Küresel iklim değişikliği, 21. yüzyılın en önemli sorunlarından biri olarak karşımıza çıkmaktadır. IPCC (Hükümetlerarası İklim Değişikliği Paneli) raporlarına, Türkiye Meteoroloji Genel Müdürlüğü (MGM), TÜBİTAK, Boğaziçi Üniversitesi Kandilli Rasathanesi ve çeşitli akademik kurumların verilerine dayanarak Türkiye'nin iklimsel geleceği çok yönlü bir şekilde analiz edilebilir. Türkiye, 2025-2100 yılları arasında sıcaklık artışından en fazla etkilenecek Akdeniz çanağında yer almaktadır. IPCC 6. Değerlendirme Raporu'na göre, Türkiye'de ortalama sıcaklıklar sanayi öncesi seviyelere göre 1,5 ile 4,0 °C arasında artabilir. Bu artış, aşırı sıcak dalgaları, tropik geceler ve kurak periyotların sıklığını ve şiddetini çok ciddi boyutlara taşıyacaktır. Özellikle Ege, Akdeniz ve Güneydoğu Anadolu bölgelerinde yaz aylarında 45 °C'C'\u00ye yaklaşan sıcaklıklar kaydedilmeye başlanmıştır. Türkiye, iklim değişikliği nedeniyle "su stresi" yaşayan ülkeler arasındadır. Yıllık kişi başına düşen su miktarı 1350 m3 olup, bu değerin 2030 yılına kadar 1000 m3'ün altına düşmesi beklenmektedir. Bu durum, Türkiye'yi "su fakiri ülke" sınıfına yaklaştırmaktadır. Konya Havzası, Tuz Gölü, Gediz, Büyük Menderes ve Ergene havzalarında yeraltı su seviyelerinde dramatik düşüşler izlenmektedir. Sulak alanlar geri çekilmekte barajlardaki doluluk oranları düşmektedir. Tarımda sulama yetersizliği ve içme suyunda kesintiler söz konusudur. Türkiye'nin buğday, ayçiçeği, zeytin, mısır gibi temel tarım ürünlerinde iklimsel stres nedeniyle verim kayıpları beklenmektedir. TÜBİTAK projeksiyonlarına göre, 2050'ye kadar bazı ürünlerde verim %15-30 oranında azalabilir. Bu durum, ithalat ihtiyacını artıracak kırsalda geçim kaygısını derinleştirecektir. Ayrıca hayvancılık sektöründe yem ve su krizi nedeniyle üretimde daralma beklenmektedir. Isınan atmosfer, daha fazla su buharı taşıdığı için şiddetli ve ani yağışları artırmaktadır. Karadeniz Bölgesi'nde Rize, Artvin, Ordu gibi illerde sel ve heyelan riski çok yüksektir. Kısa sürede yağan 100-200 mm yağış, altyapı eksikliği nedeniyle can ve mal kaybına yol açmaktadır. İstanbul ve Bursa gibi büyük şehirlerde de sel baskınlarının sıklığı artmıştır 2021 ve 2023 yıllarındaki orman yangınları, Türkiye tarihinin en büyük yangınları arasına girmiştir. Akdeniz ve Ege bölgeleri, aşırı sıcaklık, rüzgar ve düşük nemin etkisiyle yangınlara açık hale gelmiştir. Orman Genel Müdürlüğü verilerine göre, yıllık yangın sayısı ve tahrip edilen alan miktarı istikrarlı bir şekilde artmaktadır. Bu durum, orman ekosistemlerini ve yaban hayatını tehdit etmektedir. Sıcaklık artışı, sivrisinek, kene gibi vektörlerin yayılma alanını genişletmektedir. Türkiye'de Batı Nil Virüsü, Zika, Kırım-Kongo Kanamalı Ateşi gibi hastalıkların artışı gözlenmektedir. Ayrıca sıcak çarpması, solunum yolu hastalıkları ve ishal gibi sıcaklık-bağlı sıkıntılar, kırsal ve yaşlı nüfus için risk faktörü oluşturmaktadır. Kırsal alanlarda kuraklık ve tarım verimsizliği nedeniyle iç göç hareketleri artmaktadır. Özellikle Güneydoğu Anadolu ve Orta Anadolu bölgelerinde tarımsal faaliyetlerin azalması, kentlere olan göçü hızlandırabilir. Bu durum, kentlerde altyapı baskısı, konut krizi ve iş bulma sıkıntıları doğurmaktadır. Küresel iklim değişikliği Aydın ilimizi de çok yönlü bir şekilde etkilemektedir. Sıcaklık artışından kuraklığa, tarımsal verim kaybından su kıtlığına kadar uzanan bu etkiler, şehrin doğal kaynakları, ekonomisi ve toplumsal yapısı açısından kritik bir dönüşüm sürecini başlatmaktadır. 1966-2015 yılları arasında Aydın'da ortalama yıllık sıcaklık 24,5 °C olarak kayıt altına alınmıştır. 2016-2065 yılları için ise 1,55 °C civarında bir artış beklenmektedir. Bu artış, yaz aylarında sıcak hava dalgalarının daha sık ve uzun süreli olmasını beraberinde getirecek, bu durum özellikle şehrin merkezinde ve tarımsal alanlarda çalışan insanlar için ciddi sağlık riskleri oluşturacaktır. Aydın, Büyük Menderes Havzası'nda yer almakta ve bu havza iklim değişikliğine karşı hassas bölgelerden biri olarak tanımlanmaktadır. Kişi başına düşen su miktarı 130-140 m³/yıl seviyesindedir ve bu değer mutlak su kıtlığının eşiğindedir. Yağış rejiminde %20-30 oranında azalma beklenmekte, bu da barajlar, göletler ve yeraltı suları üzerinde ciddi baskı oluşturacaktır. Artan sıcaklıklar ve azalan toprak nemi, Aydın'da yaygın olarak yetiştirilen zeytin, incir, pamuk ve sebze gibi ürünlerde verim kaybına yol açacaktır. Tarımda sulama ihtiyacının artması, maliyetleri yükseltirken su kaynaklarının daha hızlı tükenmesine neden olacaktır. Bu durum, gıda arz zincirini zorlayarak hem yerel halkın geçimini tehdit edecek hem de fiyat artışlarına neden olabilecektir. Yaz sıcaklıklarındaki artış, Aydın'ın orman alanlarında yangın riskini büyük ölçüde artıracak ve ekosistem dengelerini bozabilecektir. Bu durum, hem bitki örtüsü hem de bölgede yaşayan hayvan türleri için tehdit oluşturmaktadır. Artan sıcaklıklar ve nem oranları, yaşlılar, çocuklar ve kronik hastalığı olanlar üzerinde özellikle termal stres, gıda kaynaklı hastalıklar ve solunum rahatsızlıkları şeklinde etkiler oluşturacaktır. Aydın'da yaz aylarında yaşanan ölümcül sıcak dalgaları, sağlık sistemini zorlayabilir. Tüm bu iklimsel riskler, kırsal kesimlerde yaşayan nüfusun şehir merkezlerine veya başka bölgelere göç etmesine neden olabilir. Bu durum, kentsel altyapı üzerinde baskı oluştururken aynı zamanda ekonomik dengesizlikleri derinleştirecektir. Aydın, iklim değişikliğinin etkilerini şimdiden hissetmeye başlamış olan, gelecekte ise bu etkilerle daha yoğun yüzleşecek olan bölgelerden biridir. Bilimsel veriler, şehrin geleceğine dair net uyarılar sunmakta; bu nedenle merkezi ve yerel yönetimler ile halkın birlikte hareket ederek adaptasyon stratejileri geliştirmesi elzemdir. Aydın için iklim uyumu, sadece çevresel değil, aynı zamanda ekonomik ve toplumsal bir zorunluluktur.
Türkiye, İklim Değişikliği'ne karşı dirençli politikalar geliştirmek zorundadır. Şu adımlar atılmalıdır:
- İklime uyumlu tarım tekniklerinin yaygınlaştırılması,
- Su tasarruflu sulama sistemlerine geçiş,
- Erken uyarı sistemlerinin güçlendirilmesi,
- Kentlerin ıklim dirençli hale getirilmesi (yeşil altyapı, serin alanlar),
- Yenilenebilir enerjiye geçiş ve karbon salımının azaltılması.
- Damla sulama ve modern tarım yöntemlerinin yaygınlaştırılması
- Kuraklığa dayanıklı tohumların teşvik edilmesi
- Orman yangınları için erken uyarı sistemleri kurulması
- Sürdürülebilir kent planlaması ve enerji verimliliği projeleri
- Su kaynaklarının entegre yönetimi ve geri dönüşüm sistemleri
- İklim-akıllı tarım sigortaları ve çiftçi destekleri
- Kıyı bölgelerinde deniz seviyesi yükselişine karşı koruma
- Sağlık sistemlerinin iklim risklerine adaptasyonu
**Aydın özelinde:**
- Büyük Menderes Deltası'nın korunması
- Yeraltı suyu koruma programları
- Turizm sektöründe sürdürülebilirlik planları
Bu adımlar, Türkiye'nin hem iklim krizine adaptasyonunu sağlayacak hem de gelecekteki riskleri azaltacaktır.
