27 Mayýs Askeri Harekatý

Yýl 1960, Ankara’da Mayýs ayýnýn ilkbahar günlerinde biri yaþanýyordu. Sabahleyin yataklarýmýzdan kalktýðýmýzda, Türk Silahlý Kuvvetleri’nin sivil yönetime el koyduðunu duyduk. O tarihte televizyon aracý olmadýðýndan haberi radyolardan almýþtýk. Radyo devamlý her günkü spikerinden ayrý bir sesle, (bu sesin Alparslan Türkeþ’e ait olduðunu öðrendik) mesajýný halka duyuruyordu.
...“Bu harekat hiçbir þahsa ve zümreye yönelik deðildir.”

Türk Milleti’nin selameti için yapýldýðý belirtiliyor, konuþma þöyle devam ediyordu: “Kim olursa olsun ve hangi partiye baðlý bulunursa bulunsun, her vatandaþ, kanunlar ve hukuk prensipleri esaslarýna göre muamele görecektir.”

Radyolar marþlar çalarak bu bildiriyi tekrarlarken baþka bir ses, ikinci bir bildiriye kadar, halký radyolarý baþýndan ayrýlmamaya çaðýrýyordu. Ýkinci bildiri þöyleydi:

“Büyük Türk Milleti’ne!
Türkiye dahilindeki bütün garnizonlarýn komutanlarý o yerlerin askeri ve mülki idaresine el koyacaklar, vatandaþý kanun güvencesi altýna alacaklardýr.”diyerek baþlayan, “ silahlý gücün, kýsa bir süre içinde, milleti seçime götürecek, bir ‘Kurucu Meclis’ oluþturmak için yönetime el koyduðunu” bildiren sözleriyle bitiriyordu.

Bu ülkede yaþayan halkýn, siyasi bir olaya derinliðine bakmasý mümkün deðildir. Cumhuriyet tarihinde ilk defa görülen bu olay gerçekten önemliydi. Siyasi iktidarlarýn yönetiminden memnun olan veya olmayan her zaman çýkacaktýr. Demokrasinin gereði iktidarlar, muhalefetler hep olacaktýr. Sorunlar konuþarak, konuþularak, anlayarak, anlaþarak çözülmeyecek midir?

Baþa dönersek; çok partili dönem, yani demokrasi bize henüz ulaþtýrýlmýþtý, resmi kontrolü olmayan 1946 seçimlerinin sonucunu saymasak bile, 14 Mayýs 1950 seçimlerinde büyük bir çoðunlukla iþbaþýna gelen Demokrat Parti hükümeti, yaklaþýk 10 yýl sonra icraattan alýnýyordu.

Gökten ne düþer de kabul görmez. Askeriye’nin gördüklerini biz mi göremiyorduk. Müdahaleyi gerektiren haklý sebepler mi vardý. Ancak, tüm o aylarýn çoðu ile iþbaþýnda bulunan parti, TBMM üyeliðinin %70’ini kadrosunda bulunduruyordu. Bu harekâtý baþlatanlar bunu nasýl anlatacaklardý. Ayrýca olmasýný istemediðimiz, vatanýn, milletin birliðini tehlikeye düþürebilecek olaylar, sadece DP’den mi kaynaklanýyordu?

Yukarýdaki olay, siyasi parti serüvenimizin de dönüm noktasý olmuþtu. Tepki, tepkiyi çeker, nitekim askeri harekattan sonra, tekrar demokrasiye geçiþimiz kolay olmayacaktý.

Nitekim bu tepki baþka bir asker ‘Emekli Orgeneral Ragýp Gümüþpala’dan gelmiþ, düþüncemizi doðrulayan lisanla ‘Adalet Partisi’ kurulmuþtu.
O saatlere dönecek olursak, evlerine kapanan halký daha fazla tutmak mümkün deðildi. Öðle vaktinin geçirildiði saatlerde cadde ve sokaklar insanlarla dolmuþtu. Ve saat 15.30’da Ulus Meydaný, Atatürk’ün anýtý önünde bando eþliðinde asker, geçit töreni yapýyordu. Futbolda ofsayt nedir tam bilmeyenler, ofsayttan atýlan gole alkýþ tutuyordu, pek çok yürek burkulurken.

Bir Caddenin Öyküsü

Harekat gecesi ‘Büyük Postane’yi teslim almaya gelen asker mangasýnýn baþýnda bir teðmen vardýr. Adý ‘Ali Ýhsan Kalmaz’ Büyük Postane kapýsýnda bir Mehmetçik 2-4 nöbetindedir. Adý yanýlmýyorsam ‘Abdullah Sarý’. Kader ayný ordunun iki askerini karþý karþýya getirmiþti.
Teðmen Ali Ýhsan, postanenin kapýsýna geldiðinde, Mehmetçiðin kendisine doðrulttuðu silahýyla karþýlaþýr. Teðmense mangasýyla birlikte postaneyi teslim almak ister... Teðmen ýsrarla “ Ver silahýný nöbetçi!” diyor. Vatan bekçisi nefer silahýný verir mi hiç!...Çünkü silah Mehmetçiðin namusudur. Sonra nasýl bakar o silahý kendisine verenlerin yüzüne; nasýl hesap verir yüreðine?...
Mehmetçik bunlarý düþünerek, Teðmen’e doðrulttuðu tüfeðinin namlusunu yana doðru hareket ettirerek son cevabýný verir. Bu kýsaca hayýr demekti.
Teðmen emrini tekrarlar: “ Ver silahýný” Mehmetçik de çýt yoktur. Teðmen mangasýndan erlerinden birine:
“Alýn silahýný” der demez, nöbetçi Mehmetçik elindeki silahýn tetiðine dokunur.
Vurulan Ali Ýhsan Teðmen, kanlar içinde yere düþer. Mangadaki erlerle birlikte, postane nöbetçisi er Abdullah Sarý sanki bir þey olmamýþ gibi donup kalmýþtýr. Silah sesine gelen bir Yüzbaþý, elindeki telsizle gerektiði yerlere durumu bildirir.

27 Mayýs 1960 harekatýna, ‘Ýhtilal’ diyemiyoruz. Çünkü ‘Ýhtilal’ bir devletin ekonomik, sosyal ve politik düzeninde köklü bir deðiþikle olur. Suçlananlar da millet önünde mahkum edilir. Her zaman olduðu gibi zaman doðru kararýný vermiþ, suçlananlarýn hayatta olanlarýna özgürlüklerini iade etmiþtir. Ýdam edilenlerden özellikle Adnan Menderes adý, ülkenin deðiþik bölgelerinde yer adý olarak yaþatýlmaktadýr.

Bir süre sonra ‘Posta Caddesi’ adý ‘Þehit Teðmen Kalmaz’ olarak deðiþtirilir.