MEVLÂNA’YI TANIMAK VE ANLAMAK / Mehmet KIYAK*


Mevlâna(1207-1273)

UNESCO 2007/ Mevlâna Yýlý ve 800. Doðum Yýldönümünde Mevlâna

Üzerinde en çok söz söylenen, en çok yazýlan isimlerden biri de Mevlâna’dýr. O’nun hayatý, kiþiliði, eserleri ve felsefesi binlerce kiþiye konu olmuþ, kütüphaneler dolusu kitaplar yazýlmýþtýr; ancak bütün bunlar O’nu anlatmaya yetmemiþtir. Burada þunu da belirtmek gerekir ki O’nu anlatmak her dilin, her kalemin kârý deðildir!

Mevlana, bir sevgi ve hoþgörü elçisidir! Mevlana, aþktýr! Mevlana, engin bir okyanustur! Bu okyanusta ben sadece küçük bir balýðým. Balýk ne kadar farkýndaysa okyanusun, ben de o kadar farkýndayým… (O’nun.)

Sevgisi tüm dünyayý kuþatan böylesi engin bir kiþiliði anlatmak kolay olmasa gerek. Ben bu yazýmda Mevlâna Celâleddin Rumi’nin hayatý, kiþiliði ve eserlerinin içeriði hakkýnda kýsa bilgiler sunacaðým.(1)

O, ilginç yaþantýsýyla ve etkileyici kiþiliðiyle,13.yüzyýldan bu yana adeta insanlarý büyüleye gelmiþtir. Derinliði olan þiirleri ve geniþ yorumlara elveriþli hikmetleriyle kitaplara sýðmayacak olan Mevlâna’yý birkaç sayfaya sýðdýrmak acizlik olsa gerek! O, yaþantýsý ve felsefesiyle yaþadýðý dönemdeki bütün insanlarý büyülemiþ, bu gün de bütün dünyayý büyülemeye devam etmektedir.

Bu yüzdendir ki sevgisi bütün dünyayý kuþatan Mevlana’nýn 800. doðum yýldönümü olan 2007 yýlý, UNESCO tarafýndan “Mevlâna Yýlý” olarak ilân edilmiþtir. Bu da gösteriyor ki Mevlâna bütün dünyada daha çok konuþulmaya devam edecektir.

Þüphesiz ki Mevlâna’yý en güzel anlatan yine kendisidir, yani eserleridir. Tabi ki bu eserler incelenirken O’nu görebilecek göz, iþitebilecek kulak, hissedebilecek gönül gerekir. O’nun bütün eserleri, bütün yazýlarý büyük bir derinliðe sahiptir. Bu yüzden O’nun eserlerindeki derinliðe inebilmek, her gözün, her kulaðýn, her gönlün iþi deðildir.

Tasavvufu bilmeden Mevlâna’yý tanýmak, anlamak ve anlatmak mümkün deðildir. Hele tasavvuf, günümüzde farklý farklý anlaþýlýp yorumlanýrken… O’nun tasavvuf anlayýþý, tüm dünya mistizminden, hümanizminden ve diðer tasavvuf anlayýþlarýndan tamamen farklý bir anlayýþtýr. Mevlâna çok büyük bir mutasavvýftýr. O’nun tasavvuf anlayýþý, özünü Ýslâm’dan alan Ýslâm Tasavvufudur. Bu yüzden Mevlâna’yý anlamak, anlatmak her þeyden önce bütün tasavvuf anlayýþlarýný, özellikle Ýslam Tasavvufunu ve Ýslam anlayýþýný iyi bilmekle mümkündür. Yoksa bir düþünce felsefesi akýmý olan hümanizmdeki insan sevgisi ile Mevlâna ve diðer Ýslâm mutasavvýflarýndaki insan sevgisi arasýnda çok fark vardýr. Bir felsefi akým olan hümanizmde yüceltilen insan sevgisiyle Mevlâna’da yüceltilen insan sevgisi ayný deðildir. Mevlâna’daki insan sevgisi, “Yaratýlaný severiz, yaratandan ötürü.”anlayýþýnýn bir ifadesidir.

Bu gün ne yazýk ki tasavvuf anlayýþý bu farklý bakýþ açýlarýndan dolayý, farklý farklý algýlanmakta ve yorumlanmakta, bu nedenle de mutasavvýflar da doðru anlaþýlamamakta… Böyle olunca da bu durum, tüm Ýslâm mutasavvýflarý için geçerli olabilecek yanlýþ anlaþýlmalara neden olmakta, din ve tasavvuf konularýný iyi bilmeyen insanlar arasýnda da bir kavram kargaþasý yaratmakta…

Oysa Mevlâna bu konudaki anlayýþýný açýkça ifade etmekte:
“Ben bu caný bu tende taþýdýðým sürece Kuran’ýn bendesiyim, Kuran’ýn kölesiyim. Ben Muhammet muhtarýn ayaðýnýn tozuyum. Benden, bundan gayrýsýný nakleden olursa, ondan da o söylenen sözlerden de bizarým, þikâyetçiyim.”

Mevlâna’da bütün insanlýðý kucaklayan bir insan sevgisi vardýr. Bu sevgi Ýslâmiyet’in öngördüðü insan sevgisinin ta kendisidir. Bunu bütün dünya insanýný kucaklayan ve bütün dünyayý hayret ve hayranlýða düþüren þu meþhur dizeleri ne güzel anlatmaktadýr: “Gel, ne olursan gel…”

Mevlâna, bütün insanlarý ayný aþkla sevmiþtir. Hiçbir insaný, insan sevgisinin dýþýnda býrakmamýþtýr. Kötüyü, kötülüðü yermiþtir; ama hiçbir insaný insanlýðýn dýþýna itmemiþ, kimse için yargýlayýcý olmamýþ, hatta kucak açmýþtýr. O’nun bu evrensel insan sevgisini bütün eserlerinde görmek mümkündür.

Dünyada bir þeyler hep eksiktir, hep eksik olacaktýr; o da maneviyattýr, aþktýr, sevgidir. Mevlâna, insanlara bu manevi zevki tattýran insandýr. O, aþk ve sevgi ýrmaðýdýr; gönüllere hep akmýþtýr. O’nun mesajý insanýn aklýna deðil, kalbinin taa derinlerinedir. O’nun eserlerinin gücü, aþkýn ve sevginin gücüdür. Bir sonsuzluktur aþk O’nun için, sürüp giden sonsuzluða… Bu yüzden Mevlâna, insanlara hep aþk ve sevgi sunmuþtur. Ýnsanýn en büyük ihtiyacý da bu deðil midir?

Bütün güzellikler iðretidir, ödünçtür onun için… Bu yüzden O, hep hakikat peþinde koþmuþtur. Ýnsanlarý hep hakikate çaðýrmýþtýr.

Her konuya, her olaya farklý bakmýþtýr. Her bakýþý insanlarý hayran býrakmýþtýr. O’nda damlalar deniz olmuþtur. Onun için O’nu anlatmak kolay deðildir. O, büyük bir þairdir. O, büyük bir filozoftur.

O’nu okurken insan kendisini de okur! Hakikati kaybeden O’nda yol bulur! Kendini kaybeden, kendini O’nda bulur!

O, bir okyanustur. Ben bir balýðým… Balýk ne kadar farkýndaysa okyanusun, ben de o kadar farkýndayým… Bu yazýmda, binde birini bile anlatamadýðým felsefesinin, aþkýnýn ve sevgisinin bu kadarýný anlatmaktayým… Allah dostu, insan dostu Mevlâna’nýn, O’nu daha iyi anlatanlarýn, O’nu sevenlerin affýna sýðýnmaktayým…

Mevlâna’yý ve kendimizi daha iyi tanýyabilmek ve daha iyi anlayabilmek ümidiyle…

(1)Mevlâna’ya iliþkin burada detaylandýrýlmayan konular, diðer yazýlarýmda daha ayrýntýlý olarak ele alýnacaktýr.

07.07.2007
(*) Mehmet KIYAK
Türk Dili ve Edebiyatý Öðretmeni

http://mehmetkiyak.com/
http://www.sairlerbirligi.com/bolum.php?name=siirler&kimin=336
http://www.antoloji.com/siir/sair/sair.asp?sair=21393&order=tarih&page=1
http://www.sevgikupu.com/siirler/siirler.asp?id=1107
http://mehmetkiyak.azbuz.com/categories.jsp?catID=628569
mehmetkiyak@gmail.com