SURÝYE VE ORTADOÐU ÜZERÝNE

Suriye, Osmanlý Ordusu ile Memluk Ordusu arasýnda 1516 yýlýnda Halep yakýnlarýnda meydana gelen Mercidabýk Savaþý sonunda Osmanlý topraklarýna katýlmýþtýr. Suriye güney komþumuzdur ve bir Ortadoðu devletidir. Dinler, inançlar, düþünce akýmlarý hep bu topraklarda vücut bulmuþtur. Bölgede bulunan kutsal yerler hep ilgi çekmiþ, tarih boyunca da hep hedef olmuþtur. Doðu’dan Moðollar, Persler ve daha baþka kavimler, batý’dan Haçlý ordusu defalarca bu topraklara saldýrmýþtýr. Ancak hiç birisi kalýcý olmamýþtýr. Bu topraklar huzursuz topraklardýr. Ne orada yaþayanlar, ne de o topraklarý ele geçirenler hiç rahat yüzü görmemiþlerdir. Osmanlý’nýn orada çok uzun süre kalmasýnýn nedeni, o topraklarýn, inanç ve etnik yapýsýna müdahale etmemesinden kaynaklanýr. Egemenliðini yine o coðrafya’nýn iç idarecileriyle birlikte saðlamýþtýr. Ýlke; vergi zamanýnda gelsin, itaat ve asayiþ saðlansýn.
Arap halk türkülerinde bu konu çok dile getirilir. Suriye’de bir halk türküsünde; kara sakallý bir asker bir köye gelir, atýnýn terkisine köyün en güzel kýzýný atar ve çeker gider. Bu türkü günümüzde Suriye’de, olay çok yeni yaþanmýþ gibi gözyaþlarý arasýnda söylenir. Bir halk halk deyiþi þöyledir.
Þalvarý þaltak Osmanlý
Eðeri kaltak Osmanlý
Ekende yok biçende yok
Yiyende ortak Osmanlý
Zileli Aþýk Talibi ise þöyle seslenir;
Talibi’yim kurtulmadým çileden
Mültezimler öþür alýr kileden
En doðrusu kaçmak imiþ Zile’den
Hiç gelmemek Nurun ala nur imiþ
Suriye’ye, en az on defa gitmiþliðim var. En son 2011’de, bir grup þair ve yazarla gitmiþtik. Suriyeli, bazý yönetici ve sanatçýlarla görüþmeler yapmýþ, belki barýþa bir nebze katkýmýz olur diye düþünmüþtük. Olmadý. Suriye, Arapça da güneþ diyarý anlamýna gelir. Doðu’sunda zengin petrol ve maden yataklarý, batýsýnda verimli topraklar vardýr. Pek çok uygarlýða ev sahipliði yapmýþ. Turizm potansiyeli çok yüksek bir ülkedir. Her yeri tarihtir. Ancak yoksul bir ülkedir. Ekonomik ve sosyal bakýmýndan, Türkiye’den en az 40 yýl geridedir.
Nüfusu 20 milyondur. Etnik daðýlýmý yaklaþýk olarak; % 55 Sünni Araplar, %15 Nusayriler [Arap Alevileri], %7 Hýristiyanlar, %5 Ermeniler, %9 Kürt, %4 Türkmen, %5 Dürzi olduðu bilgisini edinmiþtik. Bunlarýn dýþýnda; Çerkezler, Süryaniler, Yahudi gibi diðer etnik gruplar %10.. Bu oranlar kesin ve resmi bilgiler deðildir. Suriye’de sayýsý bilinmeyecek kadar çok, etnik ve dini yapý mevcuttur. Suriyeliler Türkleri severler. Ancak Suriye’de yaþayan bir grup, uygulanan politikadan politikasýndan hiç de memnun deðildir. En uzun sýnýr komþumuz Suriye iledir. O kadar yakýn akrabalýk iliþkileri vardýr ki, tahmin etmek bile zordur. Ýki kardeþten biri sýnýrýn öbür tarafýnda, diðeri bu taraftadýr. Aileler eskiden bayramlarda hasret giderirlerdi. Suriye’den Türkiye’ye iki milyon insan geldiði ifade edilmektedir. Bu insanlarýn çoðunluðu Sünni Arap. Bunun dýþýnda Türkmenler ve Kürtler de vardýr. Çok çeþitli bir etnik ve dini çeþitliliðe sahip bu ülkede, gruplar arasýnda iletiþim yok denecek kadar azdýr. Ýþte bu yüzden Suriye’yi tanýmak ve anlamak çok zordur. Orada ittifaklar çabucak bozulmakta ve hiç anlaþýlmayan nedenlerden dolayý yeni ittifaklar kurulabilmektedir. Suriye’nin arkasýnda, Çin ve Rusya gibi iki süper güç vardýr. Rusya’nýn Tartus’da büyük bir askeri üssü vardýr. Çin’in ticari iliþkileri devam etmektedir. Yönetim, Nusayriler’in elindedir. Laik tek arap ülkesidir. Eðitim ve saðlýk hizmetleri parasýzdýr.
Suriye, tüm Arap dünyasýnda saygýn bir konuma sahiptir. Ayrýca belirtmek gerekir ki, Araplar, kendilerini diðer halklardan çok üstün tutarlar. Arap olmayanlara “Mevali” derler. Arap Milliyetçiliðinin temelleri Suriye’de topraklarýnda ortaya atýlmýþtýr. Suriye’de Arap milliyetçiliði, inançtan çok daha önemlidir. Bu nedenlerden dolayý Suriye’de taraf olmak, Ülkemize hiç bir þey kazandýrmaz. Ýçinden çýkýlmaz sorunlara yol açar. Yavuz Sultan Selim, Mýsýr Seferine giderken, bir akþam üzeri Ordusuna, dur emri verir. Ordugah kurulur. Gece yarýsý iki asker kavga ederler. Yavuz, kavga eden askerlerin seslerini duyar. Hemen kalkar, komutanlarýný çaðýrtýr. Derhal toplanýn, gidiyoruz, der. Komutanlarý bunun nedenini sorunca, þu cevabý verir. Bu topraklar huzursuz topraklar. Burada daha çok kalýrsak, askerler birbirine girer, der. Ortadoðu’ya tarihi boyunca hiç barýþ gelmemiþtir. Ortadoðu’yu, Araplarý, tanýmak, isteyenlere, Falih Rýfký Atay’ýn, “Zeytindað” isimli kitabýný önerim.
Arapça çok zengin bir dildir. Araplar söz sanatlarýnda; þiirde, masalda, hitabette, müzik ve raks da ustadýrlar. Onlar için, ailece yemek yemek, sohbet etmek bir ibadet biçimidir. Gününü gün eder, kavga etmez, kalp kýrmazlar. Sevdiklerini tam severler. Kent kültürünü benimsemiþler. Kýrsalda yaþayanlarýna bedevi derler. Gözleri hep güler, üzüntülerini de sevinçlerini de belli etmekten kaçýnýrlar. Düþüncelerini, heyecanlarýn gizlerler. Onlar için doðum neyse, ölüm de odur. Çok doðal yaþarlar. Misafirlerine, ellerindeki imkanlarýn en iyisini sunarlar. Dost canlýsýdýr.
Suriye tarihi incelenirse en zor koþullardan bile, uyguladýklarý politika sayesinde sýyrýldýklarý görülecektir. En kötü koþullarý bile kendi menfaatlerine çevirmede beceri sahibidirler.
Suriye topraklarýnda bugün yaþanan olaylarýn temelleri yüz yýl öncesine atýlmýþtýr. Önce Ýngilizler, sonra Franýzlar, en sonunda Ruslar Suriye’de söz sahibi olmuþlardýr. Suriye’yi hep sömürmüþler fakat, o yoksul halkýn demokrasi ve ekonomik geliþmesine hiçbir katký yapmamýþlardýr. Suriye’de dengeler deðiþirse, Ortadoðu’da sýnýrlar deðiþir. Suriye’nin bütünlüðü bozulmaz, barýþ gelirse, bundan en çok ülkemiz fayda saðlar. Ortadoðu’da, savaþ hiçbir zaman çözüm olamaz. Terörün en yoðun olduðu 93 ile 95 yýllarý arasýnda, Hakkari’de görev yaptým. Ýki yýl yaþanýlan acýlarý gördüm, yaþadým. Suriye’ye yapýlacak bir müdahalenin ülkemize bir hayrýnýn olmayacaðý düþüncesindeyim. Müdahale olursa; Ordusu’na bir göz atalým. Sovyetlerin tarih sahnesinden çekilmesiyle, Suriye için çöküþ baþladý. Rusya, Suriye’ye tamamen desteði kesmiþ. Ellerindeki silah mühimmat, araç ve gereçler Sovyetler Birliðince verilmiþ. Kullanýlamaz durumda, eski ve demode olmuþtur. Büyük bir devlet adamým olduðu gibi büyük bir asker de olan Atatürk’ün; “Savaþ zorunluluk olmadýkça ancak bir cinayettir.” özdeyiþini unutmamak gerekir. Ortadoðu halklarý kendi kaderlerini kendileri belirleyeceklerdir