Yaylasý taþlýdýr ova çiçekli
Meseller diyarý pýnar içekli
Tandýr baþý sohbet ballar göçekli
Yâdýmý kor alýr Kars’ý yaþarken

25 yýl sonra çocukluðumun meselli kentini yeniden yaþamak. Ah neydi o günler… !
Neydi o tandýrbaþý sohbetleri, neydi o türkülü deyiþlerin masalsý hayelleri.. !
Kýþlarý karlar içerisinde kartopu oynayarak geçirdiðim ve üþüdüðümde sobanýn yaný baþýnda kömür ya da tezek sýcaðýyla ýsýndýðým kent. Akþamlarý gün batýmýyla ekmek piþtikten sonra, tandýr baþý sýcaklýðýnda masallar anlatýp seviþtiðimiz kent. Baharla beraber, çöllerde yemlik, evelik toplayýp doðallýðýný doya doya sindirdiðimiz kent, seni yeniden yaþamak ne kadar güzel !

Çok uzaklarda, Anadolu’mun Kuzeydoðusunda, Kafkaslar ezgisinden, yemyeþil ve binbir çiçekli ovalarýn eteklerine kurulu Kars þehrim. Bir çok kültürü ve farklý bir yapýyý baðrýna mavzer, gözlerine siper etmektedir. Beni hasretlere boðan bu güzel kent, en çok özlediðimdir. Kar beyazý gözlerinden , Anadolu’yu seyrediyorken ; serhat kýþlasýnda komþu diyarlarada mukayyet oluyor.

Orta Asyanýn açýlan kapýsý konumundaki biberli kentim, þimdilerde talebeler diyarý pehlivan olmuþ. Anadolu’nun dört bir yanýndan Kafkas Üniversitesine okumak için, gelen gençleri yürek dergâhýna konuk ediyor. Gelecekte, Serhat bakýþlarýndan nice bilim adamlarý yetiþtirecek kim bilir ? Havalimaný ulaþýmýyla bahar hasretlerini sunuyor kavuþmalara. Mavi semâda yýldýzlarý sayarken, özlemler gideriyor ana balalar. Kara ve demiryolu aðlarýnýn efendisi olarakta, kralýðýný sürdürdürmeye devam ediyor.

Güneþ erken doðar saçar kýzýlý
Daðlara hükmeder kuzu ezeli
Kafkaslar anasý kýzlar güzeli
Cemale ay düþer Kars’ý yaþarken

Kuzeyinde; Susuz, Arpaçay ve Akyaka'yla, doðusunda; Ermenistan'la, güneyinde; Digor ve Kaðýzman'la, batýsýnda ise, Selim ve Erzurum sýnýrlarýyla çevrili bu þirin kentimin, herkese sunacak kadar þekerli demli çayý var. Kalbinin misafir kapakçýklarýnda serin iklimlere sahip olsada, hemen hemen her gün ufuklarýnda güneþi pýrýl pýrýl gönderir. Dört mevsimi cömertce sunar ve misafirperver insanlarýyla, bu mevsimleri daha bir sýcak, daha bir renkli kýlar.

Kars kalesi, þehrin genel görünüþü içerisindedir. 220 burçtan meydana gelen Kars kalesi,doðu batý istikâmetinde yaklaþýk 90 metredir. 40 yýllýk Rus iþgalinde tahribatlara uðramýþ, orijinal özelliðini ve kullanýmýný yitirmiþ olmasýna raðmen hâlâ görkemlidir. Rus iþgalinde iken, binalar ve giriþ cephelerindeki sütunlar, kabartma taþlarýyla süslenmiþtir. Bu tarihi Rus yapýsý binalarýn bir kýsmý tescil edilerek koruma altýna alýnmýþ, bir kýsmý ise, kiþisel mülkiyete býrakýlmýþtýr. Çoðrafi yapý ve iklimin þekillendirmesi ile oluþan doðal deðerler ve insan eliyle yapýlan tarihi yapýlarýn sayesinde, burada zengin bir turizm potansiyeli mevcuttur.
Kuþ gözlemlemek, çiçek seyiri, Sarýkamýþ’ta kayak, Ani harabeleri bir baþka güzellik katar. Kümbet camii ve Modern Kars müzesi günümüzde arkeolojik, etnografik ve taþ eserlerin sergilendiði önemli müzeler arasýnda yer alýrken ; Kars’ý bunlarla yaþamak bir baþka duygudur.

Gün batýmý erken gidene bakar
Doðacak güneþi sineye takar
Geçmiþi saklayýp atiye bakar
Hasretim od alýr Kars’ý yaþarken

Hayvancýlýk ise baþlýca geçim kaynaðýdýr. Yaylalarýn yüksek oluþu, küçük ve büyük baþ hayvanlarýn yetiþtirilmesine olanak saðlar. Sütü kaymaklý dondurma gibidir.. Sarýyaðý tane tane bezelye gibi, peyniri apak, hele çeçil peyniri , kahvaltýlarýn padiþahýdýr. Besinlerin damaklarda kalan doðal tadý, hiç bir yerde bulunmaz. Kars kaþarý Anadolu’nun her yerinde aranýr, hatta yarýþmalarda Kars kaþarý ödül almýþtýr. Kars balý, organik bir ürün olup yaylalarýnda doðal olarak üretilir, yedikçe yiyesi gelir insanýn. Çok sayýda polen ve nektar kaynaðý çiçeklerden, Kafkas türü arýlar, gün boyu çalýþarak üretiyorlar.

El sanatlarýnda halýcýlýk, kilim ve keçe dokumacýlðý ise bir baþka zengiliðidir Serhat’ýn. Kirman ipinden geometrik ve bitkili desenler kullanýlýr, halýlarýn kenar iþlemeleri yöredeki çok kültürlülükten etkilenerek deðiþik motiflere sahiplenerek iþlenir. Gelinlik kýzlar mendiller iþler, çoraplar örerler rengarenk. Bir yolunu bulup yollanýr gizliden aþk pehlivanlarýna. Bu gizlilik daha bir sevdalý kýlar, daha bir sýcak gürül gürüldür akan kanlarý ; yürekleri nehirler gibi coþar, fýrtýnalar eser gözbekelerinde.

Çeçil peyniridir zülüfler teli
Sarýyað aylasý analar gülü
Petektir yaylasý ballarýn seli
Halýsý tozlanýr Kars’ý yaþarken

Çeþitli etnik grup ve mezhepleride barýndýran karlar diyarý, zengin folkloru ve aðýz özellikleriylede bir baþka gizemlidir. Türkler, Kürtler, Azeriler, Terekemeler, Yerliler, Türkmenler, Tatlar ve Çerkezler, sarayýnýn en güzide cariyeleridir. Malakan Ruslar ve Almanlarýda barýndýrýr. Þiiler ve sunnilerde cariyeler kervanýnda ikâmet etmektedirler. Kültürel yönden köklü temellere dayanýr Kars. Hatta, M.Ö. 9000 yýllarýndan günümüze kadar bir çok uygarlýklar hüküm sürmüþtür. Mozaik kültürlü olan þirin kentim, gelenek, görenek, halk hikayeceliði ile maniler, türküler ve dengbejler gibi çoðunluða sahiptir. Ayrýca orijinal kiyafetleride gelenek ve göreneklere göre giyilir. Halk oyunlarý, davul zurna, saz, balaban, tar, tulum, mey, tütek, garmon, akordeon gibi çalgýlar eþliðinde oynanýr. Akordeonla Kafkasý oynanýrken, davul zurna eþliðinde halaylar çekilir.Yüzün üzerinden çeþitli oyunlarý var. Folklorik oyunlara uygun kiyafetleriylede bir baþka kem vuruyor gönüllere.

Aþýklar geleneði ise çok eskilere dayanýr. Saz ve kopuz eþliðinde deyiþler, atýþmalar çok sayýda aþýklar doðurmuþtur. M.Çobanoðlu, Þeref Taþlýova, Dengbejler geleneði ise ayrý bir tat katar sevdalý söyleþilerin kâhküllerine. Yanýk sesleriyle dengbej kadýnlarý, herhangi bir çalgýya ihtiyaç duymadan hüzünlü ve efkârlý, geçmiþte yaþanmýþ olaylarý, özellikle de birbirine kavuþamayan aþýklarý, sevdalýlarý anlatýrlar. Kýna gecelerinde, halay çekerken iki kiþi bu manilerden söyler, diyer sýrada gelenler tekrarlarlar ve böylece halay tüm güzelliði ve sýcaklýðýyla devam eder. Bunlar, kars’ý yaþarken hâlâ devam etmektedir.

Azerisi Kürdü þanýnda Türkü
Kültürlü topraðý suyunun arký
Humuslu makamý dillerde þarký
Verimi al vurur Kars’ý yaþarken

Bütün bu güzellikleri sinesinde barýndýran Kars’ýmda, daðlarýn baþýndan yaylalar çýrýlçýplak yýkanýr akarsu vadileriyle. Rüzgâr, nazlý nazlý salýnýr kurularken dalgalý düzlükleri. Allahüekber daðlarýna inat, þahlanan atlar gibi Kýsýrdaðý, Aladaðý ardýna koþar sanki. Aþaðýdað’ýn gölgelerini çevirir yeþil vadilere. Gecelerin koynunda seviþmek için sevgililere el eder. Kamerin göz kýrpmasýyla Kars çayý, þehrin güney batýsýndan geçer. Akþamlarý yakamoz izlemek insaný daha bir mutlu kýlar Kars kentimde. Çocukken yakamoz bilmezdik ama, ayýn ýþýðýný izlerdik türkülü akýþýnda. Kulaklarda çok zaman sonra bile hatýrlanacak ezgiler býrakan Kars çayý, bazan deli deli akardý, özellikle yaðmurdan sonra. Bir damarýna basýlsa gene deli deli coþar.

Bozkýrlarla, plato ve dað çayýrlarý ise, bedenleri þet gibi sarar. Topraðý bereketli ve katýþýksýzdýr. Doðal yetiþtirdiði 1250 çeþitli bitkinin 100 den fazlasýný, dünyanýn hiç bir yerinde yetiþmeyen nadir bitkileri yürek heybesinde saklýyor. Bu bitkilerin bir çoðu Kars adýný alýr. "Karsianus, karsiana, karsianum, karsensis" gibi. Kars þehrimde Bahar, kardelenlerle ve düðün çiçekleriyle gelir. Topuz dikeni, evelik , aþ otu, kuþ yemi, yemlik gibi ve adlarýný burada sayamadýðým çok çeþitli faydalý bitkiler, göz sofrasýndan damak sofrasýna bir baþka zevk katar. Bu bitkiler doðal, hiç bir sulama, gübreleme iþlemine gerek kalmadan yetiþir.

Baharýn ilk çiyi kalkar kalkmaz gelin kýz þehirden uzakta, bu bitkileri toplamak için çöllere giderdik Bu doðal bitkileri, türküler eþliðinde, deye güle toplar, yediklerimizi yerdik kalanlarý kýþlýk erzak olarak güneþ altýnda kurutup saklardýk. Bunlarýn yanýnda saman efkârý, buðday, þeker pancarý, yulaf, rüzgârýn serin býyýklarý altýnda bir baþka güzellikler katar karlar diyarýma. Kýþ aylarý uzun sürdüðünden, yýlda bir kere ürün alýnýr ancak..Suyu tertemiz ve soðuktur, kana kana içilir.

Baðrýndan atýlan bendeniz hüzün
Yirmi beþ yýlýnýn seferi tüzün
Ne etsem varamam vuslata güzün
Rengim küle döner Kars’ý yaþarken

Hamur iþi yemekleri ise baþka ünlüdür. Hangel, baþlýca yöresel yemeðidir. Anacan, kurutla piþirirdi hangeli. Ne çok özleniyor þimdi uzak diyarlarda. Tandýrda kaz çekmesi, plavlý kaz, hörre (un çorbasý) ayran aþý. Lavaþ, arasýna patates ve soðan sarýp yemek ise bir baþka güzeldir, bir baþka ömür lezzet verir insana.

Nice özlemiþim kurut aþýný
Anamýn elinden kavut taþýný
Lavaþýn dürmeði kartol kaþýný
Damaðým közlenir Kars’ý yaþarken

Belkide biberli kentimin Serhat tv. Bu gelenekleri zaman zaman en iyi sergileyen televizyondur. Serhat fm, pop protest aðýrlýklý müzik türlerini sunuyorken yöresel türküleri ve ezgileride dinletir.

Kars’ý yaþamak yazýlarda bile olsa, hasret meltemlerinin bu taraflara doðru esmesinden, kelebek hafifliðinde mutlu oluyorum

Sevgili’yim lakin seni sevmiþim
Seninle büyümüþ tahta varmýþým
Uzaktada olsam huyun sarmýþým
Bedenim paylandý seni yaþarken