Ýntihar...
Bütün toplumsal olgulardan farklý bir yere sahiptir intihar. Çünkü diðer tüm toplumsal olgularda kiþi, yaþamýný devam ettirmeye çalýþmaktadýr. Hýrsýzlýk yapmaktan adam öldürmeye kadar her þeyi kendi içinde bulunduðu olumsuz koþullarý iyileþtirmek için yapar. Ancak intihar eden birini bu sýnýfýn içine koyamayýz çünkü intiharý diðer toplumsal olgulardan farklý kýlan özelliði de budur; kendi yaþam çabasýný devam ettirmemek!

Ýntiharýn nedenleri hepimizin de bildiði gibi çok çeþitlidir ama bunlar felsefenin, sosyolojinin, psikolojinin, dinin, kriminolojinin belki de edebiyatýn alanýna girer. Baþka alanlara el uzatmakta bize uygun düþmez! Ancak intihar süreci ve sonuçlarý üzerine bir-iki ahkâm kesmek fazla olmasa gerek?
Ýntiharýn nedenlerinden bahsetmeyeceðiz dedik ama bu konuda, büyük usta Orhan Veli'ye kulak vermeden de geçemeyiz deðil mi;

Kimse duymadan ölmeliyim.
Aðzýmýn kenarýnda
Bir parça kan bulunmalý.
Beni tanýmayanlar
"Mutlak birini seviyordu" demeliler.
Tanýyanlarsa, "Zavallý, demeli,
Çok sefalet çekti.."
Fakat hakiki sebep
Bunlardan hiçbirisi olmamalý.


"Bir miktar delilik karýþýmýnýn bulunmadýðý mükemmel bir ruh yoktur" demiþ Aristo. Buna katýlmamak elde deðil ama neden insanlar bu deliliðin miktarýný fazla kaçýrýrlar ki? Nasýl bir bunalýmdýr, nasýl bir hâlet-i ruhiyedir ki, normal bir insanýn aklýna geldiðinde dahi tüyleri ürperiyor? Ýnsanlar nasýl intihar edecek kadar harap olurlar? Kahramanlýk mýdýr, asalet midir yoksa felaket midir intihar? Çaresizlik midir? Kaçýþ mýdýr yoksa? Kaçmak her zaman bir yol mudur? Son olarak ta, o yola saptýktan sonra, yanlýþ bir yol olduðunu öðrenmek, geri dönememek, piþman olmak nasýl bir duygudur acaba? Varsa bir bilen beri gelsin!

Tabi konunun birde dini boyutu vardýr. Ýnançlý kiþiler için intihar etmek, büyük günahlardandýr ve cezasý da herkesin malumudur. Çünkü bilirler onlar, dünyaya, Yarataný’ný tanýma ve O’nun gösterdiði çizgide hayatýný sürdürme amacýyla gönderilen insanýn dünyaya gelmesi de dünyadan ayrýlmasý da elinde ve yetkisinde deðildir. Bu durumun ilahi iradenin ve düzenin bir parçasýný teþkil ettiðini bilirler.
Kuran’da, Maide 22'de, bir kimseye hayat vermenin, adeta bütün insanlara hayat verme gibi yüce bir davranýþ, bir cana kýymanýn da adeta bütün insanlarý öldürme gibi aðýr bir suç ve günah olduðu belirtilir. Bu olaya Hz. Peygamberden de, "uçurumdan atlayarak, zehir içerek veya öldürücü bir aletle kendini öldüren kimse cehenneme girecek ve sürekli olarak orada kalacaktýr" þeklinde yorum getirilmiþtir. Eðer konuyu islami açýdan ele alýrsak böyle bir sonuçla karþýlaþmamýz normal çünkü ölüme yol açabilecek bir açlýk tehlikesinde Ýslam, haram gýdalarýn bile yenilip içilmesine müsaade ederek insan hayatýný korumayý ve kurtarmayý esas almýþtýr...

Olayý bazý çeþitleriyle "asalet" olarak yorumlamakta mümkün olabilir aslýnda. Zira, Japonya'da derebeylik zamanýnda, askeri samurai sýnýfý elemanlarýnca kama kullanýlarak uygulanan "þerefli" bir intihar yöntemiydi hara-kiri!¹ Ýntiharýn son derece acý verici ve yavaþ bir biçimi olduðu için, samurain cesaret, özdenetim ve kararlýlýðýný göstermesinin ve amacýn içtenliðini kanýtlamanýn çok etkili bir yolu olarak addedilmekteydi. Yolumuz uzak doðuya düþmüþken kamikazelerden de bahsetmemek olmaz galiba? Hepimizin bildiði gibi kamikazeler² Japon intihar pilotlarýydý. Ýkinci Dünya Savaþý'nda kamikaze pilotlarýnýn, düþman gemilerinin bacalarýndan aþaðý uçaklarý ile girecek kadar cesarete sahip olmalarý, vatanlarýný sevmeleri ve canlarýný bu yolda feda etmeleri, takdir edilen, þeref sayýlan bir harekettir kimilerine göre. (Tabi kamikazelerin hepsini de ayný kefeye koymamak gerekir! Çünkü uçaklara konulan yakýt zaten çoðu kez uçaklarýn düþmana saldýrdýktan sonra geri dönmesine yetmemiþ, bu da intihar saldýrýlarýný kaçýnýlmaz kýlmýþtýr)

Ýntiharlarýn asil sayýldýðý ülkeler sadece uzak doðuda deðildiler. Kuzeybatý Amerika ve Melanezya’da yaygýn Potlaç þenlikleri vardýr. Bu þenliklerde kabileler getirdiklerini karþýlýklý veriþirler. Denkleþme esastýr. Birine karþýlýk verebileceðinden fazlasýný vermek onu küçük düþürür. Fazlasý olan, zenginlikte eþitsizliði bozmak için getirdiklerini yakar. Emek ürünün yakýlmasý, kendini yakmanýn önceli gibi görünüyor. Ýlkinde, kiþi yaþarken þan kazanýr, diðerinde ölümünden sonra. Verme, feda ve intihar. Ýnsan vermekle kendiliðini edinir ve sergiler. Vermeyen de veremeyen kadar görünmezdir. Verdiði halde görülmemekse bir büyük talihsizlik. Sati, etkisi bugün de süren binlerce yýllýk bir Hint geleneðidir. Dul kadýn, kocasýnýn ölü bedeniyle birlikte kendini ateþe verip törenle yakýyor. Ama bu, ne kendini kendisi için öldürme, ne koca için öldürmedir. Kocaya, mutlak kuþkusuz baðlanmýþlýðýn; mutlak çýkarsýz adanmýþlýðýn bir ifadesidir. Ýffetli ve sadýk karýnýn sonsuz sevgisinin göstergesi olarak mutlak karþýlýksýz bir armaðandýr.
Camus, hayatýn yaþanmaya deðer olup olmadýðý, felsefenin tek hakiki sorusudur diyor. Aklýn gerçekten böyle bir özgürlüðü var mý? Delirmediði halde intihar eden, Zweig, Maykovski, Boltzmann, Alan Turing gibi pek çok sanatçý ve düþünür var. Sadece bunlar mý? MÖ 42'de, iki yýl öncesinde, Romalý diktatör Julius Sezar'ýn bir suikast sonucu öldürülmesine karýþan komploculardan Marcus Junius Brutus, Sezar'ýn komutanlarýndan Mark Anthony'ye karþý 2. Philippi muharebesini kaybettikten sonra cumhuriyetin kurulmasýna iliþkin hayallerinin yýkýldýðýný düþündüðünde, 779'da, Zerdüþtlükle Islamiyetin öðelerini birleþtirerek oluþturduðu öðretisini yaymaya çalýþan Horasanlý yerel dini lider Haþim Ibn Hakim (al-Muqanna = Peçeli) Abbasilere karþý giriþtiði 5 yýllýk isyan hareketinde yenilgiye uðrayýnca, 1891'de, Rembrandt'tan sonra en büyük Flemenk ressam addedilen, art izlenimcilerin en büyüklerinden ve modern sanatta dýþavurumcu akýmý büyük çapta etkilemiþ Vincent van Gogh, bir depresyon sonucu kendini tabancayla vurarak, 1961'de, Amerikalý roman ve öykü yazarý, üslubu 20. Yüzyýl Amerikan ve Ýngiliz edebiyatýný büyük çapta etkilemiþ, Silahlara Veda, Çanlar Kimin Ýçin Çalýyor? ve Ýhtiyar Balýkçý gibi ölümsüz eserlerin yaratýcýsý Ernest Hemingway bir depresyon sonucu, 1962'de, ünlü Amerikalý model ve sinema sanatçýsý Marylin Monroe (asýl adý Norma Jean Baker) bir depresyon sunucu (uyku haplarýyla), 1997'de, Nirvana adlý punk rock grubunun, eroin müptelasý as gitaristi Amerikalý Kurt Cobain, kafasýna bir kurþun sýkarak intihar etmiþlerdir!

Aslýnda intiharýn ilk olarak ne zaman uygulandýðý bilinmiyor ama eski Yunan Mitolojisindeki hikayelerden, bu iþin çok uzun süreden beri varolduðunu anlayabiliriz;
Komþu olarak büyümüþ, Pyramus ve Thisbe adlý iki güzel genç aþýklarýn görüþmelerine ebeveynleri izin vermez. Sonunda kaçmaya ve þehrin dýþýnda bir dut aðacýnýn altýnda buluþmaya karar verirler. Thisbe önce vardýðýnda Pyramus'un yerine pençeleri kanlý bir aslanla karþýlaþýr. Dehþet içinde kalýp korkuyla kaçarken düþürdüðü þalýný aslan parçalar. Bir süre sonra çýkagelen Pyramus parçalanan þalý ve aslaný görünce, Thisbe'nin öldürüldüðünü sanar ve buna kendisinin neden olduðu düþüncesiyle ýstýrap içinde kendini hançerleyerek öldürür. Fýþkýran kaný, dut aðacýnýn meyvelerini boyar. Geri dönen Thisbe, sevgilisinin can çekiþmekte olduðunu görünce buna sebep olduðunu sanýsýyla kendini hançerler ve birbirlerini son bir kez görüp ölürler. Efsaneye göre, o zamana kadar beyaz olan dutlarýn rengi ondan sonra kararmýþtýr.

Dünyadaki en yüksek intihar oraný, 1999 tarihli bir rapora göre, yaþam biçimleri altüst edilmiþ, Kanadalý avcý derleyici Innu halkýnda gözleniyor. Ayný yüksek oranla, Avustralyalý Aborjinler, benzer kaderi paylaþýyorlar.
Tüm ölümlerin % 0.4-0.9 unu oluþturan, son elli yýlda intihar oraný %66 artan bir dünyada hatta güneydoðudaki bir ilimizde, genç kýzlar arasýndaki intiharlarýn son on yýlda on kat arttýðý bir ülkede yaþýyoruz. Ancak tüm bu kötümser tablolara raðmen, konuyla ilgili ama karamsar olmayan (her þiirin olduðu gibi), Cemal Süreya’nýn bir þiiriyle bitirelim yazýyý;

Sen tam tabancayý
Þakaðýna dayamýþsýn;
Kapý açýlýveriyor
Ve üstündekileri
Bir bir fýrlatýp atan
Bir leylak sesi...


__________________________________

(¹) Harakiri : “Karýn Deþme”
(²) Kamikaze : “Tanrýnýn Rüzgarý”