Toplumsal alaný, ayný zamanda bir sivil savaþ alaný kabul edersek, bu alanda cahillerle yapýlan savaþý bilgeler kaybederler. Yani kural budur ve tarih bunun örnekleriyle doludur. Yoksa M.Ö. ve M.S. olarak toplam 8 bin yýldan sonra, neden hâlâ cehaletle savaþ devam ediyor. Dünyanýn birçok bölgesini yýkýma uðratan askerî savaþlar da cehaletin sonucu deðil mi?

Tarihte birçok filozof, bütün kötülüklerin anasýnýn cehalet olduðunun altýný çiziyorlar. Ferdî cehalet, kiþinin kendisini ve yakýn çevresini felâkete sürükler. Toplumsal cehalet ise askerî savaþlara, yýkýmlara ve on binlerin ölümüne sebep olur. Bunlarý söylerken elbette ki mübalaða etmiyorum. Tarih-i kadimden beri bu böyle deðil mi?!

Sokrates “Cahil insan kendinin bile düþmaný iken, baþkasýna dost olmasý nasýl beklenir” diyor.
Diyor ama bunu bir filozof gözüyle görerek söylüyor. Cehalete boðulmuþ bir toplum böyle bir teþhisi nasýl koyacak veya hangi bilgi birikimiyle algýlayacak?!

“Sadece bir iyi vardýr: Bilgi… Ve sadece bir kötü vardýr: Cehalet…” Bunu kavrayabilmek için bile bir toplumun kendisini aþmasý gerekmez mi?
“Tek bildiðim; hiçbir þey bilmediðimdir…” O çaptaki (yaklaþýk 2500 yýldýr akýllara hükmettiðine göre, elbette ki çapý büyüktür) bir filozof bunu diyebiliyor ama baþýndan aþaðý cehaletin balçýðý akan nice çapsýzlar, bizi, bugünlerdeki hâl-i pürmelâlimize maruz koyanlar deðil midir?
***
Cehaletin, adalet duygusu yoktur. Haklý ile haksýz onun için ayný zaviyededir. Onun terazisinin kefesini sadece menfaat doldurur. O kefenin dolmasý için gerektiðinde kan da su yerine akabilir. Menfaat ve makam, mevki onun için her þeyin üstündedir. Düþününüz ki, cahil bir harisin mal, mülk, makam ve mevki düþkünlüðü nice mazlumlarýn ayaklar altýnda karýnca gibi ezilmesi anlamýna gelmektedir. Ve bu harisler ölümü asla akýllarýna getirmezler…
Ýslâm filozofu Ýbn-i Haldun, “Halk, yalnýzca adaletle korunabilen kullardýr” diyor. Yukarýda örneðini verdiðimiz bir kiþi veya çoðula teþmil edersek bir toplum, hem cahil hem de haris olursa adaleti nasýl tesis edecek?! Kendi egosuna boðulmuþlar, halký nasýl düþünecekler?!
***
Dehan-ý kebirinden cehalet salyalarý saçan biri, Ýbn-i Rüþd’ün “Kimseden daha iyi olmadýðýnýzý anlayacak kadar mütevazý, herkesten farklý olduðunuzu kavrayacak kadar bilge olun” tespitini nasýl kavrayacak ki, olmayan bir bilgeliðini etrafýna yansýtsýn.
Asýrlar önce yaþayan filozoflarýn tespitleri, Tolstoy’un deyimiyle “Bugünümüzde de” güncelliðini koruyorsa, bin yýllýk evrimin cehaleti yenmediðini, her þeye raðmen yenemediðini göstermiyor mu?!

O Tolstoy ki, 120 yýl önce Rus Çarý ikinci Nikoloy’a yazdýðý mektubu(*), sanki bugün demir yumrukla devlet yöneten otokratlara yazmýþ gibi çýkýyor karþýmýza. Bir asýrdan fazla bir zaman öncesinde yaþananlarla; bunca evrime raðmen bugün yaþananlarýn arasýnda zerrece fark yok!
***
Asýrlarýn birer ikiþer devrilmesi ve toplumsal eðitimin gittikçe artmasý, henüz bireysel ve toplumsal cehaleti ne yazýk ki yok etmiþ deðil. Yer kürenin belirli bölgelerinde, daha açýk söyleyelim; bugün Batý diye ayrýþtýrdýðýmýz coðrafya da “cehaletin kýsmen yenildiði ve toplumsal barýþ ile toplumsal adaletin tesis edildiði” görülmekte olsa da; Doðu veya Þark olarak nitelediðimiz coðrafi kesimde ise “cehlin karanlýðý” bila-fasýla devam etmektedir.

Öyle ki, bugün bazý yerlerde adaletin tesis edilebilmesi için; yüz binlerce insan, mahkemeler karþýsýnda Sokrates’in 25 asýr önce yaptýðý “Atina Savunmasý”na benzer savunmalar yapmak zorundadýrlar…
Maatteessüf bizim ülkemiz de bu durumdan soyut deðildir…

(*): Tarafýmca Türkçeye çevrilen “Lev Tolstoy – Makaleler ve Mektuplar” – Akýl Fikir Yayýnlarý