Edebiyat Dünyasý 2004 yýlýna Þiir tartýþmalarý ile girmiþti, 2005 yýlýna da þiiri tartýþarak giriyor. Geçen yýl dergilerin büyük bir çoðunluðu þiiri, bir çok boyutlarý ile tartýþtý. Bu tartýþmalar yer yer günlük gazetelerin sayfalarýna taþýndý.
Þiir ve þairi yok sayan yaklaþýmlardan, “þiir öldü” insafsýzlýðýna ve izansýzlýðýna kadar varan tartýþmalara þahit olduk. Þiir, bence Bütün bu münakaþalardan güçlenerek çýktý. Þiirin gücü kendi niteliðinden ve yapýsýndan kaynaklanmakta. Onu yok sayanlara bile, kelimelerin ince sihiri onlara, en dokunulmaz anlarda ve zamanlarda öyle içten ve samimi bir dokunuþla ürpertiler yaþattý ki; Onun bu soylu ayrýcalýðýný þiir karþýtlarý bile kelimelere dökmek zorunda kaldýlar. Þiir, kendine karþý yükseltilen isyan bayraklarýný da, kendi adýna yükselen bayraklarýn rengini de hep kendi coþkusuna katmayý bildi. Þiirin böylesine her þeyi –olumlu ve olumsuz – kuþatan, saran, sarmalayan ve sonra, olumsuz oluþlarý bile olumluya çeviren yapýsý, onun gücünün ve sihirli atmosfer yaratmadaki maharetinin en belirgin ipuçlarýndan biri olsa gerek. Þiir, bu yönü ile esasta olaðanüstü durumlarýn zirve anlatýcýsý. Sýradan þeyleri þiirin yok saydýðý anlamýný çýkarmak, þiirin doðuþunu yok saymak gibi abes. Zira sýradan bir durumu, olaðanüstü anlatým gücü ile sýradýþý kýlma biçimidir þiir. Þiir, bunu yaparken kelimelere, onlarýn sýradan anlatým gücünün ötesinde, manalar yükleyerek gerçekleþtirir.
O, kelimelerin anlamlarýný yeniden ve daha güçlü bir þekilde canlandýrýr, diriltir. Kelimeleri kendi canlýlýðýnýn içinden onlara tazelikler katarak daha da ölümsüzleþtirir. Þiir, kelimelerle oluþurken, kelimeler de en derin anlam ve renklerini onunla bulur. Þiirin kelimelere hayat ve renk veren gizemli yönü kelimelerin düþünce ufkuna gerilmiþ gökkuþaðý gibi sürekli canlý ve diridir. Onlara bu diriliði veren þiirin uhrevi aydýnlýklardan devþirdiði ýþýktýr. Þiirin bu uhrevi ýþýðýnýn sönmesi bütün bir insanlýk dünyasý için en önemli kayýplardan birisi olacaktýr.
Hayatý anlama, kavrama, anlamlandýrma noktasýnda þiirin insana sunduðu imkanlardan ve tanýmlardan insanlýðý mahrum býrakmak, yaþamý hissetmeden, anlamadan yaþamak gibi anlamsýzlaþmaz mý? Acýyý, kederi, ýstýrabý, sevinci, mutluluðu, arzuyu, kaygýyý, ürpertiyi, soyut ve somut her türlü varlýðýn anlamýný, þiiri çektiðiniz zaman, insanýn nasýl tanýmaya çalýþacaðýný bir düþünün. Kelimelerin en güçlü yapýsýný kuran þiir, ayný zamanda düþüncemizin de en kýlcal, hayati damarlarýný oluþturuyor. Bunu görmezden gelmek veya þiirin gerçek hayatla pek ciddi baðý olmadýðý zanný ile hayatýmýzdan dýþlamak yanýlgýlarýn temelini oluþturur. Oysaki þiir, bütünüyle gerçeðin daha derinlikli anlaþýlabilmesine imkan tanýr.
Þiirin gücünü zamanýn ortadan kaldýrabilmesi ancak, insanýn ve diðer varlýklarýn topyekün yok oluþumuyla mümkün. Durdurulmuþ bir zaman diliminde þiirden söz etmenin mümkün olamayacaðýný iddia edenler belki de olabilecektir. “Durdurulmuþ zamanýn” anlatýmýný bile þiirin yapmasý çok farklý, daha anlamlý ve “durdurulmuþ” hissedilecektir. Þiir, her yönü ile gerçeðin tesbitinde ve yaþanmasýnda en duyarlý araçlardan birisidir. Yaþadýðýmýzý coþkun bir þekilde hissettiðimiz zaman þiirin bizleri kanatlandýran, gökyüzünün mavi derinliklerinden içimize huzuru ve neþeyi, fark etmeyi, kavramayý, anlamayý dolduran seçkin gücüyle, daha belirgin hissederiz her þeyi. Þiir; her yönü ile idrakimizin algýlama gücünü artýran, önemli etkenlerin baþýnda gelir. Ýdrakimizin ufkuna kelimelerin donuk ve mat birlikteliðinin yerine, onlarýn kendi ses ve mana birlikteliklerini keþfeden þiirin oluþturduðu ritmik danslarýn sunduðu anlam derinliklerinde idrakimiz daha bir dinç duruþ sergilemiyor mu? Kelimelerin kendi içindeki özel ve sadece þiire has evlilikleri bizleri de ayný zerafetle kanatlandýrmýyor mu? Onun kelimelere verdiði hayat ve canlýlýðý kim inkar edebilir ki? Þiirde kelimeler; suyun bir çaðlayandan dökülmesi gibi coþkuyla dökülürken, etrafa yaydýðý renkler ve zerrelerle hissedilirliklerini daha da bir artýrýrlar. O kelimelerin lezzetini hissettiðimiz anlarda özel bir fark da buluruz. Bu lezzetteki fark þiirin ona kattýðý farktýr. Her þiirde ve her farklý þairde o kelimelerden aldýðýmýz tat da farklýlaþýr. Bu farklýlýklarla günlük yaþantýmýzýn renginin deðiþtiðini hissederiz.
Þiir gerçekten hayatýmýzýn rengini deðiþtirir mi? Bence sadece hayatýmýzýn rengini deðiþtirmez. Bütününü deðiþtirir. Þiir canlý bir nesnenin ruhu gibi idrak duvarlarýmýzdan içeri sýzdýðý an bütün hayatýmýzý içine alan canlýlýk taþýr bize. Þiirin kendisini canlý bir varlýk gibi hissettirir bize. Þiir, gerçekten canlý ve diri varlýktýr hayatýmýzda. Her canlý varlýðýn kendi için ortaya koyduðu direnme, korunma, hayata devam etme içgüdüsü oranýnda þiir de bunlarý dikkate alarak ve gerçekleþtirerek sonsuzluða doðru yol almaya devam eder.
Þiir, kendine yaklaþan her durumu bütün ayrýntýlarý ile hisseder ve yaþar. Kendi çýðlýðýný duyaný, duymayaný, kendi kokusu ile ilgileneni, ilgilenmeyeni çok iyi bilir. Þiir, bir þairin “þair olma” peþinde mi, yoksa “þiir yazma” peþinde mi olduðunu hisseder, idrak eder ve ona göre davranýr. Bir þairin “þair olma” kaygýsý ile þiire yaklaþmasýný pek içine sindiremez. Bir heves ve umutla bile olsa, bu tür isteklere de kanatlarýný açan þiir; þairin bu arzu ve isteði daha da ön plana çýktýðý zamanlar, onu kendi kaderi ile baþbaþa býrakarak, kendi yükseliþ mecraýnýn dýþýnda tutar onu. Þiirin mecraý ile þairin ilgi alanlarý ortak çizgiye taþýndýðý an þiir; þairi, kendi kanatlarýna alarak zirvelere taþýr. Þiirin o hep yükseklerde dolaþan ufkunu kendine ufuk olarak göremeyen þairlerin baþýný dönderir bu durum ve baþý dönen her insan gibi þiir de kendine yaslanmadan ve tutunmadan yola alanlarla istikametini ayýrýr.
Þiir, yol ayrýmýna geldiði her durumda kendi rotasýný yeni baþtan çizer. Yeni rota, geçmiþin bütün izlerini taþýdýðý gibi geleceðin de aydýnlýk dolu iþaretlerini taþýr. Bu iþaretlerin dibinde pervane olanla, onun aydýnlýk ufkunu kendine kýlavuz seçenleri de bilir þiir. Onlara gözlerinin körelmesine mani olacak bir ýþýk sunarken, diðerlerinin daha gür ýþýklardan beslenmesine imkan tanýyan þiir; þairlerin ve kendi yolunu daha da aydýnlatarak serüvenine devam eder. Þiir, her deðiþik iklimin ve sesin motiflerini kendi içine taþýyanlara, sesini pek fazla yükseltmez. Hatta bunu sevinç ve övünç duyarak güzellik kaynaðý yapar. Ama yine de yalnýzca kendi sesi ve rengini hükümran kýlmak isteyenlere karþý da kendi korumasýný dayatarak “þiir” olarak kalmasýný bilir. Onu doðru anlayanlar olduðu kadar, yanlýþ anlayanlarýn olabileceðini de bilen þiir, her doðru anlamadan güçlenerek ve daha zinde, her yanlýþ anlamada durup dinlenerek yine kendi asil yoluna devam eder.
Þiir, kendinden baþkasýna telim olmaz hiçbir zaman. Onu yer yer teslim aldýðýný sananlar çýkmýþtýr. Saf þiire kendini teslim etmeyip direnenlerin yanýlgýsýndan baþka bir þey olmayan bu hal, zamanýn ilerlemesi ile þiiri teslim alma çabasý ona teslim olmaya dönüþür. Þiirin dönüþtürme gücü burada da inkarý mümkün olmayan bir biçimde karþýmýza çýkar. Þiir, onlarýn da renklendirdiði renk cümbüþünden oluþan giz dolu bayraðýný zirvelerde dalgalandýrmaya devam eder.
Þiirin kimi zaman sadece þekli bir unsur olduðunu varsayanlara da ona karþý ilgisiz durmaz. Onlarýn her türlü kýpýrdanýþlarýna duyarlý davranan þiir, onun deðiþimine de, dönüþümüne de karþý direnenlere raðmen yýlgýnlýk göstermeden sade ve içten gülümseyiþlerini daðýtýr etrafýna. Bu gülümseyiþlerin izlerini iyi kavrayan ve yorumlayanlarla el ele devam eder. O, sesin içine gizlenmiþ musikiyi sevdiði kadar, musikiyi yersiz ve zamansýz hissettirenlere ve gereðinden fazla kullananlara yeterli anlayýþý göstermez. Þiirin anlayýþ sýnýrlarý onu, topyekün ortadan kaldýrmaya dayalý teþebbüslere karþý bile müþfik davranabilecek kadar geniþtir. O, bilir ki zaman her þeyin ilacýdýr. Þöhret arayanlarý, arayýþlarý ile baþbaþa býrakýrken kendini arayanlara sýnýrsýz lütuflarýný kapýsýný aralar.
Son zamanlarda, þiiri arayanlarýn içinde, üzerinde durulmasý gereken bir davranýþ daha geliþti. Bu eskilerde de vardý ama bu denli “edep”sizce deðildi. Þairin eteklerinden tutunarak þiirin doruklarýna çýkabileceðini sanan zavallýlardan bahsediyorum. Genellikle bunlar þiiri; kutsadýklarý þairlerin yazdýklarý olarak alðýlamakta ve ne hikmetse kutsadýklarý þairlerin þiirlerinden sonra bile susmalarý gerekirken bir sürü karalamalar yaparak ona eriþmeye çalýþmaktalar. Bunlara da izzet ve irfan sahibi þiirin önemli burçlarýndan hiç tekzip gelmemekte. Nedense bunlarýn bir Mehmet Akif’i, bir Sezai Karakoç’u, bir Ýsmet Özel’i, Cahit Zarfioðlu’nu üzerlerine basýlarak yükseklere çýkabileceklerini sanmalarý kimsenin dikkatini çekmiyor. Oysa bu þairlerin hiç biri bir baþka þairi taklit ederek gelmedi bulunduklarý yere. Bu da yaþayan þiirin baþka bir problemi. Bir kalemde geçiyorum.
Þiirin belli ve kesin kurallarýný ortaya koyduðunu düþünerek onu üniversite kürsülerinin tutsaðý haline getirmeye çalýþanlara da bizatihi kendisi cevap vermekten çekinmez. Þiirin kürsülere yansýyan kimi ýþýklarýnýn cazibesine kapýlarak onu yakalamaya çalýþanlar, ýþýðý ellerine düþtüðü anlarda adeta çýðlýklar kopararak yakalayacaðýný ve onu hapsedeceðini sananlarýn, daha ilk kez ellerini üzerine koyup “yakaladým” çýðlýklarýný attýklarý anda, ýþýðý avuçlarýna hapsolmaktan çýkýp ellerinin üzerinde parlamaya devam etmiþtir. Bir çocuðun yansýyan ýþýðý tutma telaþýnda olduðu gibi davranan kürsüler hep olmuþtur ve olacaktýr. Lakin þiirin ýþýðýnýn gücünü ruhlarýnýn derinliklerinde hissetmek yerine onu elde etme, ona sahiplenme kaygýsýna dayalý hareketlere o, hiçbir zaman anlayýþlý olmamýþtýr. Bu kürsüler zaman zaman þiiri kutsayacaklarý yerde þairi kutsama yanlýþýna da düþtüklerinden þairin peþinde sürünmelerinin bedelini þiire pahalýya ödeteceklerini sandýklarý da gerçek bir vaka. Bu taife þiiri, “þair yarýþtýrmak” olarak anlama yanlýþýna düþtüklerinden sýradan at yarýþtýrýcýlarý ve horoz dövüþtürücülerinin seviyesinde ancak kalabilmiþlerdir. Saf þiirin rengini, kokusunu, arzularýný, istek ve ürpertilerini duyan kimi kürsüler þiirin ýþýðýný ve aþkýný doðru yansýtabilme erdemi gösterdikçe, onlara yakýnlýklarýný artýrmýþ ve her zaman þükranlarýný en zarfi þekilde sunmuþtur. Buralarda nadir de olsa þairi ve þiiri ideolojik baðlamda anlama yerine her türlü baðnazlýklardan sýyrýlmýþ þekilde Onun izine düþenler de olmamýþ deðildir. Þiirin yüce burçlarda dalgalanýþýna sevinen en çok bu zatlar olmuþtur. Þiirin yüceliði onlarý da yüceltmiþtir.
Þiirin yaþadýðýný sadece ona aþk noktasýnda tutkun olanlar, çok derinden ve yürekten hissetmiþlerdir. Çünkü þiir içimizde bizleri ve evreni zenginleþtirerek yaþamaya devam ediyor.