… GURBETTE AYBASTILI OLMAK
Bakarým bakarým sýlam görünmez
Ara yerde yýkýlasý daðlar var
“Karacaoðlan”
Gurbette Aybastýlý olmak, nasýl bir duygudur. Günümüzde bazý kavramlarýn anlamlarý deðiþmiþtir. Gurbet kelimesi, memleket kelimesi gibi.. Aybastýlý bir ailenin çocuðuna Ýstanbul’da sorulsa, Nerelisin? diye, çoðunlukla Aybastý veya Ordu ifadesini duymayacaksýnýz. O kendisini, “Ýstanbullu “ olarak tanýtacaktýr. Ancak þöyle bir cevap da olabilir; “Babam Aybastýlý” Bayramlarda, hasat günlerinde, festival, cenaze veya düðün gibi önemli günlerde kýsa süreliðine gelinen yer artýk “sýla” olmuþtur. Aybastýlý gurbeti memlekete dönüþtürmüþtür. Evi, iþyeri, arabasý, iþi ve meþguliyeti Aybastý da deðil, yaþadýðý yerdedir. Memleket hasretini bulunduðu yerdeki hemþehrileriyle, derneklerde, festivallerde, bir vesile ile bir araya gelmelerde veya televizyonunda izleyerek gidermektedir. Memleketine dönüp dönmeyeceðini sorduðunuzda, sýla özlemini yaþadýðýný anlatacaktýr, birgün geri döneceðini ifade edecektir, ancak dönmesinin mümkün olmadýðýný bakýþlarýndan anlayacaksýnýz. Ýstanbul’da Ankara’da çoðunlukla Aybastýlýar, ayný semtlerde ayný mahallelerde oturmaktadýr.
Kurmuþ olduðu hemþeri derneklerinde; düðünlerini, davetlerini, eðlencelerini, toplantýlarýný, buluþmalarýný yapmakta, orada memleketlerinde yaþanýlan gelenek görenekleri taþýmaktalar. Dernek üyesi olmayanlar bu imkanlardan yararlanamýyor. Dernekler, sadece buluþulan yer deðil, ekonomik bir güç oluþturmuþlardýr. Ýçinde her türlü ihtiyaçlarýný karþýlayabildikleri dernek binalarý çoðunlukla derneðin mülkiyeti olmuþtur. Derneklerin en önemli özelliði yardýmlaþma dayanýþma ve sorunlarýn danýþýldýðý çözüldüðü mekanlar olmalarýdýr. Öðrencilere burs, askere gidenler gençlere harçlýk, düðünü ve cenazesi olanlara yardým gibi çok yararlý hizmet üreten dernekler de vardýr. Derneklerin bu yararlý faaliyetlerine karþýn dernek çatýsýna katýlmayanlarýn sayýsý oldukça fazladýr.
Gurbetçilik geçmiþte olduðu gibi, mevsimlik veya geçici deðil, süreklilik üzerine bir þekil almýþtýr. Kazancýný bulunduðu yerde harcamakta ve deðerlendirmektedir. Ev veya iþyeri almak, iþletme kurmak gibi… Yurtdýþýnda yaþayanlar, yatýrýmlarýný daha önce memleketlerine yaparken, günümüzde sahil kasabalarýna veya büyük kentlere kaydýrmýþlardýr. Memleketine yatýrým yapanlarýn sayýsý çok azalmýþtýr. Ýlk kuþak Ýstanbul’a veya büyük þehirlere gidenler, inþaat, triko gibi benzeri iþlerde çalýþýrlarmýþ. O günden bugüne çok þeyler deðiþmiþ. Günümüzde gurbetçilerin tamamýna yakýnýn bir evi var. Ýki veya üç evi olanlar olduðu gibi, bunlarýn dýþýnda iþyeri ve arabasý olanlar oldukça çoktur. Bugün Aybastýlýlar, Ýstanbul’un ekonomisinde söz sahibi durumdalar. Aybastýlýlar son yýllarda eðitim alanýnda çok büyük ilerleme içindeler. Gerek gurbette olsun, gerekse Aybastý’da olsun, eðitimli meslek sahiplerinin sayýsýnda ki artýþ gurur vericidir. Aybastýlar, devlet sektöründe ve özel sektörde söz ve yetki sahibi konumundalar. 1977 yýlýnda Ýstanbul’da askeri öðrenciydim. Bir pazar günü Küçükçekmece’de geziyordum. Bir inþaat sahasýnýn yanýndan geçiyordum. Birden yaðmur bastýrdý. Þantiye binasýna sýðýndým. Hoþbeþ ettikten sonra, tanýþmak faslýna geçtik. Yaklaþýk on kiþiydiler. Hepsi de Aybastýlý’ydý. Yere oturmuþlar, bir tencerede yemek yiyorlardý. Beni de davet ettiler. Bende yemeðe katýldým. Sonra çay içtik. Çok sýcak bir ortamlarý vardý; samimiydiler, içtendiler, yüzleri gülüyordu. Bir tencere yemeði rýzalarý ile paylaþýyorlardý. Bu manzarayý ömrüm boyunca hiç unutamadým. Teþekkür ettim, yanlarýndan ayrýldým. Geçen yýl Ýstanbul’da beþ altý derneði ziyaret ettim, birkaç düðüne gittim. Yine bazý ev ziyaretlerine gittim. Ancak hiç birisinde þantiyede gördüðüm sýcaklýðý ve içtenliði görmedi. Oysa, ekonomik olarak sosyal olarak çok daha ileri düzeydelerdi. Silahlý Kuvvetler de görev yaparken, çok sayýda Aybastýlý asker tanýdým. Þunu anladým ki, Aybastýlýlar çok yetenekli ve zeki insanlardý. Aybastýlýlar her alanda baþarýlý olduðu gibi, bulunduklarý her yerde baþarýlarýyla öne çýkarlar. 1960’lý yýllarda, Almanya’ya iþçi gönderilecektir. Aranýlan, özelliklerden en önemlileri þunlardý; ekonomisi zayýf ve geri olan il ve ilçelerden yurttaþlar gönderilecekti. Ayrýca, uyum saðlama yeteneði aranacaktý. Bu özellik çok önemliydi. Gideceði ülkeye uyum saðlayabilecek yörelerden seçilen kiþiler gönderilecekti. Ýþte Aybastýlýlarýn en önemli özelliklerden biride bulunduðu ortama ve çevreye uyum saðlamsa yeteneðidir. Almanya’da ki izlenimlerime göre; Almanya’da yaþayan Aybastýlýlar, kendi kültürlerini ve inançlarýný kaybetmeden bulunduklarý ülkeye uyum saðlamýþlar ve baþarýlý olmuþlardýr. Yoksulluðu paylaþmak kolaydý, varlýðý paylaþmak çok zor…