KRALÝÇE: KÝTLERÝN ALDATILMASI MI?

Elitlerin ve burjuva sýnýflarýn yaþam tarzý her zaman halk kitleleri tarafýndan merak edilmiþtir. Zenginlerin yaþam koþullarýndaki pýrýltýlý giyim-kuþam, köþklerin, villalarýn, malikânelerin ihtiþamý, arabalarýn insaný kendine hayran býrakan güzellikleri; rahatlýk ve sözde özgürlük içeren sýnýr tanýmayan iliþkilerin uzantýlarýndaki entrikalar, aldatmalar, ihanetler, dedikodular kitleler için merak unsuru, günlük konuþmanýn malzemesi olmuþtur.
Kitlelerin çoðunluðu her zaman zenginlerin hayatlarýna özenmiþlerdir. Bir gün onlar gibi olma arzusuyla Hayallar kurar, hayatlarýnýn büyük bir kýsmýný bu hayallerle tüketirler.
Zenginlerin ekonomik ve maddi güçlerin yansýmasý olan her þeyi elde etme ve istediði gibi yaþama durumlarý ile sabah akþam demeden bileklerin gücüyle çalýþan iþçilerin veya halklarýn ancak karýnlarýný doyuracak temel ihtiyaçlarýný karþýlayacak kadar kazanmalarý halk kitlelerinde zenginlere karþý eziklik psikolojisi oluþturmuþtur. Bu psikolojiyle kendilerinin sahip olamadýðý hayatlar karþýsýnda ilgilerini ve meraklarýný alamamýþlardýr.
Zenginlerin kitlelerden kopuk yaþamý ki bu kopukluk yaþam standartlarýndan geliyor. Zengin birinin halkýn takýldýðý bir çay ocaðýna, parkýna deðil de Hiltonlarý tercih etmesi yaþam standartlarýn sonucudur. Kitlerle göre zenginlerin kapalý yaþamý, orda yaþananlar bir gizem, farklýlýk imajý vermiþtir. Yine bu kapaklýlýk zenginlere olduðundan fazla deðerlerin, önemin verilmesine neden olmuþtur.
Elindekinden çok elinde olmayanlarla yaþayan halklar, iyi bir yaþam koþulu için çýrpýnmalarý ve param olursa neler yapabilirimin somut örneðini elitlerden edindiðinden hayallerini, beklentilerini ona göre belirlemektedir. Özellikle zenginlerin pýrýltýlý gözüken pýrýltýlý yaþamlarý medya gücüyle ekranlara yansýtýlýnca kitlelerin hayranlýk ve merak unsuru daha da arttý.
Zenginlerin yaþam koþullarý kitlelerin gelenek ve deðerlerine ters düþmesine raðmen kitleler tarafýndan tepki gelmemektedir. Aksine merakla karýþýk bu hayranlýk paparazzi içerikli haberlerle izlenip, destek verilmekte, kim haklý kim haksýz diye ateþli tartýþmalar yapýlmaktadýr. Elitlerin dünyayý umursamaz davranýþ ve konuþmalarý zamanla kitleler tarafýndan alýnmaya baþlanýlýyor. Onlarýn ekranda görünen yüzüyle taklit ediliyor. Elitlerin gerçek yaþamýna yabancý olan, onlarýn günlük hayatlarýnýn nasýl geçtiðini, insani olarak nasýl olduklarýný bilmeyen kitleler onlarý gece hayatlarýndaki yansýmalarla yeterli bulup, kendi payýna düþeni alýyorlar. Bu yanýltýcý görüntüler kitlelerin ruh halini bozmaktan öte bir durum deðildir.
Elitlerin haklara kapalý duruþun en büyük avantajý, elitlerin gerçek yaþamlarýn halktan gizli kalmasýdýr. Halklarýn renkli ekranlarda görünenleri gerçek zan etmesidir.
Bu yapay ama medyayla gerçekmiþ görünen yaþamlar kitleleri arkasýndan sürükler hale gelmiþtir. Elitlerin peþine taktýklarý yoksul kitleler üzerinden rant elde etmekte. Popüler olmakta, böylece bununla da ciddi paralar kazanmaktadýrlar. Böylece elitler yerini giderek saðlamlaþtýrmaktadýrlar. Olan ise kitlelerin hem ruhen hem de madden kötüye gitmeleridir.
Elitlerin ve aristokratlarýn varlýðýnýn devam etmesi, kitlelerin bakýþ tarzýndandýr. Ýlginçtir tarih boyunca kitlelerin zenginlere bakýþý hiç deðiþmedi. Ýhtilaller, devrimler ve savaþlar olsa da gidenin yerine baþkalarý gelmiþtir. Ama karþýlýklý bakýþ açýlarý deðiþmemiþtir. Durumun bundan sonra da deðiþeceðe benzemiyor. Hatta durumun daha kötüye gittiðini söyleyebiliriz. Çünkü önceleri þatolarýnda ve köþklerinde yaþayan elitler sadece kendi aralarýnda iletiþim halinde iken, bugün medyanýn etkisiyle ekranlarda yapay iliþkileri ve söylemleri ile kitlelerle iletiþim haline geçmiþlerdir…
Sanat ve özelde sinema kime ne derse desin her zaman zenginlerden yana olmuþtur. Kitleleri anlatana filmler bile zenginler içindir. Filmlerde kitlelerin zenginlerin istediði gibi deðiþmesi hedeflenir. Filmlerde yer alan mesajlar seyircinin bilinçaltýna yerleþtirilir. Böylece seyircilerin nasýl düþünmeleri gerektiði konusunda yönlendirmeler baþlar. Olaylarýn ve geliþmelerin nasýl yorumlanmasý gerektiðini, hangi tarafýn haklý, hangi tarafýn haksýz olduðu, neyin önemli neyin önemsiz konusunda farklýnda olmadan yönlendirilmeler olur. Görüleceði gibi sanat kitleler için masum bir çalýþma alaný deðildir.
Zenginlerin yaþamlarý biçimleri neden gündeme geldi diye sorarsanýz? Sinemanda aristokrasiyi ve yaþamlarýný konu edinen bir filmin olmasýndadýr.
Helen Mirren’ne “En Ýyi Kadýn Oyuncu” dalýnda Oscar kazandýran, senaryosunu Peter Morgan’ýn yazdýðý, yönetmenliðini “My Beautiful Laundrette – Benim Çamaþýrhanem” filmiyle tanýnan; Mülteciler üzerine 2002 yapýmlý “Dirty Pretty Things – Kirli Tatlý Þeyler”, “The Van – Karavan” ve “High Fidelity – Sensiz Olmaz” filmlerinin de yönetmenliðini yapan Stephen Frears’ýn “Kraliçe” filmidir.
Kraliçe’nin hikâyesinin büyük bir bölümü, 1997 yýlýnýn eylül ayýnda, yani Prenses Diana’nýn ölümüyle cenaze töreni arasýndaki kýsýmda yoðunlaþýyor. Leydi Di’ye halk tarafýndan gösterilen yoðun sevgi gösterileri, basýnýn da yardýmýyla (veya doðrudan yönlendirmesiyle) Kraliçe’ye (Helen Mirren) karþý ciddi bir nefrete dönüþür. Çünkü, artýk bir hanedan üyesi olmayan Prenses Diana’nýn ölümü üzerine, resmî hiçbir taziye yayýnlanmamýþtýr. Bunun yerine, Kraliyet geleneklerine uygun olarak yasýn aile içinde mütevazi bir þekilde tutulmasý kararlaþtýrýlmýþtýr. Bu ünlülere gösterilen ilginin bütün gelenek ve baðlýlýklardan üstün gelmesidir de. Ayrýca, yeni göreve gelen Tony Blair (Michael Sheen) ile Kraliçe arasýndaki öngörülmeyen ilk çatýþmadýr. Kraliçe’nin cenazeye katýlmasý, bir baþsaðlýðý mesajý iletmesi vs. ne kanunlarda, ne de geleneklerde mevcutsa da, halkýn nabzýný okumasýný bilen “Tony” bunlarýn gerekliliðinde ýsrar eder. Çünkü Diana, “Halkýn Prensesi”dir ve þu ân durum öyle kritiktir ki, anketlere bakýlýrsa Kraliyet, tabiî Kraliçe Elizabeth neredeyse tüm saygýnlýðýný yitirmiþ ve hatta aforoz edilmek üzeredir Kraliçe, böylesine olaðanüstü günlerde, solcu ve modern Blair ile gelenekçi ve asil Kraliçe arasýndaki karakter ve fikir çatýþmasýnýn, sonrasýndaysa birbirlerini dönüþtürecek bir kaynaþma ve dönüþümün hikâyesidir.
Kraliçe, gelenek ve modernitenin çatýþmasý, Kraliçe ile Blair’in karþýlaþtýrýlmasý, Blair’in ev yaþamý, Aristokratlarýn yaþam tarzý, medya, halkýn prensesi kavramý gibi uzayýp gidecek alt baþlýklar altýnda ele alýnabilir.
Gelenek denenmiþ bir sistemi ifade eder. Geleneðin kökleþen yapýsý iyi ile kötü, doðru ile yanlýþý sýnamýþtýr. Þöyle böyle geleneðin elinde somut veriler oluþmuþtur. Gelenek yüzyýllarýn tecrübesinin izlerini taþýr. Ancak modernizm sýnanmamýþtýr. Ortaya konan yeniliklerle nasýl sonuçlara varýlacaðý bilinemez. Modernite hýzlý deðiþimi içerir. Ve geçmiþi ret ederek, geleneði karþýsýna alýr. Gelenek var olaný muhafaza eder, modernite var olaný yýkma heveslisidir. Gelenek varlýðýný sürdürmek için bireylerin eðitimini ona göre verir. Modernitenin her þeyi yýkma ve ret etme anlayýþýyla yetiþen insanlarda beðenmeme güdüsüyle olaylarý ele alýrlar. Blair’in Kraliçe’ye ýlýmlý yaklaþmasýnýn altýnda siyasi beklentileri aramak gerekir. Doðrudan Kraliçeyi karþýsýna alarak krizlere neden olmak istememektedir. Elizabeth’in kraliyet ailesi tarafýndan sevilmemesinin nedeni geleneðe aykýrý davranýþlarýdýr. Geleneði hiçe sayan tavýrlarý ve söylemleri kraliyet ailesi tarafýndan aforoz edilmesine neden olmuþtur.
Blair’in halkýn prensesi ifadesi iki olguyu karþý karþýya getirmiþtir. Kraliyetin köklü geleneðinin halkýn kabullenmemesi ve geleneðe aykýrý duran Elizabeth’in halk tarafýndan sahiplenmesidir. Medyanýn yönlendirmesiyle þekillenen tepkiler ve yorumlar geleneði sarsmaya yöneliktir. Elizabeth halk için ne yaptý bilinmez ama sanýrým tek fark birinin sarayýn içinde diðerinin sarayýn dýþýnda olmasýdýr.
Kraliçe, duygusuz, sert, acýmasýz, dik kafalý, inatçý ve güçlü bir karaktere sahip. Bu biri birilerini sevmiyorsa, ne yapýlýrsa yapýlsýn sonuç alýnamaz. Çünkü her þeyi kafasýnda bitirmiþtir. Kararýný bir kere vermiþtir. Dönüþ yapmayý kendine yediremez. Her þeyi kendisiyle yaþar. Ýnsanlarýn kendisini anlamadýðýný düþünür. Ýnsanlar dýþýndaki varlýklara olan merhameti kendini daha fazla hissettirir. Kraliçenin rastladýðý geyiðe olan tavrý gibi. Merhameti ve vicdaný hayvanlara karþý canlanýrken, insanlara karþý ise duyarsýz olan birinin yönetici vasfý taþýmasý insanlýk için tehlikelidir. Böyleleri milyonlarca insanýn ölüm emrini verebileceði gibi, katliamlara ve savaþlarda ölen mazlumlara seyirci kalýrlar. Ýngilizlerin ýrakta ve Ortadoðu da yaþananlara olan katkýsýný kraliçenin karakteri iyi ipucular veriyor.
Blair, Ýngiltere baþkaný, evinde hizmetçileri yok. Yoðun iþlerinden fýrsat bulup, bulaþýk yýkýyor. Halk gibi geliþmeleri karýsýyla televizyondan seyrediyor. Kraliçenin biri sürü hizmetçisi ve yardýmcýsý var. Film kitlere vermek istediði mesajlarý küçük karelerin arasýna sýkýþtýrmýþ. Blair’in halktan biri olduðu, onlardan farklý yaþamadýðý izlenimi vererek, halkýn sempatisi kazandýrmaya çalýþmalarý film en zayýf yönüdür.
Yazýlacak çok þey var, ancak birçok filmde olduðu gibi eksikleri ve yanlýþlarý göstererek yöneticilere taraftar kazandýrmayý amaçlayan bir filmle karþý karþýyayýz. Filmdeki kareleri iyi okumasýný bilenler görecektir bu tür filmlerin tek derdi iyi bir imaj oluþturmaya çalýþmaktýr.





Künye:
Yönetmen: Stephen Frears
Senaryo: Peter Morgan
Oyuncular: Helen Mirren, Michael Sheen, James Cromwell, Syluia Syms, Alex Jennings
Filmin Türü: Drama
Yapým yýlý ve Ülkeler: 2006, Ýngiltere, Fransa, Ýtalya,
Film süresi: 97 dk.


Osman TATLI

osmantatli@gmail.com