baþdeve deðil ki, baþdevenin arkasýnda on sekiz tane deve var. Ama herhalde eþek boþa konuþmadý. Baþdeveyi tuzaða düþürecekmiþ? Plan hazýr demek. Efeler gibi yürüyor. Ben böyle eþeðin yoluna baþ koyarým.”
Deve: “ Efendim, sonuna kadar yanýnýzdayým. Ölürüm de ayrýlmam sizden. “
Eþek: “ Sen cesur bir devesin. Doðruluktan ayrýlma. Seni yardýmcým yaptým. “
Deve: “ Teþekkür ederim, efendim. Bu göreve layýk olmaya çalýþacaðým.”

Eþek baþdevenin önüne gelince arka ayaklarý üstünde dikildi, ön ayaklarýný beline dayadý, göðsünü þiþirdi, kafasýný yukarý kaldýrdý, kaþlarýný çattý:
“ Evet, seninle konuþmak istiyorum, devecik. Kervandan ayrýlýyorsun. Kervan, Ýsfahan’a gidiyor, sen Meþhet’e dönüyorsun.”
Eþek öylesine sert konuþmuþtu ki, baþdeve þaþýrdý. Hem eþek emir veriyordu. Baþdeve kekeledi: “ Devecik mi?! Kim devecik? Meþhet’e niye döneyim? “

Eþeðin korkusuzluðunu, baþdevenin þaþkýnlýðýný gören develer birer-ikiþer eþeðin arkasýnda toplandýlar. Bunda eþek olmadan Ýsfahan’a varamayacaklarý endiþesi önemli olmuþtu. Baþdeveye kalsa o kervaný Hazar Denizi kýyýlarýna götürürdü. Yalnýz kaldýðýný gören baþdeve ses çýkaramadý. Daha sonra develer bir daha baþdevenin sözlerine aldanmayacaklarýný söyleyerek, onun da Ýsfahan’a gelmesini eþekten rica ettiler. Eþek, bu öneriyi kabul etti. Kervan, baþka olay olmadan Ýsfahan’a vardý.

SON