Siyah Dalya, polisiye türün ‘sýký’ romanlarýndandýr. 40’lý yýllarda, Los Angeles polis departmanýnda çalýþan iki eski boksör-yeni polis Bucky Bleichart ve Lee Blanchard’ýn hayatlarýný mahveden bir cinayetin öyküsüdür bu.


Polis departmanýna kaynak aktarýmý yapýlmasý için düzenlenen bir maçta ringe çýkan bu iki sert erkek daha sonra polis merkezinde ortak çalýþmaya baþlamýþlardýr. Ayný kadýna (Kay Lake) âþýk olduklarý halde bunu dostluklarý adýna gizli tutmuþlar, ringde baþlayan þovlarý çözdükleri ya da Bucky’nin çözüldüðünü sandýðý davalarla devam etmiþ, medyanýn saðladýðý þöhret katkýsý mutluluklarýný cilalamýþtýr. Ancak Ýkinci Dünya Savaþý’nýn yaralarýný saramayan, yoksullukla ve artan suç oranlarýyla dolu Amerikan gerçeði bahþettiði bu üç kiþilik peri masalýný ‘alacak’ hanesine yazmýþtýr çoktan. 15 Ocak 1947’de boþ bir arsada iþkence edilerek öldürülmüþ genç ve güzel bir kadýnýn cesedi bulunur ve bu ceset üçünün hayatýný da sonsuza dek deðiþtirir. Ýki erkekten daha saf olaný, Bucky, zaman içinde çok sevdiði Lee ve Kay hakkýnda da bir hayli aydýnlanacaktýr. Kimse masum deðildir.

Roman 2 dolar için hayatlarýn feda edildiði, savcýlarla bahisçilerin kol kola gezdiði, uyanýk müteahhitlerin film iþine girip, film setlerinden malzeme çaldýklarý ve figüranlarýný ayný zamanda inþaatlarýnda çalýþtýrýp ücretten tasarruf ettikleri savaþ sonrasý Amerika’sýnýn içine düþtüðü hukuk ve vicdan krizini mükemmel ‘olaylandýrýr’. Sözgelimi bu müteahhitlerden biri, Emmet Sprague, milyoner olduðunu duyuran gazeteyi getiren köpeðini, ‘o aný ölümsüzleþtirmek’ için vurmuþtur. Köpeðin içini doldurtup malum gazeteyi aðzýna yerleþtirerek hole koymuþtur; Ming vazolarýna ve Rembrandt tablolara eþlik etsin diye. Türedi Amerikalý zenginin ‘duygusallýk’ anlayýþý…

Asýl olay, dehþet verici bir cinayet ve bu cinayetin dönemin Los Angeles otoritelerince nasýl ‘kullanýldýðý’, nasýl bir politik malzemeye dönüþtürüldüðüdür. Sözgelimi savcý Ellis Loewe, ceset kýzýn, Siyah Dalya’nýn, düþmüþ hayatýný medyadan gizler ki halkta maktul kadýna karþý bir sempati uyansýn ve davanýn çözümü kendisine politik puan kazandýrsýn!

Ama çok önemli bir ‘iç hikayesi’ daha var romanýn. Bu, esere adýný veren Siyah Dalya’nýn, ‘star’ olma hayalleriyle bulduðu her kapýda/erkekte þans arayan hafifmeþrep ve artýk bir cesetten ibaret olan Elizabeth Short’un, polis Bleichart nezdinde ucuz bir sefihten bir azizeye dönüþme serüveni. Roman, ayný zamanda, aðzý iki yanýndan kulaklarýna kadar kesilmiþ, iç organlarý çýkarýlmýþ ve bel hizasýndan ikiye ayrýlmýþ bir kadýnýn sað iken elde edemediði þeyi ölümüyle yapmasýnýn hikayesi. Roman, bu ölü kadýnýn hayat hikayesinden önce iðrenen, sonra onu saplantý haline getiren, daha sonra da ona âþýk olan polislerin hikayesi. Bunun ‘ölü sevicilikten’ çok ötede bir þey olduðunu, birikmiþ bir kolektif suçluluk duygusunun, hayattan çekilip gitmiþ adaleti arayýþýn ve dahi 1947’de artýk Hollywood’da oturmayan merhamet duygusunun transformasyonu olduðunu anlýyorsunuz. Tabii, romaný okuyunca. Ancak bu seyrettiðim film anlattýklarýmýn yanýndan bile geçmiyor o ayrý bir konu…

Oysa, James Ellroy’un The Black Dahlia/Siyah Dalya adlý polisiyesi týpký yazarýn bir diðer Los Angeles takýntýlý romaný L.A.Confidental/Los Angeles Sýrlarý gibi son derece baþarýlýydý. L.A.Confidental’in film uyarlamasý da senaryo iþinde ayný zamanda deneyimli bir yönetmenin Brian Helgeland’ýn olmasý nedeniyle belki, türün meraklýsýna heyecan dolu anlar yaþatmýþ olabilir. Siyah Dalya’nýn film versiyonunda Brian de Palma faktörüne raðmen, tek kelimeyle özetlenecek olursa: “Berbat”… Brian De Palma, romanýn sert üslubunu filme olduðu þekliyle taþýmaya kalkmýþ, romanýn sert üsluba raðmen aktarabildiði duygusal iklimi, karakterlerin ikilemlerini ve saplantýlarýný resmedebilmek ise ne yazýk ki mümkün olamamýþ tabii ki bana göre.

Biraz para ve biraz iktidar ile hem politize hem de organize olan, kentli olmanýn medeni olmak anlamýna gelmediðini anlatan suç öykülerine ilgi duyanlardansanýz, kitabý okumanýzý tavsiye ederim. Zira söz konusu bu film, sinemanýn komplike bir polisiye karþýsýnda nasýl çuvalladýðýný kanýtlamaktan öte gitmiyor diyebilirim.

Her ne ise iþte, hepinize iyi seyirler.

Notçuk; Bu arada filmi beþ ay önce önerip eleþtiri yazýsý bekleyen kýymetli kardeþim Ayþenur’a da sabrý için teþekkür ederim. Umarým bu eleþtiri iþine yaramýþtýr kardeþim. Zira senin bu kitaptan haberin yoktu sanýyorum.

Selamlar, sevgiler. 😊