Ýmkânsýzlýklar içinde geçen bir ömrün Türk edebiyatýna mal olmuþ baþarý öyküsü.

Þansýzým diyemem ben kendi payýma,
Oluyor böyle þeyler ara sýra.
Söz gelimi okul kitaplarýna girmez þiirim.
Bazý çocuklar anlarda…

Cemalettin Seber, 1931 yýlýnda Erzincan’da doðdu. 1938’de çýkan Dersim isyanlarý sonucunda, içerideki çatýþma ortamýndan çýkartýlan ailelerle birlikte eski bir tirenle, zor þartlar altýnda Bilecik’e gönderildiler. Kendisi bu zor yolculuðu þu dizelerle anlatýr:

Bizi kamyona doldurdular,
Tüfekli iki erin nezaretinde,
Sonra o iki erle yük vagonuna doldurdular,
Tarih öncesi köpekler havlýyordu.

Sürgünün altýncý ayýnda Cemalettin’in çok sevdiði annesi Gülbeyaz Haným hayata gözlerini yumdu. Cemalettin Seber, annesi öldükten sonra okumak için babasý ve kardeþiyle beraber Ýstanbul’a amcasýnýn yanýna gitti. Fakat bir süre sonra sürgün bölgesinden izinsiz ayrýldýklarý gerekçesiyle Bilecik’e geri getirildiler.
Zor þartlarda geçen okul hayatýndan sonra Cemalettin Seber 1950’de Ankara Üniversitesi Siyasi Bilimler Fakültesi Maliye Bölümünü kazandý. Üniversitede sýra arkadaþý olan Sezai Karakoç’un sevdiði kýza, Muazzez Akkaya’ya yazdýðý Mona Roza þiirinde ona yardýmcý olarak þairliðe ilk adýmýný attý.
Okuldan mezun olduktan sonra maliye müfettiþi olarak görev yapmaya baþladý. Bu sýrada þair olmaya karar verdiðinde, þaire yakýþýr bir ad bulma arayýþýna girdi. Ve Cemalettin’i kýsaltarak yanýna Süreyya’yý ekledi. 1956 yýlýnda yayýnlanan Elma þiirinin son dizesinde adýnýn bir harfini attýðýný duyurdu.
Buna neden olarak bir iddiayý kaybetmesini gösterir. Yakýn çevresine göre ise asýl neden “ÜVERCÝNKA” baþlýklý þiirinin kaynaðý olan ve þiirin yayýmlanmasýndan kýsa süre önce ayrýldýðý sevgilisidir.
O yýllarda Cemal Süreyya kendisine bir edebiyat dünyasý kurmuþtu. Özellikle Baylan Pastahanesi o dönemin Ýstanbul’unun sanatçýlar için en gözde mekânýydý. Cemal Süreyya burada Ankara’da süren dostluklarýný perçinledi. Yeni arkadaþlýklara yelken açtý. Artýk onlara Ýkinci Yeni Þairleri deniyordu.
Ece Ayhan, Ýlhan Berk, Ülkü Tamer, Edip Cansever, Turgut Uyar, Sezai Karakoç ve Cemal Süreyya
Bu þairlerin ortaya koyduklarý düþünce adýna ard arda þiirler yayýnladýklarý sýrada Cemal Süreya “Ýkinci Yeni”nin sembolü olacak nitelikte bir eser yayýnladý: ÜVERCÝNKA
Üvercinka’nýn edebiyat dünyasýndaki yankýsý büyük oldu. Cemal Süreya bu konu hakkýnda þu ifadeleri kullanýr:
“ Kuþaktaþlarým içinde biraz geç çýkmýþýmdýr ortaya ben. Uzun süre yazdýklarýmý yayýnlamadým. Buna bir çeþit utangaçlýk, çekingenlik, kendine güvenmeyiþ diyebiliriz. Ya da biraz daha kusursuzu aramakta diyebiliriz.”
1940’lý yýllarýn baþýnda bir manifesto ile ortaya çýkan ve þiirde sadeleþmeyi savunan Garip akýmý aslýnda Ýkinci Yeni hareketinin ortaya çýkmasýnýn en temel kuramýdýr.
Fakat zamanla Ýkinci Yeni hareketi vaad ettiði þeyleri gerçekleþtiremeyince etkisini kaybetmeye baþladý.
“ Bizler Garip þiirine bir tepki olarak ortaya çýktýk. Ama þimdi düþünüyorum da Türk yenilik þiiriyle oluþan þiirde biz nasýl var olmuþuz, ne kadar etkilenmiþiz onlardan? Çok beslenmiþiz. Ben kendi adýma konuþayým. Ben çok beslendim. Hatta þöyle diyebilirim Türkçeyi onlardan öðrendim.”
Cemal Süreya’nýn 1954 yýlýnda Yedi Tepe Dergisi’nde yayýmladýðý GÜL þiiri Türk edebiyatýnda milat kabul edilir. Hilmi Yavuz bu konu ile alakalý þu ifadeleri kullanýyor:
“ O þiir, Türk edebiyatýnda, Türk þiirinde çok ciddi bir kopmadýr. Çünkü ondan öncesi yoktur. O güne kadar gerçekten Türk þiirinde söylenmemiþ, dile getirilmemiþ imgelerle ironiyi temellendiren bir þair. Bu gerçekten Cemal Süreya’yý bu konuda müstesna kýlýyor.”

Gülün tam ortasýnda aðlýyorum,
Her akþam sokak ortasýnda öldükçe.
Önümü arkamý bilmiyorum.
Azaldýðýný duyup duyup karanlýkta,
Beni ayakta tutan gözlerinin.

Cemal Süreya’nýn þiir kadar vazgeçilmez tutkusu da dergicilikti. Ýlk kez 1960’ta askerliði sýrasýnda Ankara’da çýkardýðý “PAPÝRÜS” ü maddi sýkýntýlarla boðuþarak üç ayrý zamanda çýkardý. Kendisi bu konuyu biraz alaycý mizahýyla deðerlendirirdi.
“ Bir dergi gibidir benim yaþamým. Bu yüzden ben ölmem, batarým”
Onun edebiyata olan ilgisi sadece þiirle sýnýrlý kalmadý. Fransýzcadan yaptýðý çevirilerin yanýnda deneme ve eleþtiri yazýlarý da dikkatle takip ediliyordu. Þiir ve reel politika üzerine yazdýklarýný ilk kez 1976’da ÞAPKAM DOLU ÇÝÇEKLE adý altýnda kitaplaþtýrdý.
“ Çoðu zaman maliyecilikle edebiyatý nasýl baðdaþtýrdýðým soruluyor. Þiir para getirmediði için her þair ikinci bir uðraþ arayacaktýr. Ýkinci uðraþýn þiirden uzak olmasý þair için daha iyi galiba. Çünkü uðraþtan derin bir soluk alýrcasýna kopabilir. Ama ayný zamanda düþünmeye yönelmemde mesleðimin etkisi olmuþtur. Çünkü maliye müfettiþi kusur bulmaya deðil, ýslah etmeye çalýþýr.”
Cemal Süreya’nýn 1986 yýlýnda yakýn arkadaþý Doðu Perinçek ile birlikte çýkardýðý 2000’e Doðru dergisi onun baþka bir özelliðini ortaya çýkardý: Portre yazarlýðý
2000’e Doðru dergisi için edebiyat çevresinden siyaset ve iþ dünyasýna kadar onlarca ismin portresini yazdý.
Cemal Süreya çocukluðundan beri aþkýn, tutkunun, þiddetin ve sürgünlüðün gölgesinde kaldý.
“ Nasýl bir adamým? Her halde þöyle; çocukluðunu yitirmemiþ bir adamým. Bunula birlikte biraz da ciddi bir adamým. Okuyan bir adamým, yalnýz bir adamým. Fazla kalabalýktan hoþlanmam. Küçük bir arkadaþ çevrem vardýr, onun dýþýna çýkmam. Dolaþmayý da fazla sevmem. Ayný masada oturmayý, ayný masada çalýþmayý severim. Yemek yemeyi de öyle. Ayný lokantaya giderim. Yani sýnýrlý bir hayattýr benim hayatým. Evimin karþýsýnda bir kahve var. Boþ zamanlarýmda oraya giderim. Þöyle düþünülebilir. Ben aslýnda arkadaþ canlýsý bir adamým. Arkadaþlarým neredeyse ben orayý severim.”
Onun arkadaþ çevresi deyince akla gelen ilk isimler: Muzaffer Buyrukçu, Turgut Uyar, Edip Cansever, Cevat Çapan ve Melisa Gürpýnar’dýr.
Turgut Uyar ve Edip Cansever’in bu dünyadan erken sayýlabilecek bir yaþta ayrýlmalarý Cemal Süreya’nýn yalnýzlýk ve ölüm korkusunu güçlendirdi.

Yeþil ipek gömleðinin yakasý,
Büyük zamana düþer.
Her þeyin fazlasý zararlýdýr ya,
Fazla þiirden öldü Edip Cansever

Cemal Süreya’nýn özellikle gençlik yýllarýnda kullandýðý baþka takma adlarý da vardýr: Pazar Postasý ve Vatan Gazetesi’nde ki yýllarýnda Osman Mazlum, Ali Fakir, Dr. Suat Hüseyin. Papirüs dergisinde ki þiir çevirilerinde Hasan Basri; Kazgan’da ki þiir ve desenlerinde Charles Suares; Feyzi Halýcý’nýn Konya’da ki Çaðrý gazetesinde Suna Gün; Sivas’ta çýkan Su dergisinde Ali Hakir, Hüseyin Karayazý, Adil Fýrat… ve diðerleri: Genco, Gümrah, Ahmet Gürsu…
Cemal Süreya kendisi için büyük þair deðil cins þair tanýmýný uygun görür. Bu konu hakkýnda:
“ Sözgelimi Baudelaire benim için cins þairdir. Victor Hugo ise büyük þairdir. Büyük þair galiba kitlelerin duygularýný veya onlarýn isteklerini yansýtmýþ, büyük temalara yönelmiþ kiþidir. Cins þair ise hayatý ve dünyayý daha çok kendi imbiklerinden geçirmiþlerdir. Abdülhak Hamit büyük þairdir. Yahya Kemal hem cins hem büyük þair, Nazý Hikmet’te öyle.”
Cemal Süreya kendi þiirini ise “ Güneþten yýrtýlan caz, kavaldan akan gökyüzü.” diye tanýmlar.
Cemal Süreya 1978’de emekli oldu. Sürgünlerin gölgesinde geçen 60 yýlýn ardýndan 9 ocak 1990 günü þeker komasýna girerek hayata gözlerini yumdu. Cenazesinden sonra ki anma gününde eþi Birsen Saðanak Cemal Süreya’nýn ölmeden hemen önce yazdýðý þu satýrlarý paylaþtý:

Ölüyorum Tanrým,
Bu da oldu iþte.
Her ölüm erken ölümdür,
Biliyorum Tanrým.
Ama ayrýca þu aldýðýn hayat,
Fena deðildir.
Üstü kalsýn…

SENANUR BUDAK

KAYNAKÇA
1.     http://tr.wikipedia.org/wiki/Cemal_S%C3%BCreya
2.     http://www.siirdefteri.com/?sayfa=sair&sair_id=60&sair=Cemal+S%C3%BCreya
3.     http://www.youtube.com/watch?v=DVfT19bRgBM
4.     http://www.youtube.com/watch?v=Jq3oC3tXGWo
5.     http://arsiv.ntvmsnbc.com/news/196370.asp