Geçen hafta kitap oburu gazeteden bir arkadaşımla birlikte Bomonti’de şirin, küçük bir mekânda kitap mezadına katıldık. Mezatta insanların sırf kitap almak için birbiriyle çekişmesini seyretmek açıkçası çok hoşuma gitti. Unutulmaya yüz tutmuş bu eserlerin talep görüyor olması çok sevindirici..

Peki, mezatta ben ne yaptım?

İçeriye girmeden önce “bakarım, seyrederim, keyfalmaya çalışırım” desem de 32 adet kitap satın alıp çıktım. Eve girince de odamda kitapların tasnifini yapıp tek tek ayırdım. Ancak aldığım kitaplar içinde şimdiye kadar kitaplığımda hiç yer vermediğim bir yazarın eserlerine rastladım. Ahmet Yaşar Ocak imzasını taşıyan bu kitapları okudukça resmen kitapların içine hapsoldum. Bugüne kadar hocadan ve eserlerinden haberdar olmayışımı büyük bir kayıp olarak görüyorum…

Her ne ise, işte aldığım kitaplardan biri Kitap Yayınevi’ndendi ve “Ortaçağlar Anadolu’sunda İslâm’ın Ayak İzleri” adını taşıyordu. Hocanın diğer kitapları da Timaş Yayınevinden çıkmış: Türkiye Sosyal Tarihinde İslâm’ın Macerası ve Osmanlı Sufiliğine Bakışlar üzerine. Bu üç kitap da “Makaleler-Araştırmalar” alt başlığını taşıyor. Hem Türkiye’nin sosyal tarihinde İslâm’ın yerine dair son derece önemli tespitleri barındıran, hem de Ahmet Yaşar Ocak hocanın düşünce dünyasına ışık tutan, makalelerin bir araya getirildiği kıymetli eserler…

Bu arada Ahmet Yaşar Ocak, 1945 yılında Yozgat’ta doğmuş. Türk akademisyen, tarihçi, yazarlarımızdan biri. Kendisi, Türk Tarih Kurumu ve Türkiye Bilimler Akademisi şeref üyesi. Hoca, 2015 yılında Türkiye Cumhurbaşkanlığı Kültür ve Sanat Büyük Ödülü’ne de layık görülmüş. İlahiyat öğreniminin ardından İ.Ü. Edebiyat Fakültesi Tarih Bölümü’nü bitiren ve doktorasını Strasbourg Üniversitesi Beşerî Bilimler Fakültesi’nde Prof. İrene Melikoff yönetiminde Babaîler isyanı üzerine yapan Yaşar Hoca, Anadolu’nun dinî ve sosyal tarihi üzerine çalışmaya Fuat Köprülü ve Abdülbaki Gölpınarlı’nın bıraktıkları yerden devam etmiş. Hocanın ilgilendiği meseleleri şöyle bir inceleyince özellikle seçtiği alanlar üzerine hiç kimsenin çalışma yapmaması şaşırtıcı geldi bana. Bu yüzden hocanın eserlerinin Türkiye’de yaşanan çoğu meselelerin doğru okunup yorumlanabilmesi için okunması gerektiğini düşünüyorum..

Evet, Türkiye’nin “dinî tarihi” üzerine ilk çalışmaları internette şöyle bir araştırınca Fuat Köprülü, Abdülbaki Gölpınarlı ve Türk tarih profesörü ve Osman Turan hocaların yaptığını görüyoruz. Bu kalemlerin haricinde birkaç isim dışında araştıran insanların olmaması da oldukça şaşırtıcı. Prof. Dr. Ahmet Yaşar Ocak da burada haklı olarak Türk tarihçiliğinin ve tarihçilerinin Osmanlı siyasî kurumlarını, idarî ve sosyo-ekonomik yapısını araştırırken gösterdiği performansı, bu alanda gösterememiş olmasından dolayı üzüntü ile bahsediyor.

Türklerin İslâm’la ilişkisi, Ahmet hocaya göre, Türk tarihinin ve tarihçiliğinin en çetin problematiği olmasına rağmen en az çalışılan alan içinde yer alıyor. Türkiye tarihçileri, yalnız tarih ilmi açısından değil, “belki daha fazla, yaşayan kültür ve içinde bocalanan aktüel problemler açısından çok mühim olan” bu alana nedense pek ilgi göstermemişler. Esasen bu alan sadece tarihçileri değil, en az onlar kadar sosyologları, antropologları, sosyal psikologları, halkbilimcileri, hatta felsefecileri yakından ilgilendirmeli değil miydi? Ama ne yazık ki hiç biri alan üzerine ilgi göstermemişler.

Yaşar Hoca’ya göre, Türk üniversiteleri, Tanzimat’tan ki özellikle Cumhuriyet’in başından beri yönetici elitle halkın büyük çoğunluğu arasında yaşanmakta olan kültür çatışmasının temelindeki “İslâm” problemini görmemeyi tercih etmişler. Bu tuhaf durumu özellikle kaleme alan Yaşar Hoca, Türkiye Sosyal Tarihinde İslâm’ın Macerası adlı kitabında bir araya getirdiği makalelerinde, üniversitelerin yanına bile yaklaşmaktan çekindiği söz konusu meseleleri bir kanaviçe gibi ilmek ilmek dokuyarak tartışmaya açıyor.

Türkiye tarihinin, 13. yüzyıldan günümüze uzanan, görünüşte siyasî ve kültürel, ama temelinde Cumhuriyet’in kurulduğu tarihten sonra üzeri kapatılmak istenen bu can alıcı meseleleri günümüz üniversitelerinin görmüyor oluşu da hayret verici.

Açıkçası Yaşar Ocak Hoca günümüzde, İslâm etrafında, merkezle çevre arasında bir tür gecikmiş “satıhaltı” hesaplaşmanın yaşandığını düşünüyor ve bu hesaplaşmanın tarihî arka planını kurcalıyor. “İnanç ve İdeoloji”, “İslâm ve Modernite” başlığıyla kaleme aldığı iki bölümden meydana gelen birinci kitaptaki makalelerin başlığına bakınca Yaşar Ocak Hoca’nın hangi meselelerle uğraştığı hakkında fikir vermiş olurum.

Bunlar:

“Türk ve Türkiye Tarihinde İslâm’ı Çalışmak Yahut Arı Kovanına Çomak Sokmak”,
“Kutb ve İsyan: Osmanlı Mehdici Hareketlerinin İdeolojik Arka Planı ve Buna Muhalefet Problemi”,
“Bektaşi Menakıbnamelerinde Tenasüh İnancı”,
“Türkiye Selçukluları ve İslâm”,
“Türkiye, Üniversiteler ve Sosyal Bilimler”…
Diğer taraftan “Osmanlı Sufiliğine Bakışlar” adlı eserinde ise, önceki kitaptaki meselelerin daha da özüne inerek ele alındığı makaleler yer alıyor. Bunlar da; dinî tarihimizin Sarı Saltuk, Şeyh Hüseyn-i Ahlatî, Bünyamin-i Ayaşî, İsmail Maşukî gibi bazı önemli figürleriyle Kalenderiler, Bektaşiler, Bayrami Melamileri gibi zümreler hakkında yazılmış makaleler. Kitap Yayınevi’nin çıkardığı, “Ortaçağ Anadolu’sunda İslâm’ın Ayak İzleri; Selçuklu Dönemi” adlı eserinde ise, Yaşar Hoca’nın aynı meseleleri Selçuklu dönemine yoğunlaşarak ele aldığı 18 makaleden oluşuyor. Kendi alanında bir marka olan ve dünya çapında bir tarihçi olan Ahmet Yaşar Ocak’ın yayımlanmış kitaplarını ve diğer eserlerini Wikipedia’dan sizler de bakıp inceleyebilirsiniz.

Ancak ilk fırsatta:

Babailer İsyanı yahut Aleviliğin Tarihsel Altyapısı, Dergâh Yay., İstanbul 1996, 2000
Bektaşi Menakibnamelerinde İslâm Öncesi İnanç Motifleri, İletişim Yay. 2002.
İslam Türk İnançlarında Hızır yahut Hızır İlyas Kültü, TKAE. Yay., Ankara, 1999.
Osmanlı İmparatorluğunda Marjinal Sûfîlik: Kalenderîler, TTK. Yay., Ankara 1992, 1999.
Türkler, Türkiye ve İslâm, İletişim Yay., İstanbul, 2003
Türk Sufîliğine Bakışlar, İletişim Yay., İstanbul, 2003
Osmanlı Toplumunda Zındıklar ve Mülhidler, Tarih Vakfı Yurt Yay., İstanbul, 2003.
Alevi ve Bektaşi İnançlarının İslâm Öncesi Temelleri, İletişim Yay., 2002
Türk Folkloründe Kesik Baş, TKAE. Yay., Ankara 1989.
Osmanlı Toplumunda Tasavvuf ve Sufiler (Edit.), T.T.K. Yayınları, Ankara, 2006
Sarı Saltık: Popüler İslamın Balkanlar’daki Destânî Öncüsü, TTK. Yay., Ankara 2003.
Osmanlı İmparatorluğu ve İslam, Alfa Yayınları, 2021
Tasavvuf, Velâyet ve Kâinatın Görünmez Yöneticileri, Alfa Yayınları, 2021
eserlerinin peşine düştüm, okumak için sabırsızlanıyorum.

Son tahlilde Ahmet Yaşar Ocak Hoca’nın ortaya koyduğu eserleri ülkem için büyük bir kazanım olarak görüyorum. Bugün Türkiye’de çözüm bulunamayan meselelerin çözüme kavuşması için eserlerini herkese tavsiye ediyorum.

Kalın sağlıcakla…