MALATYA SOKAKLARINDA BÝR GRUP:



-Uçucu Madde Baðýmlýsý Çocuklar



Malatya’da Sosyal Hizmetler Ýl Müdürlüðü tarafýndan gerçekleþtirilen araþtýrma uçucu madde baðýmlýsý çocuklar ile ilgili çarpýcý sonuçlarý ortaya çýkardý.Sosyal Hizmetler Uzmanlarý tarafýndan yapýlan araþtýrmanýn,Malatya’da yaþayan uçucu madde baðýmlýsý çocuk ve ergenlerin baðýmlý olma nedenleri ve baðýmlýlýðýn yarattýðý sonuçlara iliþkin bir tablo ortaya koyabilmek amacýyla yapýldýðý belirtildi.Araþtýrmada,uçucu madde kullanýmýnýn yalnýz bireysel deðil, ayný zamanda olumsuz sosyal sonuçlara yol açtýðýndan ve giderek artan düzeyde devam ettiðinden sorunun tüm boyutlarýyla anlaþýlmasýnýn önemine deðinilerek,bu sorunun ailesel, çevresel, eðitsel, ekonomik, kültürel, sosyal ve politik yönleri bulunduðu belirtildi.Bütüncül bir bakýþ açýsýyla ele alýndýðý takdirde gösterilen çabalarýn baþarýya ulaþma þansýnýn da artmasýnýn mümkün olacaðý belirtildi.yapýlan araþtýrmaya iliþkin bilgi veren Sosyal Hizmetler Ýl Müdürü Murat Konan,sosyal ve ekonomik koþullarýn yetersizliði baþta olmak üzere çeþitli nedenlerle göç eden ailelerin çocuklarý da yaþanan ekonomik ve psiko-sosyal uyum sorunlarý nedeniyle madde kullanýmý açýsýndan risk altýnda olduðunu söyledi.Konan,“Uçucu madde baðýmlýlýðý, diðer madde baðýmlýlýðý türleri gibi birçok bireysel ve sosyal soruna neden olmaktadýr.Uçucu madde kullanan çocuk; fizyolojik zararlý etkilerin yanýnda, okuldan kaçma, derslerde baþarýsýzlýk, evden kaçma, suç iþleme gibi hem bireysel hem de sosyal açýdan zarar verici etkilere ve risklere de açýk hale geliyor.Bu araþtýrmada çocuk ve ergenlerde uçucu madde kullanýmý sorunu Malatya örneðinde; sosyal, kültürel ve ekonomik boyutlarý vurgulanarak ele alýndý.Araþtýrma, Malatya’da yaþayan uçucu madde baðýmlýsý çocuk ve ergenlerin baðýmlý olma nedenleri ve baðýmlýlýðýn yarattýðý sonuçlara iliþkin bir tablo ortaya koyabilmek amacýyla yapýldý.”dedi.



-Þehrin ve Yaþamýn Kenarýndaki Çocuklar



Araþtýrmadaki ilginç tespitlerden bir tanesi de Malatya’da uçucu madde kullanan çocuklarýn ve ailelerinin sosyal, demografik ve ekonomik özelliklerini,uçucu madde kullanan çocuklarýn aile yaþamýný,okul yaþamýný,akran gruplarýna iliþkin özelliklerini,suç sürecini ve uçucu madde kullaným sürecini ortaya koymasý oldu.Araþtýrma hakkýnda ACILAR DÝYARI'na açýklamalarda bulunan Konan,araþtýrmanýn, Mayýs-Haziran 2006 tarihlerinde Malatya il merkezinde uçucu madde kullandýðý Ýl Sosyal Hizmetler Müdürlüðü’ne baðlý 80. Yýl ÇOGEM ve Ýl Emniyet Müdürlüðü’ne baðlý çocuk þubesi kayýtlarýnca tespit edilen toplam 10 çocuk ve aileleriyle birden fazla görüþmeler yapýlarak gerçekleþtirildiðini vurgulayarak þunlar söyledi:“Veri toplama araçlarý gözlem ve derinlemesine görüþmelerdi.Görüþmelerde kullanýlan yarý yapýlandýrýlmýþ görüþme formlarý çocuklara ve çocuklarýn ailelerine olmak üzere iki türde hazýrlanmýþtý.Görüþmelerin bir kýsmý sokakta, çocuk ve gençlik merkezinde, cezaevinde olanlarla cezaevinde, ailelerle ise ikametlerinde gerçekleþtirildi.Görüþme yapýlan on çocuktan sekizi erkek, ikisi kýzdý.Çocuklarýn yaþ aralýðý 15 ile 18 yaþ arasýnda deðiþmekteydi.”Çocuklarýn tamamýnýn ailesi Malatya merkeze göçle geldiðini belirten Konan,göç nedenlerine bakýldýðýnda büyük çoðunluðunun ekonomik nedenlerden kaynaklandýðý ancak kan davasý, aile ve akrabalar arasý anlaþmazlýklar, bölgede yaþanan olaylar ve güvenlik nedeniyle de göçlerin yaþandýðý görüldüðünü söyledi.Araþtýrmada ortaya çýkan bir diðer ilginç sonuç ise göç eden ailelerin tamamýna yakýný göçle geldiklere yere yeniden dönmeyi istememeleri oldu.Görüþülen çocuklarýn çoðunun anne ve babasýnýn birlikte yaþadýðý, babalarýn genelde okur-yazar olduðu veya ilkokul mezunu olduðu, annelerin ise yarýdan fazlasýnýn okur-yazar olmadýðý görülmüþ.Oturulan konutlarýn yarýdan fazlasý ailelere ait olup, bu konutlar çoðunlukla müstakil, kerpiç veya betonarme yapýdadýr.Ortalama beþ çocuklu olan bu ailelerde çocuklarýn kendilerine ait odalarý bulunmamakta ancak çocuklar ve yetiþkinlerin yatak odalarý Aileler herhangi bir sosyal güvenlik sistemine dâhil olmayýp tamamýna yakýný yeþil kart uygulamasýndan yararlandýðý ortaya çýktý.Ailenin geçimini büyük çoðunlukla baba veya büyük aðabeyin gerçekleþtirdiði ve bunlarýn da gündelik iþlerde ve düzensiz çalýþtýklarý,çocuklarýn annelerinin büyük çoðunluðu ev hanýmý olup çalýþan çok az bir kýsmý da gündelik temizlik iþlerine gitmekte olduðu ortaya çýktý.Araþtýrmada Özetle; Malatya’da yaþayan, uçucu madde kullanan ve çoðunluðu erkeklerden oluþan çocuklarýn neredeyse tamamý, büyük bir kýsmý ekonomik nedenlerle göç etmiþ, alt sosyo-ekonomik düzeyde, sosyal güvencesi olmayan, eðitim düzeyi düþük, kenar mahallelerde yaþayan, çok çocuklu ailelerden gelmekte olduklarý belirtildi.



-Soðuk Sokaklarý Tercih Edenler



Konan,“Araþtýrmada;çocuklarýn ebeveynleri arasýnda çok sýk olmasa da yaþanan tartýþmalarda çocuklar kendilerine de pay biçiyor.Aðabeyin aðýrlýklý olarak çocuklarýn davranýþlarý konusunda etkili olduðunu görüyoruz.Bu durumun nedeninin çocuklarýn bulunduðu arkadaþ ortamýnýn dinamik olmasý, kavga ve hýrsýzlýk olaylarýna karýþmalarý olabileceðini düþünüyoruz.Böylece ailede güçlü otorite figürü olan aðabeylerin ebeveynlerin yerini alarak çocuklarýn sorumluluðunu üstlendiði gözlemekteyiz.Araþtýrmanýn baþka bir sonucu da çocuklarýn bazýlarýnýn sokakta kaldýklarý dönemde karþýlaþtýklarý sorunlarda, ailelerinin zarar görmesinden korktuklarý için onlarla bu konularý paylaþmamalarýdýr.Yine de çocuklar büyük çoðunlukla dýþarýda yaþadýklarý sorunlarý ailelerinden ya da arkadaþlarýndan yardým alarak çözmeye çalýþýyorlar.Bu araþtýrmanýn en önemli sonuçlarýndan biri, görüþülen çocuklarýn tamamýnýn defalarca evden kaçmasýdýr.Ýlk kez 11-13 yaþlarý arasýnda evden kaçan çocuklar sýklýkla þehir merkezinde bulunan parklara, mezarlýða ve tenha yerlere gitmekteler.Çocuklarýn anlattýklarýndan, evden kaçma nedenlerinin çoðunlukla aile baskýsýndan kurtulmak ve en önemlisi de bu baský olmadan rahatça madde kullanmak olduðu anlaþýlýyor.Çocuklardan birkaçý da Ýstanbul gibi büyük bir þehre ya da baþka þehirlerdeki akrabalarýna kaçma davranýþýnda bulunmuþlar.Çocuklarýn “iyi bir aile”ye iliþkin beklentileri ya da görüþleri çok çeþitlidir.Yaþamlarýnda; eðitim, güzel bir ev, iyi yaþam koþullarý gibi “iyi” olana dair pek çok hayali olan bu çocuklar, özellikle “sevgi” konusu üzerinde durmuþlar.Ayný biçimde çocuklarýn yarýya yakýný gelecekte iyi anne baba olacaðýna da inanmakta.Çocuklarýn tamamýna yakýnýnýn bu konuda bir düþüncesi vardýr.Bugün ailesi yanýnda yaþayan ve zamanýnýn bir bölümünü sokakta geçiren ve pek çok riske de açýk olan çocuklar, bu özgür ve aile baskýsýndan uzak ortamý daha çekici bulma ve geleceðin “sokak çocuklarý” olma riski taþýyorlar.



-Kalabalýk Sýnýflarda Kaybolanlar…



Çocuklarýn büyük çoðunluðunun ilkokulu bitiremediðini,çocuklarýn çok azýnýn þu an okula devam etmekte olduklarýný açýklayan Konan,“Okulu býrakmýþ çocuklarýn yarýya yakýný imkânlarý olduðu takdirde okula tekrar dönmek istediklerini belirtiyorlar.Araþtýrmada çýkan sonuca baktýðýmýzda çocuklarýn tamamý bir veya birden fazla kez sýnýfta kalmýþlar.Çocuklarýn büyük çoðunluðu sýnýfta kalma ve okulu býrakma nedeni olarak ders çalýþmama ve okulu sevmemeyi göstermiþler.Çocuklarýn tamamý okuldan defalarca kez kaçmýþ,bunlarýn büyük çoðunluðunu birinci sýnýftan itibaren tek baþýna ve arkadaþlarýyla birlikte okuldan kaçanlar oluþturuyor.Eðitim süreci ve madde baðýmlýlýðýnýn zincirleme biçimde birbirini etkilediði görülmektedir. Okuldan kaçan çocuklar dýþarýda baþka gruplarla tanýþmýþ, okuldan-evden kaçmayý ve zararlý alýþkanlýklarý ve davranýþlarý birlikte sürdürmeyi bir arkadaþlýk kültürü haline getirmiþ ve sonuçta bu alýþkanlýk ve davranýþlarýn etkisiyle eðitim yaþamýndan tamamen kopmuþlar.Dolayýsýyla “çekici olmayan, korumayan, takip etmeyen bazen de dýþlayan” eðitim sistemi çocuklarý sokaða yöneltmiþ ve sokaða yönelen çocuklar burada edindikleri yeni ve zararlý davranýþlarla eðitim sürecinden hem kopmuþ hem de baþka arkadaþlarýný da bu ortama çekmiþtir denilebilir.



-Hepimiz Birimiz, Birimiz Hepimiz Ýçin…



Görüþmelerde arkadaþ grubunun çocuklarýn yaþamýnda önemli bir yer kapladýðý ve pek çok istenmeyen davranýþýn þekillendiði ve sürekli hale geldiði bir ortam olduðu anlaþýlmýþ. Çocuklar, arkadaþ seçiminde iyi anlaþabilecek biri olmasýna dikkat ettiðini belirtiyorlar.Çocuklarýn tamamýnýn arkadaþlarý arasýnda suç iþleyenlerin bulunduðu ve bunlarýn bir kýsmýnýn da cezaevi deneyimi yaþadýðý anlaþýlýyor.Çocuklarýn sýk görüþtüðü arkadaþlarý içerisinde madde kullananlar bulunduðu ve çocuklarýn uçucu madde kullanmaya arkadaþ özentisi, arkadaþ baskýsý gibi nedenlerle ve “arkadaþ grubu” içinde baþladýklarý oryata çýkýyor.Buna ek olarak, çocuklarýn aileleri bu durumdan haberdar olduklarý ve son derece rahatsýzlýk duyduklarý belirtiliyor.Aillelerin,bu tür arkadaþlarýyla görüþmemeleri ve karþýlaþmamalarý için nasihat baþta olmak üzere tehdit, dayak, evden dýþarýya çýkmalarýna engel olma ve görüþtükleri arkadaþlarý tehdit etme gibi önlemler aldýklarý ise araþtýrmada ortaya çýkan bir diðer konu.Konan,çocuklarýn tamamýna yakýnýnýn ifadelerine göre okullarýnda/mahallerinde çeteleþme olduðunu belirterek,“Çocuklar, arkadaþlarýyla oluþturmuþ olduklarý grubu çete olarak görmyorlar fakat,arkadaþ gruplarýyla birlikte diðer çetelerle kavgalara karýþtýklarýný da ifade ediyrlar.Çocuklarýn tamamý çevrelerinde küfür ve hakaret, bir kýsmý dayak ve kötü muamele gibi olumsuz tutum ve davranýþlarla karþýlaþmýþlarÇocuklarýn ifadelerinden “þiddete” yönelik tutumlarýnýn ýlýmlý olduðu ve bu davranýþý sürdürmede bir sakýnca görmedikleri anlaþýldý.Çocuklarýn tamamýnýn toplumsal þiddete maruz kalmasý, onlarýn bu tür davranýþlar konusundaki tutumlarýnýn nedenini kýsmen açýklar gibi görünüyor.”ifadelerine yer verdi.

Araþtýrmanýn en önemli bulgularýndan biri de tespit edilen uçucu madde baðýmlýsý çocuklarýn tümünün suça yönelmesi.Çocuklarýn küçük yaþlarda hýrsýzlýða baþladýðý ve daha sonra hýrsýzlýk, gasp, yaralama davranýþlarýna sýkça baþvurduklarý ve bu olaylardan küçük çapta olan çoðunun polis kayýtlarýna geçmediði anlaþýlýyor.Çocuklarýn büyük çoðunluðu ilk suçunu iþledikten sonra yanlýþ bir þey yaptýðýnýn farkýna vardýðýný ve piþmanlýk duyduðunu ifade etmiþler.Bunun nedeni de suç iþlendiði sýrada maddenin etkisinde olmalarý ve maddenin etkisi geçince de olaydan dolayý piþmanlýk duymalarý.Çocuklarýn en sýk iþledikleri suçlar sýrasýyla hýrsýzlýk ve gasp olduðu belirtildi.Konan,”Çocuklar baðýmlý hale geldikleri maddeyi temin etmek için ve diðer ihtiyaçlarýný karþýlamak için paraya da ihtiyaç duymaktadýr. Bu da zamanla sürekli hale gelmekte ve suç-baðýmlýlýk döngüsü çocuklarýn yaþam biçimleri olmaktadýr.Çocuklarýn büyük çoðunluðu bir ayla üç ay arasýnda cezaevi deneyimi yaþamýþlar.Bir kýsmýnýn ailesinde hýrsýzlýk, adam yaralama ve benzeri suç iþleyen bireylerin olduðunu görüyoruz.”dedi.



-Suç Nedir?



Çocuklardan ve ailelerinden “suçu tanýmlamalarý” istendiðinde aþaðýdaki yanýtlarý vermiþler.(Ç=çocuk, E= ebeveyn):

• Ç 1: Psikopatlýk, kendini büyük zannetme ve pisliði sevme (tanýmda ifade edilen “pislik” çocuklarýn kendi aralarýnda tecavüzü tanýmlamak için kullandýklarý sözcüktür).

• Ç 2: Kötü olan her þey suçtur

• Ç 5: Yasaklarý çiðnemeye suç denir (Kýz)

• Ç 8: Kötü bir þeydir, parasýz kalmadan, mecbur olmadan yapýlmamasý lazým

• Ç 9: Yanlýþ hareketlere ve günahlara suç denir

• Ç 10: Hýrsýzlýk yapmaya suç denir

• E 5: Haksýzlýk yapmak

• E 8: Hýrsýzlýk yapmak baþkalarýna zarar vermek

• E 10: Hýrsýzlýk yapmak





-Hayalle Yaþamaya Baðýmlý Olma…



Çocuklarýn ilk baðýmlýlýk yapan madde deneyimlerinin sigara olduðunu söyleyen Konan,“ Çocuklarýn tümünün ailelerinde sigara kullanýmýnýn yaygýn olmasý bunun en önemli nedenini oluþturuyor.Çocuklar, 11 ile 15 yaþ arasýnda, çoðunluðu ise 12 yaþýnda uçucu madde kullanmaya baþlýyor.Çocuklarýn büyük çoðunluðu ilk kullandýklarý uçucu maddeyi çevrelerindeki veya sokaktaki arkadaþlarýndan temin etmiþler.Çocuklarýn madde kullandýðýndan ilk olarak anne, baba ve aðabeylerin haberi olmuþ, konu aile içerisinde konuþulmuþ, madde kullanan çocuða maddenin zararlarý anlatýlmýþ, bulunduðu arkadaþ grubundan uzaklaþmasý ve madde kullanmamasý konusunda uyarýldýðý ortay çýkýyor.Çocuklar bu alýþkanlýklarýndan vazgeçemedikleri için; dövülmüþ, aile ve akraba çevresi tarafýndan aþaðýlanmýþ, ev hapsine tabi tutulmuþ, beraber gezdiði arkadaþlarý tehdit edilmiþ,arkadaþlarýndan uzaklaþtýrýlmaya çalýþýlmýþ veya doktora götürülmüþ.Çocuklarýn madde kullaným sýklýðý aileden uzaklaþma durumuna göre deðiþiyor.Yaz aylarýnda akþam serinliðinden sonra madde aldýðýný belirten çocuklardan bazýlarý bu maddeyi çok fazla kullanmaktadýr.Çocuklarýn tamamýna yakýný baþta saðlýk nedenleri olmak üzere aile ve çevredekilerin tepkisi nedeniyle madde kullanmayý býrakmak istemiþler ve yine büyük çoðunluðu uçucu maddelerin; kendilerine, çevrelerine zarar verdiðini ve tedavisinin mümkün olduðunu bilmektedirler.”diyor.

Geleceðe Dönük Beklentiler



-“…Bu Yolda Gidersem Adam Olmam…”



Araþtýrmada aileler kendileriyle ilgili beklentilerinden çok çocuklarýyla ilgili beklentilerini ifade etmiþler.Öncelikli olarak, çocuklarýnýn bulunduklarý ortamdan kurtulmasýný ve tedavi olmalarýný istemekte daha sonra da çocuklarýn yarým kalan eðitimlerini bitirmelerini ve herhangi bir yerde iþe girmelerini, düzenli bir hayatlarýnýn olmasýný hayal ediyorlar.Çocuklarýn gelecekte ne olmak istediklerine dair araþtýrmada çýkan sonuç ise hayli düþündürücü.Gelecekte polis, esnaf, futbolcu, iyi bir iþ sahibi olmayý hayal eden çocuklar,bu hayallerini ancak çalýþarak gerçekleþtirebileceklerini, çalýþmayýp bu yaþamlarýný devam ettirirlerse gerçekleþtiremeyeceklerini düþünüyorlar.Araþtýrmanýn sonuç bölümünde þu bilgilere yer veriliyor:

• Küçük bir grup üzerinde derinlemesine bir inceleme sonucunda elde edilen bulgular göstermektedir ki, sosyal ve ekonomik konumdan, aile ve okul yaþantýsýna, akran gruplarýndan makro düzeyde atýlmasý gereken adýmlara kadar tüm süreçler uçucu madde baðýmlýlýðýný anlamada ve çözüm yollarý üretmede son derece önemlidir. Her bir sistemin birbiriyle iliþkisini ortaya koymak, uçucu madde baðýmlýsý çocuklarýn topluma yeniden kazandýrýlmasýnda kilit noktalarý görmeye yardým edecektir. Çok boyutlu olan bu sorun ancak bütüncül ve sistemci bir bakýþ açýsýyla anlaþýlabilir ve önlenebilir.

• Uçucu madde baðýmlýsý çocuk ya da henüz baðýmlý hale gelmeyen ancak risk altýnda olan çocuk, sosyalleþme etmenleri olarak da isimlendirebileceðimiz aile, okul, akran grubu, medya ve tüm bunlarý çevreleyen çocuðun da içinde bulunduðu daha geniþ sosyo-kültürel ve ekonomik çevreden “etkilenmekte” ve ayný zamanda bu süreçleri “etkilemektedir”.

Sosyal Hizmetler Ýl Müdürlüðü’ne baðlý uzmanlar, araþtýrma sonucunda uçucu madde kullanan çocuklarýn bu duruma düþmemeleri ve düþenlerin de nasýl kurtulabileceklerini içeren bir öneri sunuyorlar.Öneride:

• “Uçucu madde baðýmlýlýðýný önleyecek bir çalýþmada iki grup göz önünde bulundurulmalýdýr. Birincisi, uçucu maddeleri kullanarak baðýmlý hale gelmiþ ya da gelmekte olan çocuklardýr. Ýkincisi ise þu an uçucu madde kullanmasa bile, kullananlarla ayný arkadaþ grubunda olan, okul baþarýsý ve okula ilgisi düþük olan, okuldan-evden kaçan ve bu tür gruplara girme olasýlýðý olan, aile özellikleri bakýmýndan risk taþýyan çocuklardýr.

• Bu iki grubun belirlenmesi ve onlarý bu ortamdan uzaklaþtýracak çalýþmalarýn baþlatýlmasý gerekmektedir. Bu çalýþmalar aile, okul, akran grubu, medya ve en genelde toplumu içermelidir. Örneðin aileye psiko-sosyal destek ve danýþmanlýk, ekonomik yardým, medyada uçucu madde baðýmlýlýðýna dikkat çeken ve bilgi veren kýsa filmlerin, sloganlarýn..vb yer almasý, mahallenin bakkalýndan, okuldaki öðretmene kadar toplumsal duyarlýlýðý artýrýcý çalýþmalar koruyucu/önleyici örnek olarak verilebilir.

• Þu an madde baðýmlýsý olan ve bununla birlikte suça yönelmiþ çocuklar için de ciddiyetle ve her çocuðun “özelliði-biricikliði” esas alýnarak hazýrlanmýþ týbbi ve sosyal rehabilitasyon programlarýnýn acilen uygulanmasý gerekmektedir. Bu, sorunun daha ileri boyutlara ulaþmamasý için ikincil ve/veya üçüncül önleme/koruma olarak anlaþýlabilir.

• Okuldan ve evden kaçanlarýn yaþam yerlerinin belirlenmesi çok önemlidir. Çünkü bu durumdaki çocuklara yönelik bir merkez açýlsa bile çocuklarýn bu merkeze gelmeleri beklenmemelidir. Bu durumdaki çocuklarýn yaþam alanlarýný tespit edecek “mobil ekipler” kurulmasý ve çocuklarla onlarýn bulunduðu yerden baþlayarak çalýþmalarý daha etkili bir yöntem olacaktýr.

• Mobil ekiplerin yaklaþým ve uygulama teknikleri, çocuklarý sokaklardan daha fazla cezp etmelidir ki böylece ilgili merkeze yönlendirme ve destek saðlanabilsin. Bu amaçla sosyal, sanatsal ve/veya sportif etkinliklerden faydalanýlmasý çok etkili bir yaklaþým olabilecektir.

• Uygulanacak program her ne olursa olsun mutlaka içinde bulunduðu “baðlam” içinde deðerlendirilmeli ve hazýrlanmalýdýr. Her bölgenin gerçekliði ve dinamikleri farklý olabilir, dolayýsýyla “toplumun gerçeðinden” yola çýkan bir müdahale planý çok daha baþarýlý olabilecektir. Bu da kültürel, sosyal, ekonomik ve daha birçok alanda çeþitliliði anlamayý ve duyarlýlýðý gerektirmektedir. Bunlarý anlamak içinse “araþtýrma”yý kullanmak çok önemli bir araç haline gelmektedir.”deniliyor.




HABER:ÖMER YALÇIN

FOTO:ARÞÝV